Wednesday, 09 October 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
1. Η αντιμετώπιση της πανδημίας δεν θα είναι ποτέ αποτελεσματική αν συνεχιστεί η σημερινή διαχείριση. Ούτε οι G7, ούτε οι G20, ούτε οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω προσπαθειών είναι αποκαρδιωτικό. Οδηγεί στην ένταση του χάσματος μεταξύ των ανεπτυγμένων/πλούσιων χωρών όπου οι εμβολιασμοί οδηγούν στην ανοσία της αγέλης και των φτωχών χωρών του τρίτου κόσμου όπου τα εμβόλια είναι λίγα και τα κρούσματα αναρίθμητα, κρούσματα που συχνά οδηγούν στο θάνατο.
2. Επειδή το πρόβλημα είναι παγκόσμιο, ο μόνος τρόπος να λυθεί είναι από φορείς δράσης που έχουν την πολιτική και οικονομική ισχύ να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ του πρώτου και του τρίτου κόσμου. Τρεις είναι αυτές οι δυνάμεις. Πρόκειται για δυνάμεις που ξοδεύουν αμύθητα ποσά για πυρηνικούς εξοπλισμούς σε μια ξέφρενη κούρσα που δεν έχει τέλος. Πρόκειται βέβαια για τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ρωσία. Αν και οι τρεις παραπάνω δυνάμεις αποφάσιζαν συγχρόνως να μειώσουν κατά 0,01% τους πόρους που κατευθύνονται σε νέους τρόπους καταστροφής του πλανήτη θα λύνονταν το πρόβλημα του εμβολιασμού όλων – αναπτυγμένων, αναπτυσσόμενων και των φτωχών χωρών της παγκόσμιας περιφέρειας.
Βέβαια, για πολλούς η παραπάνω πρόταση είναι ουτοπική. Και οι τρεις υπερδυνάμεις έχουν διαφορετικά συμφέροντα και στόχους. Η καθεμιά προσπαθεί όχι μόνο να διατηρήσει την ισορροπία τρόμου, αλλά και να ηγεμονεύσει σε αυτόν τον χώρο. Αναμφίβολα, το πώς θα εξελιχθεί αυτός ο παράλογος αγώνας δρόμου εξαρτάται όχι μόνο από τις πολιτικές ελίτ των εν λόγω υπερδυνάμεων, αλλά και από τα οικονομικά και στρατιωτικά συμφέροντα με τα οποία συνδέονται. Και στις τρεις περιπτώσεις υπάρχει ένα πλέγμα το οποίο αποτελεί αυτό που C. Wright Mills ονόμασε «the rulling class» (η κυβερνώσα τάξη), η οποία αποτελείται από την κυβέρνηση, τους μεγάλους επιχειρηματίες και τις στρατιωτικές ηγεσίες. Βέβαια, ο Mills αναφερόταν κυρίως στις ΗΠΑ αλλά επειδή σήμερα ο καπιταλισμός κυριαρχεί με ελάχιστες εξαιρέσεις παντού, το τρίπτυχο του αμερικανού στοχαστή το βλέπουμε και στις τρεις υπερδυνάμεις.
3. Είναι παράλογη και ουτοπική η προτεινόμενη λύση; Ίσως λιγότερο από ό,τι φαίνεται αρχικά. Γιατί πρόκειται για μια αμοιβαία επωφελή λύση (win-win). Δηλαδή κανένας από τους τρεις παγκόσμιους παίκτες δεν θα βγει χαμένος. Η ισορροπία τρόμου δεν θα αλλάξει. Αυτό που θα αλλάξει είναι πως και οι τρεις παίκτες θα κερδίσουν ένα σημαντικό «παράσημο». Δηλαδή και η Ρωσία και η Κίνα και οι ΗΠΑ θα αυξήσουν αυτό που ο Bourdieu ονομάζει πολιτισμικό κεφάλαιο. Γιατί και οι τρεις θα συμβάλλουν καθοριστικά στη λύση της τωρινής πανδημίας και των επόμενων πανδημιών που σίγουρα θα ακολουθήσουν.
4. Σε αυτό το όραμα ένας άλλος παίκτης μπορεί να συμβάλλει θετικά. Είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Προφανώς δεν είναι σημαντική πυρηνική δύναμη. Αλλά στη σημερινή συγκυρία ακολουθεί μια «πολιτική αυτονομίας». Με την έννοια αυτή προσπαθεί, αντίθετα με τον αμερικανό πρόεδρο, να έχει καλές σχέσεις όχι μόνο με τις δυτικού τύπου δημοκρατίες αλλά επίσης με την Κίνα και την Ρωσία. Με άλλα λόγια, η ΕΕ μπορεί να παίξει έναν σημαντικό διαμεσολαβητικό ρόλο που θα βοηθούσε στην υλοποίηση της πρότασης διασύνδεσης της πανδημίας με την, έστω μικρή, μείωση των πυρηνικών εξοπλισμών.
5. Η παραπάνω προτεινόμενη λύση θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλα πεδία συμβάλλοντας στην αλλαγή του σημερινού, αδιέξοδου τοπίου. Για παράδειγμα, σε αυτό της κλιματικής αλλαγής. Όλοι σχεδόν οι ειδικοί πιστεύουν πως οι στόχοι των μεγάλων χωρών για την απεξάρτηση από τον άνθρακα (decarbonization) δεν είναι δυνατόν να επιτευχθούν λόγω έλλειψης πόρων. Οι τρεις πυρηνικές δυνάμεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν οικονομικά σε ό,τι αφορά αυτό το πρόβλημα χωρίς να αλλάξουν την ισορροπία δύναμης που αυτή την στιγμή υπάρχει μεταξύ τους.
Είναι θέμα βούλησης. Τα σημερινά προβλήματα είναι πιο παγκόσμια παρά ποτέ. Τόσο η αλλαγή του κλίματος που φέτος το καλοκαίρι έδειξε το ζοφερό μέλλον που μας περιμένει, όσο και η πανδημία που καλά κρατεί δεν πρόκειται να λυθούν χωρίς παγκόσμια συσπείρωση. Οι τρεις μεγάλες δυνάμεις, και η Ευρώπη στο μερίδιο που της αναλογεί, κρατούν τα κλειδιά της λύσης στα χέρια τους. Η, ίσως ουτοπική για πολλούς, παραπάνω πρόταση θα μπορούσε να αποτελέσει μια παραδειγματική αλλαγή διεξόδου από τον αδιέξοδο κλοιό που σφίγγει γύρω μας.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 21/8/2021.
Το «τα μπάνια του λαού είναι ιερά» του Ανδρέα Παπανδρέου δεν έχει σβήσει, συνεπώς αποτελεί λάθος πολιτική ζαριά να τα διαταράσσει κανείς. Δεν έχει πάψει να ανήκει στα λιγοστά θέσφατα της Ελληνικής πολιτικής σκηνής – κι ας ήταν Αυγουστιάτικο το δημοψήφισμα του 2015, κι ας ήταν Ιουλιανές οι εκλογές του 2019. Αυτού του είδους η πρακτική φιλοσοφία αποθαρρύνει κι από κάθε ιδέα να επιχειρήσει κανείς καλοκαιριάτικα να δει προς το μέλλον, με την τιμημένη λογική του Καζαμία. άλλωστε αποθαρρυντικά λειτουργεί και η συσσώρευση γεγονότων στις εβδομάδες που πέρασαν, αφού και στο Κυπριακό/Ελληνοτουρκικά είχαμε αιχμές (κοτζάμ Συμβούλιο Ασφαλείας κακοκάρδισε τον Πρόεδρο Ερντογάν, που μόλις είχε αποκτήσει hotline με τον ημέτερο Κυριάκο Μητσοτάκη), και για το πολυ-αναμενόμενο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εγκρίθηκε η χρηματοδότηση του Εθνικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», και το τέταρτο κύμα του κορωνοϊού σε εκδοχή «Δέλτα» ξεκίνησε να περνάει από πάνω μας, οπότε τι να περιμένει κανείς πια...
Ας την κάνουμε, ωστόσο, την προσπάθειά μας. Πρωταγωνιστής στην προσπάθεια αυτή, το Ελληνικό αλφάβητο. Ή, αν προτιμάτε, ο επικοινωνιακά δυναμικός λοιμωξιολόγος Γκίκας Μαγιορκίνης – εκείνος που, στην πρώτη φάση της πανδημίας, είχε εξηγήσει με επιχειρήματα, και με διαγράμματα ακόμη πώς... είναι καλύτερο να έχουμε πολυπληθέστερες τάξεις στα σχολεία! Πού όμως, συναντώνται αλφάβητο και Μαγιορκίνης; Είναι απλό: από την μετάλλαξη «Δέλτα» όπου βρισκόμαστε (και ξανάπεσε κάποιος πανικός με την μεταδοτικότητα της, και συμμαζεύτηκαν οι αυτοδοξαστικές τάσεις για επιτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας, ξέρετε τώρα!), με την «Λάμδα» ήδη να συζητιέται (στο Περού ξεκίνησε, αυτή, έναντι της Ινδίας με την «Δέλτα» και της Νοτιας Αφρικής με την «Βήτα») από τον ΠΟΥ ως «άξια προσοχής» στα μέσα Ιουνίου. Όμως και «Έψιλον» έχουμε στα σκαριά, αυτή από Καλιφόρνια... Πού μπαίνει στην μέση ο Γκ. Μαγιορκίνης; Εξηγούσε προσφάτως, ότι με την Covid-19 θα χρειαστεί να ζήσουμε μέχρι και το καλοκαίρι του 2022: με την εξαιρετική όσφρηση που έχει δείξει ότι διαθέτει για το τι χρειάζεται η (εκάστοτε) δημόσια καμπάνια περί Covid-19, προαναγγέλλει τώρα εκείνο που σιγά-σιγά εκφωνούν οι εξουσίες. «Θα χρειαστεί να μάθουμε να ζούμε με τον ιό». Οι διαδοχικές μεταλλάξεις θα εξαντλήσουν λοιπόν τα γράμματα του Ελληνικού αλφαβήτου εικοσιτέσσερα έχουμε!. Όχι και πολύ ένδοξο για όσους έχτισαν πολιτικό κεφάλαιο με την εικόνα προστατών του πλήθους από την πανδημία, αλλά... πιο κοντά στην αλήθεια του φετεινού θερινού Καζαμία: το υπόλοιπο 2021 θα το ζήσουμε με τα κύματα της Covid να περνούν από πάνω μας, κι έτσι θα μπούμε στο 2022.
Πάμε τώρα σ' ένα επόμενο βήμα Καζαμία, που μας αφορά ειδικότερα εμάς, στην μαγευτική Ελλάδα (άνοιξε βλέπετε και η Μύκονος, αφού η επιστημονική κοινότητα, που στήριξε τα έκτακτα μέτρα σιωπητηρίου, αναγνώρισε την προεξαγγελθείσα – Άδωνις! – βελτίωση της υγειονομικής κατάστασης και πρότεινε το τωρινό άνοιγμα που ώφειλε να προτείνει). Τους μήνες που μας έρχονται, βήμα-βήμα και νόμο-νόμο, θα συνεχίσουν να προχωρούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που η σημερινή Κυβέρνηση (καλύτερα πείτε την: «σημερινή κατάσταση») έχει διαβλέψει ότι το πάγωμα της πανδημίας την βοηθά προκειμένου να τις περάσει. Πλήθος οι αντιδράσεις, βουή και αντάρα – που λέμε και οι δημοσιογράφοι – αλλά στρώση πάνω σε στρώση θα περνούν οι μεταρρυθμίσεις. Και την σε κεφαλαιοποιητική βάση επικουρική ασφάλιση Τσακλόγου για τους κάτω των 35 ετών – συνταξιοδότηση κάπου στο 2060 – μόνον τυχόν αντιρρήσεις Βρυξελλών θα την σταματήσουν. και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών Κεραμέως , το μείζον αυτό ταμπού, δεν την βλέπουμε να ανακόπτεται όπως δεν ανακόπηκε το Εργασιακό/Χατζηδάκη. ακόμη και οι ΟΠΠΙ Χρυσοχοΐδη/Κεραμέως με τις γκριζογάλανες στολές (χωρίς κουμπούρια, αλλά με γκλόμπς, θα δούμε αν πτυσσόμενα ή απλώςπαραδοσιακά) θα κοσμήσουν, μαζί με μπάρες και κάρτες εισόδου, τα ΑΕΙ «μας». Εδώ, ο Καζαμίας καλεί σε προσοχή! Είπαμε ότι όλα αυτά τα μεταρρυθμιστικά «θα περάσουν». Στην Ελλάδα όμως ζούμε, οπότε η διατύπωση αυτή δεν σημαίνει και πολλά για την εφαρμογή: θυμόσαστε ίσως τι ωραία που «πέρασε» το νομοθέτημα Χρυσοχοΐδη την πλαισίωση των διαδηλώσεων – παρακολουθήσατε μήπως την εφαρμογή του επ' εσχάτων;
Ο Καζαμίας μας ενδιαφέρεται και για την τσέπη σας. Πού θα ισορροπήσει για φέτος – 2021 – η ανάπτυξη; Λίγο πάνω από το 3,5% που έχει ακόμη ως επίσημο στόχο ο καημένος ο Χρήστος Σταϊκούρας (αρμόδιος ΥΠΟΙΚ) , ή 4,5% και πάνω όπως ήδη το ανέβασε ο Κυριάκος Μητσοτάκης (προϊστάμενός του), αλλά και αρκετοί «φορείς»; Γνωρίζοντας ότι – σ' αυτά, που καίνε! – είναι ζόρικο πράγμα οι προβλέψεις, ιδίως άμα αφορούν το μέλλον (πολύ πιο βολική η πρόβλεψη του παρελθόντος), το ΙΟΒΕ μιλάει μεν για 5-5,5% ανάπτυξη φέτος, όμως παρευθύς παραθέτει και «δυσμενές σενάριο» με 3,5-4%. Και τι θα γίνει με την συγκεκριμένη τσέπη σας; Αν ήδη ήταν ενισχυμένη, καλά πράγματα Αν είχε αδυνατίσει (και) λόγω κορωνοϊού, καλή σας τύχη! Σοβαρά τώρα: όσο πιο θετική η έκβαση του β' 6μήνου 2021, τόσο πιο συγκρατημένο το 2022. Αυτά όμως, σε επόμενο Καζαμία...
Διαισθανόμαστε σχετική αδημονία του αναγνώστη/χρήστη ετούτου εδώ του Καζαμία: «πολλές αναλύσεις, λίγες προβλέψεις». Οπότε ... επιταχύνουμε:
Θα έχουμε ήρεμο καλοκαίρι (και φθινόπωρο) στα Ελληνοτουρκικά; Ασφαλώς ναι, αφού ήδη από πέρσι συμφωνήσαμε με τον εαυτό μας – Αθήνα και Λευκωσία – ότι οι φραστικές καταδίκες του διεθνούς συστήματος μάς αρκούν ώστε να δεχόμαστε ως τετελεσμένα όσα επιλέγει να θέσει στο τραπέζι η Άγκυρα: τακτικές περαντζάδες στην (μη-κηρυγμένη) Ελληνική ΑΟΖ, γεωτρήσεις στην (κηρυγμένη, αλλά...) Κυπριακή ΑΟΖ, ήδη ανακοίνωση για άνοιγμα των Βαρωσίων (και βλέπουμε), νέα νομική κατασκευή για την αποστρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου.
Θα συνεχιστούν οι διερευνητικές Ελλάδας-Τουρκίας; Θα μείνει ανοιχτή η απευθείας γραμμή Μητσοτάκη-Ερντογάν (δηλαδή Σουρανή-Καλίν); Και στα δυο «ΝΑΙ», λόγω της διεθνούς πίεσης, παρά την αυστηρή αρθρογραφία Σαμαρά. Θα επικυρωθούν στην Βουλή των Ελλήνων τα μνημόνια συνεργασίας βάσει της Συμφωνίας των Πρεσπών; Δυσκολάκι, αυτό, αφού έχει τοποθετηθεί εδώ αρνητικά και Σαμαράς και Κώστας Καραμανλής.
Θα έχουμε πρόωρες εκλογές, π.χ. το φθινόπωρο; Εδώ, απογοήτευση: η προνομία του Πρωθυπουργού, να οδηγεί σε εκλογές όποτε βολεύει/βολεύεται, έχει αντικατασταθεί πλέον από την προνομία του κορωνοϊού – αυτός αποφασίζει, ιδιαίτερα όσο η προοπτική παραμένει για δίδυμες εκλογές/ «κάψιμο» της απλής αναλογικής (όποιος προσέχει τις λεπτομέρειες: τα επίδοξα κόμματα που συνωθούνται – Δεξιά. της Ν.Δ., Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ ή και του ΜέΡΑ και του ΚΚΕ – και πάνε να δημιουργηθούν, αλλοιώνουν το σκηνικό. Ροκανίζουν άμεσα τους ισχυρούς, υπονομεύουν την συνέχεια συμμαχιών). Θα έχουμε αλλαγή ηγεσίας στο ΚΙΝΑΛ – όπως συνεχίζει να αυτοαποκαλείται, για σκοτεινούς λογούς, το ΠΑΣΟΚ; Δύσκολο αυτό, παρά τον ενθουσιασμό Λοβέρδου και την διεκδίκηση νέας γενιάς Ν. Ανδρουλάκη.
Πάμε, λοιπόν, για τα μπάνια του λαού...
Υ.Γ. «Τρίτη δόση εμβολίου;» Αυτό, ναι! Αναμείνατε φθινοπωρινό μήνυμα στο κινητό σας.
*Δημοσιεύτηκε στο andro.gr την 1/8/2021.
Με οδηγό την πορεία της πανδημίας του κορωνοϊού φθάνουμε – στην Ελλάδα του 2021, η οποία όμως για μιαν ακόμη φόρα «ανακαλύπτει» ότι ανήκει σ' ένα ευρύτερο σύνολο, την Ευρώπη/ τον κόσμο – στο κέντρο του φετινού καλοκαιριού. Κι έτσι, ενώ μέχρι προ ημερών στην πρώτη γραμμή της ημερήσιας διάταξης βλέπαμε τους χάρτες του ECDC να μας δίνουν καλύτερους από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, κι ενώ ανακαλύπταμε (έτσι μας έλεγαν «αρμοδίως») ότι οι τουριστικές κρατήσεις για τον Αύγουστο υπόσχονταν επιδόσεις καλύτερες από τις περσινές, πάντως η Μύκονος ήταν πάλι ανοιχτή γιατί «είχε βελτιωθεί η υγειονομική εικόνα» και ο Πρωθυπουργός δήλωνε «είστε εμβολιασμένοι, είστε ασφαλείς, είσαστε ανεμβολίαστοι, κινδυνεύετε. Tόσο απλά, τόσο καθαρά», ήδη έχουμε μια δυσάρεστη προσγείωση. Πολύ δυσάρεστη. Ο πιο πρόσφατος χάρτης του ECDC δίνει την Ελλάδα να περνάει από το πορτοκαλί στο κόκκινο, με Αιγαίο και Κρήτη στο βαθυκόκκινο. οι βασικές προελεύσεις τουριστών ξαναμελετούν καραντίνα για όσους έρχονται προς Ελλάδα («οι κρατήσεις δεν είναι εκείνες που φέρνουν εισόδημα, χρειάζονται αφίξεις») και ο παγίως αισιόδοξος Χάρης Θεοχάρης ανακαλύπτει ότι τον Αύγουστο θα κριθούν τα πάντα. η Μύκονος απειλείται να (ξανα)περάσει σε lock-down, με Ιο και Πάρο και... να απειλούνται παρομοίως. ο πλήρως εμβολιασμένος (και απολύτως εμβληματικός!) Άδωνις Γεωργιάδης βρέθηκε θετικός στον κορωνοϊό και τέθηκε ο ίδιος σε καραντίνα...
Αν, ναι, και η Κυβέρνηση που γενικώς κρατούσε ζηλότυπα για τον εαυτό της την ευθύνη (και, ήλπιζε, την ανταμοιβή!) της διαχείρισης της κρίσης του κορωνοϊού, τώρα στρέφεται προς την Εκκλησία, επιστρατεύει την βοήθεια των δημάρχων, ανακόπτει την αγριάδα της απειλής αναστολών χωρίς μισθό (πάντως για δασκάλους και καθηγητές, στους καθηγητές ΑΕΙ κάνει επιπροσθέτως και χαριστικές ρυθμίσεις...), στρέφεται προς οικογενειακούς γιατρούς και φαρμακοποιούς μήπως και αυξηθούν οι εμβολιασμοί. Την ίδια, δε στιγμή που η μετάλλαξη «Δέλτα» κυριαρχεί (και) σ' όλη την Ελλάδα, θεωρείται ότι η ελπίδα η νόσηση με αυτήν να είναι ελαφρότερη... αλλά σαν να αρχίζει η «Δέλτα» να επιλέγει τις μικρότερες ηλικίες, που τώρα μόλις αρχίζουν να εμβολιάζονται – αλλά ούτε ιδέα για υποχρεωτικότητες εμβολιασμών χωρίς ρητή συναίνεση των γονέων.
Τίποτε το περίεργο, τίποτε το αληθινά απροσδόκητο: «μαθαίνουμε να ζούμε με τον κορωνοϊό» μόνο που δεν είναι καθόλου απλό, αυτό, να το χωνέψει κανείς σε μια κοινωνία/μια εποχή όπου η διακινδύνευση είναι αδιανόητη γιατί... γι αυτό, για προστασία δεν το έχουμε το Κράτος;
Καλό καλοκαίρι, συνεπώς – και να δούμε πού θα μας βγάλει. Γιατί, π.χ. στις ΗΠΑ θα δίνουν 100 δολάρια σ' όποιον εμβολιάζεται (εμείς δίνουμε 150 – ευρώ, όχι δολάρια – για κάθε πρώτη δόση σε νέους). ή πάλι στην Γαλλία η υποχρεωτικότητα εμβολιασμού πάει μπρος-πίσω. Και μη κοιτάξτε καν προς την κατεύθυνση της συζήτησης για πληθωρισμό, για συνέχιση ή αποδρομή των μέτρων στήριξης για το πρόσθετο χρέος και το σβήσιμό του, για τις φούσκες νέας εποχής στα στοιχεία ενεργητικού. Αρκούν τα άμεσα και καθημερινά μας.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 30/7/2021.
Ίσως την πιο εντυπωσιακή αυτοαντίφαση που συναντά κανείς στην δημόσια συζήτηση περί εμβολιασμού – και περί υποχρεωτικότητάς του, γιατί και στην Ελλάδα εκεί φθάσαμε αφού βρεθήκαμε πλέον στο μέσον του καλοκαιριού με λιγότερο από 50% του συνολικού πληθυσμού πλήρως εμβολιασμένο (έτσι μετριέται η πορεία προς την ανοσία της κοινότητας, ή της αγέλης – ανοσία που με την μετάλλαξη «Δέλτα» δείχνει να απαιτεί άνω του 80% εμβολιαστική κάλυψη δυο δόσεων συν δυο εβδομάδων) – συναντά κανείς στην προχθεσινή τοποθέτηση του Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης και πρώην Προέδρου του ΣτΕ, Τάκη Πικραμμένου: «Βλέπω τον εμβολιασμό ως ανθρωπιστικό καθήκον», με την εξειδίκευση/διευκρίνηση ότι πρόκειται «για υποχρέωση αλληλεγγύης απέναντι στον συνάνθρωπό μας». Μια τέτοια αναφορά, που υποτάσσει την έννοια της αλληλεγγύης – έννοια που γεννιέται μέσα από την ελεύθερη επιλογή, έννοια που αποτελεί εσωτερική αξία – στην υποχρέωση/στο καθήκον, δείχνει πόσο κοντά στο αδιέξοδο βρισκόμαστε. Όμως και η δημόσια τοποθέτηση της ΟΕΝΓΕ, δηλαδή της δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης των νοσοκομειακών γιατρών, με το «ναι στην καθολικότητα, όχι στην υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών», πάσχει από αντίστοιχη εσωτερική αδυναμία: πώς εξασφαλίζεται η καθολικότητα, άμα δεν έχει προχωρήσει έως τώρα παρόλες τις εκκλήσεις;
Την εσωτερική αντίφαση παρόμοιων δημόσιων τοποθετήσεων θα είχε θεραπεύσει το αν εκείνοι που τις εξέπεμψαν – και όλοι οι άλλοι συντελεστές του επίσημου δημόσιου λόγου – είχαν πάρει το ραβδί του προσκυνητή. Και είχαν βγει δημόσια, από νωρίς, συστηματικά, σε ενημερώσεις στα αμφιθέατρα και στα προαύλια νοσοκομείων, μιας και μιλούμε για νοσοκομειακούς σήμερα, στα σχολεία αύριο αν η συζήτηση περί υποχρεωτικών εμβολιασμών φθάσει στους εκπαιδευτικούς αύριο, ώστε να βάλουν το προσωπικό τους κύρος και τα επιχειρήματά τους και το παράδειγμά τους και την πειστικότητά τους στην πρώτη γραμμή. (Η καημένη η Επιτροπή Βιοηθικής, άλλωστε, που δέχθηκε την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών ως ultimum remedium, είχε τονίσει πώς οφείλει να προηγηθεί η διεξοδική και στοχευμένη ανάλογα με τους πληθυσμούς πειθώ. ύστερα να ακολουθήσει αποτελεσματικό πλέγμα κινήτρων, πάλιν απευθυνόμενο στον κάθε στοχευόμενο πληθυσμού. και μόνον στο τέλος-τέλος να βγει το εργαλείο/όπλο της νομοθετημένης υποχρεωτικότητας. Από δίπλα και οι έρευνες ανά τον κόσμο – καθώς δεν είμαστε μόνοι, στην Ελλάδα, σ' αυτήν την παγίδα του κορωνοϊού και του τείχους ανοσίας της αγέλης που ΔΕΝ δημιουργείται παρά τις διαβεβαιώσεις και τις εκκλήσεις – που δείχνουν ότι η επιβολή υποχρεωτικών εμβολιασμών ροκανίζει την εμπιστοσύνη).
Κάτι τέτοιο δείχνει να συνειδητοποιεί, σιγά-σιγά, και ο Πρωθυπουργός όταν κατέβηκε από την Ολύμπια στάση και, απευθυνόμενος προς τους εκπαιδευτικούς – χαρακτηριστικό: στα πλαίσια συνεδρίου για την ψυχική υγεία μετά την πανδημία με έμφαση στην ανάγκη επαναφοράς της διδασκαλίας σε κανονικές συνθήκες – τους κάλεσε όλους να εμβολιασθούν. Και χρησιμοποίησε την διατύπωση: «Σας παρακαλώ: Εμβολιασθείτε!». Όπως, αντίστοιχα, πήραν προ ημερών το ραβδί του προσκυνητή και πήγαν στην Ιερά Σύνοδο Σωτήρης Τσιόδρας και Βασίλης Κικίλιας προκειμένου να απευθύνουν προσωπικά έκκληση να μιλήσει ο άμβωνας υπέρ του εμβολιασμού και πέτυχαν η επίσημη Εκκλησία (η μεγαλύτερη ΜΚΟ παγκοσμίως, αλλά και ο ισχυρότερος μηχανισμός πολιτικής πειθούς όταν το επιλέγει...) να ταχθεί επισήμως και να καλέσει τους πιστούς να μετάσχουν στον εμβολιασμό.
Ενώ και η τοπική αυτοδιοίκηση, οι δήμαρχοι κινητοποιήθηκαν – με αρκετή καθυστέρηση, καθώς το κεντρικό Κράτος ήθελε μέχρι προ ημερών να συγκεντρώσει επάνω στον εαυτό του την προσοχή και τα φώτα της δημοσιότητας γύρω από την μάχη κατά της πανδημίας – να μιλήσουν για την ανάγκη να προχωρήσουν οι εμβολιασμοί. Το έπραξαν, ιδίως οι δήμαρχοι νησιών, απευθυνόμενοι άμεσα στους δημότες τους. βεβαίως ο ένας, από προβεβλημένο τουριστικό νησί (όχι την Μύκονο!) προτίμησε να εγκαλέσει τους εργαζόμενους της εστίασης που ήρθαν από αλλού, ένας άλλος να αναφερθεί επιφυλακτικά στο τουριστικό ρεύμα. Ωστόσο, αν μη τι άλλο, ύψωσαν την φωνή τους, εκτέθηκαν στους δημότες τους.
Ενώ λοιπόν οι νομοθετήσεις και οι «άνωθεν» τοποθετήσεις περισσότερο δείχνουν προς την απόσειση της ευθύνης – «εμείς κάναμε τα πάντα, εσείς δεν πεισθήκατε» – παρά προς το αποτέλεσμα, ο χάρτης του ECDC για το βαθύ κόκκινο (στην Κρήτη) και για το κοκκίνισμα όλο και μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας διαφωνεί με τις καθησυχαστικές δηλώσεις του υπουργού Τουρισμού. Πρόσθετο πρόβλημα, κι αυτό των διαβεβαιώσεων, που μετά από λίγο σκοντάφτουν τραυματίζοντας την εμπιστοσύνη.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 23/7/2021.
Στις κοινωνικές επιστήμες, σε ό,τι αφορά την γνώση, δεν υπάρχει καμία καθολικότητα. Καμία θεωρία που αγνοεί το κοινωνικό πλαίσιο δεν είναι πειστική. Κάθε γενίκευση που αγνοεί την πλαισιοποίηση, είτε είναι λανθασμένη είτε είναι κοινότυπη.
1. Θα προσπαθήσω να καταστήσω την παραπάνω θέση πιο σαφή παίρνοντας ως παράδειγμα τον εμβολιασμό. Παντού οι σκεπτόμενοι πολίτες θεωρούν την πανδημία έναν «αόρατο εχθρό» που βάζει σε κίνδυνο την υγεία όλων. Συχνά ο ιός οδηγεί ακόμα και στον θάνατο. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια έκτακτη κατάσταση αντίστοιχη με αυτή του πολέμου, μια κατάσταση κατά την οποία μερικά δικαιώματα, εκ των πραγμάτων, αμβλύνονται ή/και καταργούνται. Για παράδειγμα, όταν κινδυνεύει μια χώρα να καταστραφεί ή να υποδουλωθεί, η αντίδραση είναι μια γενική κινητοποίηση όπου κάθε στρατεύσιμος που είναι υγιής υποχρεώνεται να καταταγεί στο στρατό και να πολεμήσει.
2. Στη χώρα μας, ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού θεωρεί πως έχει το δικαίωμα να μην εμβολιαστεί. Μερικοί λόγω υπερβολικού φόβου για τις αρνητικές επιπτώσεις του εμβολίου. Άλλοι λόγω κακής πληροφόρησης και σκοταδισμού. Άλλοι πάλι ως θύματα συνομωσιολογίας.
Η κυβέρνηση της ΝΔ ακολούθησε την στρατηγική της πειθούς. Υπήρξε ανεκτό να μην εμβολιαστούν ακόμα και οι γιατροί ή νοσηλευτές που έρχονται σε επαφή με ασθενείς με κορωνοϊό. Η «αυταρχική» επιβολή θεωρήθηκε παραβίαση του δικαιώματος κάθε πολίτη να αρνηθεί τον εμβολιασμό. Όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός πρόσφατα, «δεν μπορώ να πιάσω κανέναν από τον λαιμό. Δεν μπορώ να καταστήσω τον εμβολιασμό υποχρεωτικό» (Καθημερινή, 4/7/21). Αυτή η στάση οδήγησε σε περισσότερα κρούσματα και θανάτους. Τελικά, μετά από μήνες καθυστέρησης, η κυβέρνηση αποφάσισε επιτέλους πως το υγειονομικό προσωπικό και όσοι απασχολούνται σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων να είναι υποχρεωμένοι να εμβολιαστούν. Αυτό όχι μόνο ήρθα αργά, αλλά και δεν αρκεί. Το ίδιο θέμα, φυσικά, έχει απασχολήσει τις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου. Κάποιες χώρες, όπως αρχικά η Ιταλία και στη συνέχεια η Γαλλία, προχώρησαν σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες νωρίτερα.
Μερικοί υποστήριξαν πως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός είναι αντίθετος με το Σύνταγμα. Άλλοι διαφώνησαν ως προς αυτό. Ευτυχώς, πρόσφατα, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε πως για λόγους «δημοσίου συμφέροντος» συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων (νοσηλευτικό προσωπικό, εργαζόμενοι σε σχολεία, σε μέσα μαζικής μεταφοράς κτλ.) είναι υποχρεωμένοι να εμβολιαστούν. Πιο γενικά, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τόνισε πως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός όλου του πληθυσμού δεν παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων.
3. Παρόλ' αυτά, για τη στιγμή μια πιο ριζοσπαστική πολιτική εμβολιασμού όλων δεν συζητείται σοβαρά. Αυτό δείχνει σε ποιον βαθμό το δικαίωμα στο μη εμβολιασμό θεωρείται ακόμα απαραβίαστο. Αυτή η στάση όμως αφαιρεί από τον εμβολιασθέντα το δικαίωμά του να προστατεύσει την υγεία του από τον μη εμβολιασμένο που αδιαφορεί για τις σοβαρές επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς του. Αγνοεί, όπως λέει ο Κάντ, ότι η ελευθερία του ενός σταματάει εκεί που αρχίζουν τα όρια της ελευθερίας του άλλου. Επιπλέον, αν λάβουμε υπόψη πως ο μη εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες επίτευξης ανοσίας της αγέλης, αναπαραγόμενος και μεταλλασσόμενος, το δικαίωμα του μη εμβολιασμού είναι παράλογο. Με άλλα λόγια, σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει δικαίωμα, αλλά καθήκον/υποχρέωση του πολίτη να εμβολιαστεί.
Συμπερασματικά, ο μη υποχρεωτικός καθολικός εμβολιασμός είναι είτε αποτέλεσμα του πολιτικού κόστους που δεν θέλουν να λάβουν οι κυβερνήσεις (στην Ελλάδα όπως και αλλού στο Δυτικό κόσμο), είτε προϊόν μιας εδραιωμένης άποψης πως τα δικαιώματα στις νεωτερικές κοινωνίες είναι απροϋπόθετα. Μπορεί και τα δύο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα θέματα συνείδησης είναι πολύπλοκα, ωστόσο όπως υποστήριξα στην αρχή καμία κοινωνική πράξη δεν μπορεί να ειδωθεί έξω από το πλαίσιο στο οποίο διαδραματίζεται. Η τωρινή πανδημία είναι μια έκτακτη συνθήκη όπου η ελευθερία των σκεπτικιστών ή των αρνητών του εμβολίου είναι πράξη ενάντια στις ζωές των υπολοίπων. Και αυτό δεν μπορεί να είναι ανεκτό.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 24/7/2021.
Συνεχίζοντας και φέτος – για 4η χρονιά, με το 2020 να έχει υποχρεώσει σε διαδικτυακή λειτουργία – την προσπάθεια να ανοίγει την συζήτηση για την συνεχώς επανερχόμενη συζήτηση/προσδοκία/ελπίδα για αύξηση των ξένων ιδιωτικών επενδύσεων στην (αποξηραμένη από μια δεκαετία επενδυτικού κενού...) Ελληνική οικονομία, όμως όχι με πολιτική, δημοσιογραφική η ακαδημαϊκή προσέγγιση αλλά δίνοντας τον λόγο στα ανώτατα στελέχη των επιχειρήσεων, το Invest GR Forum του πεισματικού Ανδρέα Γιαννόπουλου είχε μια ενδιαφέρουσα αιχμή να παρουσιάσει. Πρόκειται για τα ευρήματα από την επεξεργασία της βάσης δεδομένων της Ernst&Young, ως βάση έρευνας για την δημιουργία του European Investment Monitor. Που διαμορφώνει μια «έρευνα ελκυστικότητας»/attractiveness survey, για μια σειρά από χώρες – όπως αυτή (η ελκυστικότητα) εκτιμάται από τα ίδια τα στελέχη των επιχειρήσεων.
Με βάση λοιπόν την έρευνα της E&Y, που στηρίχθηκε σε συμμετοχή 5.578 στελεχών, η ελκυστικότητα της Ευρώπης παραμένει – σύμφωνα με 53% των απαντήσεων – ισχυρή διεθνώς λόγω σταθερότητας ρυθμιστικού πλαισίου και πολιτικών συνθηκών, σύμφωνα με 44% λόγω αξιοπιστίας των υποδομών και άλλο τόσο λόγω ανθρώπινου δυναμικού (δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων). Και τούτο, παρά μια κάμψη 13% το 2020 στις άμεσες ξένες επενδύσεις/ΑΞΕ (έναντι του 2019), που ήταν η μεγαλύτερη υποχώρηση από το 2009 της κρίσης χρέους (με -11%). Όταν, λοιπόν, ερωτώνται στα πλαίσια του attractiveness survey τα στελέχη των επιχειρήσεων προς ποια χώρα θεωρούν ότι θα κατευθύνουν ξένες επενδύσεις, αναφέρουν την Ελλάδα – πλέον – στην 8η θέση . Πρώτη η Βρετανία, δεύτερη η Γαλλία, τρίτη η Γερμανία, τέταρτη η Ισπανία – όμως η 8η θέση για μιαν Ελλάδα, που από πάνω της έχει περάσει ο οδοστρωτήρας της κρίσης μιας δεκαετίας, δεν είναι κι άσχημα: προηγείται στις προθέσεις, π.χ. της Ιρλανδίας ή της Πολωνίας, ισοπαλεί με την Βουλγαρία και την Φινλανδία...
Πάμε τώρα, σιγά-σιγά, σε αποτελέσματα: το 2020, η Ελλάδα προσείλκυσε 0,70% του αριθμού ΑΞΕ (όταν η Πορτογαλία είχε 2,76%, η Σερβία 1,25%, η Ρουμανία το 0,95%), όμως το 2018 η χώρα μας βρισκόταν μόλις στο 0,34%. Η αύξηση, σε αριθμό πάντα των ΑΞΕ, ήταν 77% και μάλιστα την στιγμή που στην ΕΕ υπήρξε υποχώρηση κατά -13%. Πού πάνε, όμως, οι επενδύσεις στην Ελλάδα; Πρώτα-πρώτα σε επαγγελματικές υπηρεσίες (28%), τομέα όχι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σε προστιθέμενη αξία, ύστερα σε λογισμικό/πληροφορική (23%), εν συνεχεία σε πετρέλαιο-φυσικό αέριο (10%). Στο 5% ισοψηφούν κλάδοι με αυξημένο ενδιαφέρον αγροτοδιατροφικός, τηλεπικοινωνίες και υγεία/φάρμακο.
Εκεί που οι προσδοκίες ανεβαίνουν αληθινά, είναι οι προθέσεις των επιχειρήσεων να επενδύσουν στην Ελλάδα την επόμενη χρονιά: 34% των ερωτώμενων απάντησαν θετικά, έναντι 28% πέρσι. Κοιτάζοντας πιο προς το μέλλον, στην ερχόμενη 3ετία αναμένεται βελτίωση από 75% των ερωτώμενων - έναντι 74% π.χ. για την Γαλλία ή 60% για την Ιταλία (62% για το σύνολο ΕΕ). Στο ερώτημα αν θα επεκτείνουν ήδη υπάρχουσες στην Ελλάδα δραστηριότητές τους, 34% απαντούν θετικά. Μεταξύ των ήδη εγκατεστημένων στην Ελλάδα, το 51% απαντά θετικά (αύξηση από το αντίστοιχο 47% του 2020), ενώ μεταξύ των μη-εγκατεστημένων 6% (μικρή αύξηση, αλλά πάντως αύξηση από το περυσινό 5%). Στους κλάδους; τώρα: σχετική απογοήτευση. Με τουρισμό κατά 42%, ψηφιακή οικονομία μόνον 14%, logistics 11%, ενέργεια-μεταφορές ανά 8%, real estate 3% . Κάπου εκεί κοντά και το είδος δραστηριοτήτων: προηγούνται τα γραφεία πωλήσεων/marketing με 33% (αρκετά «ρηχή» υπόθεση...) σε δεύτερη θέση με 18% η έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη (πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο...), στο ίδιο ποσοστό η βιομηχανία (σε υποχώρηση όμως από το 2020).
Όσο για το τι είναι εκείνο που «τραβάει» ξένες επενδύσεις – σύμφωνα με τα στελέχη τους – στην Ελλάδα, πρώτη αναφέρεται η ποιότητα ζωής (70%), ύστερα οι υποδομές μεταφορών/logistics 76%, οι υποδομές τηλεπικοινωνιών και οι ψηφιακές υποδομές (73%) και σχετικά ψηλά το επίπεδο δεξιοτήτων των ανθρώπων (70%). Αναμενόμενο: πατώνουμε στην ευελιξία εργατικής νομοθεσίας (47%) και φορολογία επιχειρήσεων (42%).
Με αφορμή αυτήν την έρευνα, ειπώθηκαν διάφορα διθυραμβικά – από πλευράς Αδώνιδος Γεωργιάδη (που έκλεψε την παράσταση σχολιάζων) μέχρι και Κυριάκου Μητσοτάκη (που σχολίασε εξ αποστάσεως). «Συγκρατημένη αισιοδοξία» θα ήταν μια προ προσγειωμένη αποτίμηση της attractiveness survey της E&Y/του Invest GR.
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση/ανάλυσή του, ο διευθύνων σύμβουλος της E&Y Πάνος Παπάζογλου κατέθεσε ένα δεκάλογο προτάσεων/υποδείξεων – που είχε το πλεονέκτημα ότι διατυπώθηκαν με εποικοδομητική/υποβοηθητική διάθεση, χωρίς την υπαγορευτικότητα που φορές-φορές χαρακτηρίζει τους συμβούλους επιχειρήσεων. Λοιπόν:
• Πρώτος τομέας όπου θα χρειαζόταν να δοθεί έμφαση, η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού – ιδίως στην κατεύθυνση της πρόσκτησης τεχνολογικών δυνατοτήτων, της επανακατάρτισης. Στο φόντο, το συνεχώς επανερχόμενο θέμα του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και των soft skills μιας και μιλάμε για δεξιότητες.
• Στην συνέχεια, η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην λειτουργία των επιχειρήσεων ως «καθημερινή», γενικευμένη επιλογή. Εδώ, το κεντρικό ζητούμενο είναι να παρακολουθεί η Ελλάδα τον ζαλιστικό ρυθμό μεταβολής στις τεχνολογικές δυνατότητες – ως ρουτίνα, όχι ως εξαίρεση.
• Ακολουθεί η αποδοχή της πρόκλησης της βιωσιμότητας. Εδώ το θέμα δεν είναι μόνο/δεν είναι τόσο η ανταπόκριση στους «μεγάλους» στόχους όπως της απανθρακοποίησης ή του Ευρωπαϊκού σχεδίου «Fit for 55», όσο η καλλιέργεια και ενσωμάτωση της λογικής της κυκλικής οικονομίας.
• Αναμενόμενο: αντιμετώπιση του φορολογικού και ασφαλιστικού κόστους. Αυτή την σύσταση, ασφαλώς την κατέγραψαν με αίσθηση δικαίωσης οι σημερινοί διαχειριστές των επιλογών πολιτικής, με τις φορολογικές και κοινωνικοασφαλιστικές μειώσεις που συνεχίζονται και στην φάση κρίσης Covid.
• Συμπλήρωση/αντίστιξη του προηγουμένου, η αναφορά στην ανάγκη για συνεχιζόμενη τόνωση της οικονομίας. Μετάφραση: τα επιχειρηματικά στελέχη ενθουσιωδώς «συμπαρατάσσονται» στην λογική της μη-απόσυρσης, για μακρό δε χρονικό διάστημα, των μέτρων έκτακτης στήριξης λόγω Covid. (Εδώ οι Κεντρικές Τράπεζες βρίσκονται σε ευθυγράμμιση με μια τέτοια λογική!...).
• Επόμενο βήμα προτεραιοτήτων, η ανταπόκριση στο νέο μοντέλο εργασίας. Η αναφορά, εδώ, δεν είναι μόνο στην γνώριμή μας τηλεργασία, αλλά και στην συνολική μεταβολή της οργάνωσης και λειτουργίας της εργασίας: θάξιζε εμβάθυνση...
• Ακόμη περισσότερη εμβάθυνση θάξιζε η άλλη επισήμανση: εκείνη σχετικά με την «δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας». Εδώ, μπορεί κανείς να διακρίνει – παράλληλα – μια εκδοχή mea culpa του επιχειρηματικού κόσμου για την έως τώρα βραχυπρόθεσμη προσέγγιση/short-termism, αλλά και μια υπόδειξη για την υπέρβαση της «μεσογειακής προσέγγισης» της οικονομικής πολιτικής στην γραμμή του stop-and-go στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης.
• Όπως η προηγούμενη αναφορά, έτσι και εκείνη που άγγιξε την ανάγκη ετοιμότητας για την διαχείριση κρίσεων έχει να κάνει με τα άμεσα διδάγματα του σοκ την πανδημίας Covid. Πάνω από τις δυο αυτές λογικές – της μακροπρόθεσμης αξίας και της διαχείρισης κρίσεων – σωστά θα διακρίνει κανείς το αίτημα της resilience/ανθεκτικότητας. Που, για μιαν επιχείρηση, ταυτίζεται συχνά με την επιβίωση. για μια χώρα, με την μη (περαιτέρω) υποχώρηση.
• Στην προτελευταία θέση του δεκαλόγου E&Y συναντά κανείς κάτι απροσδόκητο: την επισήμανση της ανάγκης για προσοχή στην περιφερειακή διάσταση. Σε μια εποχή όπου, π.χ. το Ευρωπαϊκό RRF αλλά και το «δικό μας» Εθνικό Σχέδιο δεν δίνουν και τόση σημασία σ' αυτήν την διάσταση, της άμβλυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων, έχει αρκετά ενδιαφέρον να βλέπει κανείς μια έρευνα στον επιχειρηματικό κόσμο να εγείρει το ζήτημα.
• Τέλος, έγινε αναφορά στην έμφαση που αξίζει/χρειάζεται να δοθεί στην οικονομική διπλωματία, δηλαδή στην επίσημη εξωστρέφεια της εξωτερικής πολιτικής. Ευτυχής, μάλλον, παρακολουθούσε αυτήν την αιχμή ο αρμόδιος υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης...
Αρχή μιας συγκροτημένης συζήτησης θα μπορούσε να είναι – ειδικά για μια Κυβέρνηση με κατατεθειμένη φιλο-επιχειρηματική προσέγγιση πολιτικής – ένας τέτοιος δεκάλογος. Αν, βέβαια, υπήρχε δημόσια συζήτηση στην εποχή μας.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 15/7/2021.
Το γεγονός ότι ο Πρόεδρος του ΣΕΒ, ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος – εκπρόσωπος ενός από τα τελευταία εναπομένοντα δείγματα της μεταποίησης/βαριάς βιομηχανίας στην αποβιομηχανισμένη Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, συνεχιστής του «Τιτάνα» των Κανελλόπουλων αλλά και γιος του Θόδωρου Παπαλεξόπουλου που η δική του θητεία στο πηδάλιο του ΣΕΒ είχε συνδεθεί με την (λησμονημένη, σιγά-σιγά) έννοια του κοινωνικού διαλόγου – έκρινε χρήσιμο, στην φετινή Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου, να επιμείνει στον στόχο μιας ανάπτυξης «συμπεριληπτικής, διατηρήσιμης και βιώσιμης» έχει την σημασία του. Όπως και το ότι η όλη διοργάνωση στηρίχθηκε στο μότο «επενδύουμε στο εμείς» - πέραν του περίπου πάγιου «χαράζουμε το μέλλον».
Ασφαλώς παρόμοιες διακηρύξεις δεν διεκδικούν πρωτοτυπία. Όμως η αναφορά στην συμπεριληπτικότητα, την inclusiveness που τόσο έχει «τρέξει» στον πολιτικό λόγο του Τζο Μπάιντεν/των Αμερικανών Δημοκρατικών, αλλά και της Προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ (ήδη από την εποχή του ΔΝΤ< δε) και το ότι ως πρώτο στόχο απαρίθμησε το «να φέρουμε πιο κοντά τις επιχειρήσεις στην κοινωνία» (εδώ, ειλικρινά, διακρινόταν η σκιά Θόδωρου Παπαλεξόπουλου ...), ύστερα την καινοτομία, την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζόμενων («όλων των εργαζόμενων», πάλι Θ. Παπαλεξόπουλος), παραπέρα την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, σε τελευταία δε θέση την «σύγχρονη βιομηχανική πολιτική», αυτό δείχνει ότι «κάτι» υπάρχει στον αέρα. Βλέπετε, όταν πριν λίγες μόνο μέρες – προκειμένου να στηρίξει την οξεία κριτική του για το Εργασιακό Χατζηδάκη – ο Αλέξης Τσίπρας είχε μιλήσει για μιαν «ανάπτυξη που πρέπει να είναι συμπεριληπτική» και όχι για λίγους επιχειρηματικούς ομίλους (το πλαίσιο ήταν η σχεδόν νοσταλγική αναφορά του στην μείωση του χρόνου εργασίας, με στόχο 35ωρο...), λιγότερα πολεμοφόδια δαπανήθηκαν για να «απαντηθεί» η πρόταση για μείωση του χρόνου εργασίας που αληθινά δύσκολα βγαίνει πέρα στην σημερινή (και αυριανή) συγκυρία, ενώ πολύ περισσότερα για να κυνηγηθεί – ως πολυσύλλαβος; ως λόγιος; ως εισαγόμενος; – ο όρος «συμπεριληπτική» ανάπτυξη.
Φαίνεται λοιπόν, ότι τον όρο θα χρειαστεί τελικά να τον μάθουμε! Το «nobody left behind», την απόρριψη της εγκατάστασης των ανισοτήτων. Όχι δε μόνο για λόγους πολιτικής ηθικής, αλλά και για την ίδια την αποτελεσματικότητα των οικονομιών: ας προσεχθεί αυτό.
Διόλου τυχαία, και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στην δική του παρέμβαση (με φόρμα συζήτησης με Αλβέρτο Μπουρλά) στην ΓΣ του ΣΕΒ, πέραν της αναμενόμενης διακήρυξης ότι «η χώρα είναι πολύ καλά προετοιμασμένη για το νέο αναπτυξιακό άλμα» (ως είδος εγγυητή της υγειονομικής ησυχίας, υποθέτει κανείς, η παρουσία Μπουρλά/Pfizer), στάθηκε στην επισήμανση ότι οι συνθήκες είναι καλές για μιαν «ανάπτυξη που θα περιορίζει τις ανισότητες», μιαν ανάπτυξη «διαφορετική από των προηγούμενων δεκαετιών». Με την άλλη ατάκα, «τώρα που οι συνθήκες είναι καλές, επενδύστε στην Ελλάδα» να συνδέει με τις πάγιες εκκλήσεις της Ελληνικής πολιτικής τάξης – ακόμη από εποχής Γεράσιμου Αρσένη! – προς την εκφραζόμενη κατά τεκμήριο από τον ΣΕΒ επιχειρηματική να προχωρήσει επενδυτικά, στην Ελλάδα...
Ξαναπερνώντας από Τσίπρα, στον ΣΕΒ μίλησε σε κάπως υψηλούς τόνους και καταγγέλλοντας «το κυρίαρχο οικονομικό δόγμα» και ζητώντας «μια νέα οικονομική πολιτική», για να δώσει πρώτη προτεραιότητα στην μείωση των ανισοτήτων, ύστερα στην προστασία του περιβάλλοντος (το πράσινο δεν θα μπορούσε να λείψει), κλείνοντας με την προοπτική «μακράς, βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης».
δεν θα αδικήσουμε τον αναγνώστη που θα μας παραπέμψει στην δεύτερη σκηνή της δεύτερης πράξης του Άμλετ, και δη στο «words,words,words». Όμως τόση (και τέτοια) σύγκλιση στην συμπεριληπτικότητα και στην προτεραιοποίηση – να κι άλλη πολυσύλλαβη λέξη! – της μείωσης των ανισοτήτων, με οικονομική δε λογική, δεν μπορεί να αγνοηθεί εύκολα.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr την 1/7/2021.
Ας μείνουμε για μιαν ακόμη μέρα στα υψιπετέστερα Ευρωπαϊκά – έως ότου δηλαδή ξεκαθαρίσει πειστικότερα ο ορίζοντας σχετικά με το πώς διαμορφώθηκε η κατάσταση στα ΕυρωΤουρκικά και το τι συνεπάγεται αυτό για τα ΕλληνοΤουρκικά (με την Ελένη Σουρανή να τροχιοδρομεί σιγά-σιγά για την Πρεσβεία στην Ρώμη, άρα με χρονικό όριο στο σχήμα άμεσης επαφής εκτόνωσης των ΕλληνοΤουρκικών με Ιμπραήμ Καλίν...). Βλέπετε, οι άμεσες δηλώσεις και τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου λένε μέρος μόνο της ουσίας. Ας δούμε λοιπόν σήμερα κάτι πιο μακροπρόθεσμο: την Διάσκεψη για «Το Μέλλον της Ευρώπης», δηλαδή μια σειρά από πρωτοβουλίες που έχουν δρομολογηθεί, με το εναρκτήριο λάκτισμα να έχει δοθεί στις 9 Μαΐου («Ημέρα της Ευρώπης»: χαρακτηριστικά, υπάρχουν δυο «Ημέρες της Ευρώπης» , την μια γιορτάζει η ΕΕ στις 9/5, την άλλη το Συμβούλιο της Ευρώπης στις 5/5...), στο Στρασβούργο. Την πρωτοβουλία αυτή, μετά και την επιτάχυνση διαδικασιών και το ξεπέρασμα ταμπού που έφερε η απόφαση για μιαν κάποια αμοιβαιοποίηση χρέους με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας/το όλο σχήμα του Next Generation EU, είχε προωθήσει εμφατικά ο Πρόεδρος Μακρόν. Ο οποίος και κήρυξε στο Στρασβούργο, περίπου ως αμφιτρύων, τις εργασίες της τωρινής Διάσκεψης σε ΕυρωΚοινοβουλευτικό φόντο. Προσήλθαν άλλωστε και πολλοί άλλοι κεντρικοί πολιτικοί τενόροι – από Γερμανία, λόγω προϊούσας δύσης του άστρου της Καγκελαρίου Μέρκελ, ήρθε στο προσκήνιο ο Πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Στάινμάγιερ. Αυτονόητα, συστρατεύθηκαν οι Πρόεδροι των θεσμικών οργάνων Νταβιντ Σασόλι, Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν και Αντόνιο Κόστα (ως Πρόεδρος του Συμβουλίου), κυρίως όμως αποφασίστηκε ότι στις διαδικασίες θα μετέχουν – πέραν των 108 Ευρωβουλευτών και εκπροσώπων των Κυβερνήσεων των «27», και εκπρόσωποι της Κοινωνίας Πολιτών (κυρίως επιστρατευόμενοι από μελετητικά κέντρα ή/και ΜΚΟ σε κάθε χώρα: παράδειγμα, σ' εμάς, το ΕΛΙΑΜΕΠ όπου έχει δημιουργηθεί με στήριξη fellowship μηχανισμός για διάχυση της ενημέρωσης και κινητοποίηση).
Προκειμένου να υπάρξει η αίσθηση – ή τουλάχιστον να δοθεί η εντύπωση – ευρύτερης συμμετοχής της κοινής γνώμης, άνοιξε πλατφόρμα η οποία (θεωρείται ότι) δίνει την ευκαιρία σε κάθε Ευρωπαίο και κάθε Ευρωπαία να καταθέσει απόψεις ή/και προτάσεις. Η πλατφόρμα αυτή είναι ήδη ανοιχτή από τις 19 Απριλίου και στην επεξεργασία των (κατ' ανάγκην ετερόκλητων) τοποθετήσεων που ήδη συλλέγονται – βέβαια μέχρι την έναρξη των εργασιών της Διάσκεψης είχαν υπάρξει μόλις μονοψήφιος αριθμός χιλιάδων συμμετοχών... – αναφερόταν ότι θα αξιοποιηθεί μέχρι και τεχνητή νοημοσύνη.
Όπως κι αν έχει το πράγμα, στην εναρκτήρια σύνοδο της κυρίως Διάσκεψης σε Ολομέλεια, με τον πάντα δυναμικό Γκυ Φέρχοφσταντ – Φιλελεύθερο Βέλγο Ευρωβουλευτή – να μιλά για «σκυταλοδρομία αλλαγών και μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής πολιτικής», και τον αρμόδιο Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μάρος Σέρκοβιτς να δεσμεύεται εκ μέρους της Επιτροπής ότι το ίδιο το Πρόγραμμα Δράσης της θα στηρίζεται εφεξής στις προτάσεις της Διάσκεψης, έγινε (αυτονόητα...) φανερό ότι ούτε αυτό το forum μπορεί να διαμορφώσει συνθήκες ουσιαστικής συζήτησης. Παράδειγμα: στις τοποθετήσεις των συμμετεχόντων δόθηκε ο χρόνος του ενός λεπτού για καθεμια ή καθένα τους...
Αναμένεται τώρα η συνέχεια. Πάντως, μην παραβλέπουμε ότι συμμαχία μιας ντουζίνας χωρών, αρκετών με Ευρωδιστακτική παράδοση – στο μέτρο που, σ' αυτές, υπήρξαν τα δημοψηφίσματα με αρνητική έκβαση για το ΕυρωΣύνταγμα ή/και για συμμετοχή στην Ευρωζώνη – μεταξύ τους η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία ή η Ιρλανδία, αλλά από δίπλα και η Αυστρία, η Τσεχική Δημοκρατία, οι 3 Βαλτικές, η Μάλτα... – ήδη ζήτησαν και πέτυχαν την διαβεβαίωση ότι το εγχείρημα της Διάσκεψης για «Το Μέλλον της Ευρώπης» δεν θα δημιουργήσει νέες/πρόσθετες νομικές δεσμεύσεις, ούτε θα φέρει επικαλύψεις ή διατάραξη στις κυρίως νομοθετικές διαδικασίες της Ένωσης. Η σκιά της Συνέλευσης/Convention για το Μέλλον της Ευρώπης που είχε ξεκινήσει πριν δυο δεκαετίες με πολλές ελπίδες και προσδοκίες μετά την Κορυφή του Λάκεν (Δεκέμβριος του 2001) με πανηγυρική Διακήρυξη, που «έτρεξε» επί δυο χρόνια με Προεδρία του μακαρίτη Βαλερύ Ζισκάρ ντ Εσταίν και που κατέληξε (Ιούλιο του 2003) με Σχέδιο Συντάγματος για την Ευρώπη το οποίο... καταβυθίστηκε με τα δημοψηφίσματα Γαλλίας και Ολλανδίας για να διασωθεί ως Συνθήκη της Λισσαβώνας (Δεκέμβριο του 2007) και κατόρθωσε να απογοητεύσει τους πάντες, η σκιά αυτή είναι φανερό ότι έχει διδάξει τους τωρινούς.
Συνολικά, «μικρό καλάθι».
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 25/6/2021.
Με την παρουσία της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλας φον ντερ Λάϊεν στην Αθήνα – με αίσθηση της ανάγκης για τελετουργίες, η vDL (αυτή είναι η βρυξελλιώτικη κωδική ονομασία της) βρέθηκε με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην Αρχαία Αγορά, σε μια απόπειρα ανάκλησης στην μνήμη ημερών Φρανσουά Μιτεράν με Ανδρέα Παπανδρέου και Μελίνα... – δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα στο εγχείρημα "Greece 2.0". Δηλαδή στην με Ευρωπαϊκή (συν)χρηματοδότηση προσπάθεια επανεκκίνησης της οικονομίας μετά την πανδημία του κορωνοϊού. Η Πρόεδρος της Επιτροπής βρέθηκε και στην Ιβηρική, Πορτογαλία/Ισπανία, με λιγότερη μεν θεατρικότητα αλλά την ίδια υπόσχεση/προσδοκία ότι το πακέτο New Generation EU δεν θα επιτρέψει να βαθύνουν κι άλλοι οι ανισότητες, ότι δεν θα μείνει πίσω κι άλλο ο Ευρωπαϊκός Νότος...
Την ίδια μέρα, ο πλανητικός οίκος μόδας – αλλά η μόδα στην εποχή μας είναι κάτι πολύ περισσότερο από υψηλή ραπτική. είναι όνειρο ένταξης και αναγνώρισης – Dior θέτει την Ελλάδα, για την ώρα μέσω του Παναθηναϊκού Σταδίου: οι λήψεις από Παρθενώνα θα ακολουθήσουν, στο φως μιας διαφορετικής διεθνούς προσοχής ("Dior Celebrates Greece"). Λίγο με υπόμνηση αρχαιοελληνικών αξιών (phos και kallos), λίγο λαϊκή τέχνη και λίγο μνήμη Ολυμπιακών Αγώνων και λίγο 200 χρόνια, δηλαδή με την εκλεπτυσμένη – η μάρκα Dior το εγγυάται, αυτό τουλάχιστον! – εκδοχή του pot-pourri, όχι μόνο οι 400 υψηλοί προσκεκλημένοι (κάθε προσκεκλημένος του Dior είναι «υψηλός») αλλά και εκατομμύρια κόσμος μέσω τηλεόρασης και streaming θα παρακολουθήσουν. Από κάθε γωνία της υφηλίου.
Μας το εκμυστηρεύθηκαν και τείνουμε να το πιστέψουμε: μ' όλα αυτά εν εξελίξει η Lamda/Λάτσης, παρεκλήθη να μετακινήσει για την επόμενη εβδομάδα τις ανακοινώσεις για εκκίνηση του Ελληνικού (αυτή την φορά με εκταμίευση των πρώτων 300 εκατομμυρίων ευρώ, συν την κατάθεση της εγγυητικής 347 εκατ.) ως έργου ανάπλασης/ανάπτυξης μετά και την άρση των τελευταίων δικαστικών εκκρεμοτήτων. Αυτό, δε, παρά το γεγονός ότι η αποχώρηση ή πάντως απομάκρυνση της Mohegan από το σχήμα με ΓΕΚ/ΤΕΡΝΑ για το καζίνο, δημιουργεί ένα ζητηματάκι αντικατάστασης του κεντρικού αυτού στοιχείου της τεχνογνωσίας παιγνίων (ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς πώς η Lamda δέχθηκε/ζήτησε να φύγει από την μέση το προαπαιτούμενο/condition precedent για το Καζίνο). Κάποιος κατά τα φαινόμενα συνειδητοποίησε ότι η συσσώρευση κινήσεων παραγωγής ενθουσιασμού κινδυνεύει να κάψει την ίδια την θετική δυναμική και «κράτησε πίσω» το Ελληνικό.
Πάντως, όλη αυτή η συσσώρευση εμβληματικών κινήσεων – έχουμε βλέπετε και τον Elon Musk, της Tesla και της SpaceX, τον άνθρωπο που με ένα tweet του αυξάνει κατά 10% την αξία του κλονισμένου Bitcoin μέσα σε μια μέρα, να χρησιμοποιεί στον ιντερνετικό δημόσιο λόγο του το σωκρατικό, πλην σε εκδοχή Διογένους Λαέρτιου «ειδέναι μεν μηδέν, πλην αυτό τούτο ειδέναι»! σε άπταιστα αρχαία, με πνεύματα και τόνους στο Twitter – μέχρι στιγμής δεν έκανε την Κυβέρνηση να απογειωθεί με αναφορές σε «νέα εποχή» της Ελλάδας/της Ελληνικής οικονομίας. Και τούτο, παρά το ότι πιο πρακτικές και προσγειωμένες ενδείξεις – από το 5ετές ομόλογο που, ένα μήνα μετά την έκδοση του στο 0,2%, πέρασε σε αρνητικό έδαφος μέχρι τα έσοδα Μαϊου που ξεπέρασαν κατά τι (1,6%) για πρώτη φορά τον προϋπολογισμένο στόχο, στηρίζοντας έτσι τον ισχυρισμό ότι τα ευμενή αποτελέσματα του α΄3μήνο σε (επίπεδο ΑΕΠ ύφεση μόνο -2,3%) έναντι του 2020 επιτρέπουν να γίνεται λόγος για θετική πορεία 6μήνου.
Στο τελευταίο αυτό ζήτημα, των θετικών ενδείξεων και της επικοινωνιακής αυτοσυγκράτησης, θα επανέλθουμε. Όμως στο ερώτημα που θέτουν οι δημόσιες/διεθνείς κινήσεις ανάδειξης της Ελλάδας/των Ελληνικών πραγμάτων, το: «χρειάζεται η Ελλάδα επανανακάλυψη»; θα δώσουμε την απάντηση «Ναι!».
Αλλά με μεγάλη, πολύ μεγάλη προσοχή στο «πώς».
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr. στις 18/6/2021.
1. Πριν από την Βιομηχανική Επανάσταση η κατ' οίκον οικονομία (domestic economy) ήταν κυρίαρχη. Η παραγωγή γίνονταν στον οικογενειακό χώρο όπου ο παραγωγός κατείχε, σε έναν μεγάλο βαθμό, τα μέσα παραγωγής. Με την Βιομηχανική Επανάσταση παρατηρούμε την σταδιακή προλεταριοποίηση των εργαζομένων στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες όπου οι εργαζόμενοι δεν είχαν εργατικά δικαιώματα. Υπήρχε δηλαδή μια τεράστια ανισορροπία δύναμης μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου σε ένα πολιτικό πλαίσιο όπου το κράτος λειτουργούσε απλά ως «νυχτοφύλακας», δηλαδή δεν επενέβαινε στον εργασιακό χώρο. Αυτή η κατάσταση οδήγησε στην πλήρη εξαθλίωση. Όχι μόνο των ενηλίκων, αλλά και μικρών παιδιών που δούλευαν 12-14 ώρες τη μέρα κάτω από συνθήκες απόλυτης βαρβαρότητας. Η κατάσταση άλλαξε σταδιακά με την οργάνωση των εργατών σε συνδικάτα. Αυτό επέφερε μια σχετική ισορροπία δύναμης μεταξύ εργαζόμενων και εργοδοτών. Έτσι, ο συνδικαλισμός καθιερώθηκε ως γενικός θεσμός σε όλες τις πολιτισμένες κοινωνίες του δυτικού κυρίως κόσμου.
2. Μετά την οικονομική κρίση του 2008, η πανδημία οδήγησε στην ενδυνάμωση του συνδικαλισμού στην Ευρώπη αλλά και, επί προεδρίας Μπάιντεν, στις ΗΠΑ. Πιο γενικά, παρατηρούμε το πέρασμα από νεοφιλελεύθερες σε σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές. Στον χώρο της εργασίας παρατηρούμε συστηματικές προσπάθειες στήριξης των συλλογικών συμβάσεων. Σε αντίθεση με τις παραπάνω εξελίξεις, στη χώρα μας η κυβέρνηση προτείνει ένα εργασιακό νομοσχέδιο που κινείται προς την αντίρροπη κατεύθυνση. Ένα νομοσχέδιο νεοφιλελεύθερου «εκσυγχρονισμού» που περιθωριοποιεί τα συνδικάτα και προωθεί την ατομική σχέση του εργαζόμενου με τον εργοδότη. Προτείνει μια σειρά από μέτρα που επιφανειακά φαίνεται να εξασφαλίζουν την αυτονομία του εργαζόμενου και να του παρέχουν περισσότερη ασφάλεια και περισσότερα δικαιώματα. Για παράδειγμα, δικαιώματα όπως η προστασία της μητρότητας με καθιέρωση άδειας από τη σύλληψη μέχρι 18 μήνες, άδεια πατρότητας 14 ημερών, προστασία του πατέρα από την απόλυση για 6 μήνες μετά τον τοκετό κλπ. Όσο γα την ψηφιακή κάρτα εργασίας, και αυτή εξασφαλίζει τα δικαιώματα των εργαζομένων. Αφού γίνεται έλεγχος τήρησης του ωραρίου, αποφεύγονται περιπτώσεις όπως η μη δήλωση επιπλέον ωρών εργασίας που ο εργοδότης υποχρεώνει τον εργαζόμενο να δουλέψει. Αποφεύγονται επίσης οι απλήρωτες υπερωρίες και άλλες περιπτώσεις εργοδοτικού καταναγκασμού.
Σε ό,τι αφορά τώρα την κατάργηση του ωραρίου, η κυβέρνηση υποστηρίζει πως σαφώς δεν το καταργεί. Αντίθετα δίνει τη δυνατότητα στον εργαζόμενο να χειριστεί τις καθιερωμένες 40 ώρες εργασίας με πιο ευέλικτο τρόπο. Με τρόπο που να συνάδει με τις συγκεκριμένες ανάγκες του καθενός. Επιπλέον, όποιος εργαζόμενος επιθυμεί να κερδίσει περισσότερα χρήματα, το όριο των υπερωριών αυξάνεται στις 150 ώρες. Τέλος, σε περιπτώσεις εξ αποστάσεως επικοινωνίας εργοδότη και εργαζόμενου, ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα να αρνηθεί κάθε πίεση για περαιτέρω εργασία με το κλείσιμο, για παράδειγμα, του τηλεφώνου ή του υπολογιστή.
3. Όλα τα παραπάνω φαίνονται, εκ πρώτης όψεως, εντυπωσιακά αλλά είναι υπερφίαλα και, ουσιαστικά, ανεφάρμοστα. Ο εργοδότης, επειδή έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τον εργαζόμενο, μπορεί να βρει τρόπους να καταργήσει στην πράξη τη θέσπιση των παραπάνω δικαιωμάτων. Αν όχι άμεσα, σίγουρα έμμεσα. Σε περίπτωση, για παράδειγμα, της άδειας μητρότητας από τη σύλληψη μέχρι 18 μήνες, ο εργοδότης μπορεί να στείλει το μήνυμα πως εάν η εργαζόμενη δεν δεχθεί να μειώσει τον χρόνο της άδειάς της, αυτό μπορεί να έχει επιπτώσεις στο μέλλον. Δεν είναι και τόσο δύσκολο να αιτιολογήσει ένας εργοδότης την απόλυση όσων εργαζομένων δεν συμφωνούν με τις αυθαίρετες απαιτήσεις του – λόγω, για παράδειγμα, οικονομικής κρίσης της επιχείρησής του. Με άλλα λόγια, τα εργατικά δικαιώματα, όταν δεν είναι αποτέλεσμα συλλογικών συμβάσεων, ουσιαστικά καταργούνται. Γιατί χωρίς την ύπαρξη ισχυρών συνδικάτων δεν αλλάζουν την ανισορροπία δύναμης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Κυρίως την τωρινή περίοδο όπου γιγαντιαίες επιχειρήσεις, όπως η Amazon και το Facebook, συγκεντρώνουν τέτοια οικονομική και πολιτική δύναμη που ελέγχουν κυβερνήσεις και υποσκάπτουν τους δημοκρατικούς θεσμούς.
4. Τελειώνω με μερικές σύντομες παρατηρήσεις σε ό,τι αφορά τις απεργίες και τις εργατικές κινητοποιήσεις. Η κυβέρνηση υποστηρίζει πως μια απεργία μπορεί να θεωρηθεί παράνομη από την Δικαιοσύνη – ενώ δεν επιτρέπεται η ακύρωσή της από δευτεροβάθμιες ή τριτοβάθμιες επαγγελματικές οργανώσεις. Με ποιο σκεπτικό προκρίνεται αυτό το μέτρο, ιδίως σε μια χώρα όπου η δικαιοσύνη επηρεάζεται συχνά από την κυβέρνηση; Επιπλέον, όπως σωστά υποστηρίζει η αντιπολίτευση, η κυβέρνηση προσπαθεί να εκφοβίσει τους συμμετέχοντες σε απεργιακές κινητοποιήσεις προβλέποντας ένα προσωπικό ασφαλείας για τη λειτουργία των επιχειρήσεων που μπορεί να φτάσει το 40%. Είναι προφανές πως ο τρόπος επίλυσης των προβλημάτων που σχετίζονται με τις απεργίες και τις εργατικές κινητοποιήσεις λύνονται μόνο μέσω συνεννοήσεων μεταξύ συνδικάτων, άλλων ενδιαφερόμενων μερών και οργανώσεων στον χώρο της κοινωνίας των πολιτών. Δεν είναι δυνατόν να λυθούν μέσω της αστυνομίας και δικαστικών αποφάσεων. Βέβαια, στα εν λόγω θέματα ο εγχώριος συνδικαλισμός είχε και εξακολουθεί να έχει αδυναμίες. Αλλά πρέπει και μπορεί να αλλάξει αποτελεσματικά μόνο «από μέσα». Από τους συνδικαλισμένους και μη συνδικαλισμένους εργαζόμενους, και από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες. Δεν πρόκειται να αλλάξουν από μια κυβέρνηση που υπονομεύει το εργατικό κίνημα γενικότερα.
Συμπέρασμα: Υποτίθεται πως η Νέα Δημοκρατία θέλει να εκσυγχρονίσει το εργατικό δίκαιο που δεν ανταποκρίνεται πια στη σύγχρονη εποχή. Στην πραγματικότητα όμως, είναι η νεοφιλελεύθερη πολιτική της που στον χώρο της εργασίας αλλά και πιο γενικά δεν αντιλαμβάνεται τη σημερινή πραγματικότητα. Δεν κάνει βήματα προς τα μπρος, αλλά προς τα πίσω. Δεν είναι δυνατόν, όπως υποστηρίζει ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, να δώσει περισσότερα δικαιώματα στον εργαζόμενο στη βάση ιδιωτικής σύμβασης ενός εργαζόμενου με έναν πολύ πιο ισχυρό εργοδότη. Αυτό δεν το αντιλαμβάνεται ο κ. Χατζηδάκης, αλλά το αντιλαμβάνονται οι συνδικαλιστικές οργανώσεις που συνδέονται με την ΝΔ. Ο υπουργός υποστηρίζει πως το προτεινόμενο νομοσχέδιο έχει δύο στόχους: την ανάπτυξη και την παροχή περισσότερων δικαιωμάτων στους εργαζόμενους. Το νομοσχέδιο όμως δεν οδηγεί ούτε στον πρώτο ούτε στον δεύτερο στόχο.
