Saturday, 26 April 2025
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
1. Η σύγκρουση μεταξύ ισραηλινών και παλαιστινίων θα συνεχιστεί για πολύ καιρό. Μόνο αν ο Νετανιάχου χάσει τις επόμενες εκλογές θα ήταν δυνατόν να βρεθεί μια λογική και ανθρώπινη λύση. Με την παρέμβαση, δηλαδή, των ΗΠΑ να ξεκινήσουν συνομιλίες για τη δημιουργία δύο κρατών. Για την στιγμή, η αμερικανική στρατηγική δεν έχει καμιά πιθανότητα επιτυχίας. Αφού ο πρόεδρος Μπάιντεν πήρε αρχικά θέση υπέρ του Ισραήλ με το επιχείρημα πως οι ισραηλινοί έχουν κάθε δικαίωμα να υπερασπιστούν τη χώρα τους. Αργότερα αντιλήφθηκε τον μονομερή χαρακτήρα της στάσης του και άλλαξε την αρχική δήλωσή του.
2. Τρία είναι τα βασικά επιχειρήματα που το Ισραήλ αναπτύσσει για να δικαιολογήσει την εγκατάστασή του σε μια περιοχή όπου από χρόνια ζούσαν όχι εβραίοι αλλά μουσουλμάνοι.
- Κατά τους ισραηλινούς, η περιοχή τους ανήκει, αφού εδώ και πάνω από 2.000 χρόνια ο χώρος ήταν η «χώρα της Βίβλου». Άρα, η δική τους χώρα.
- Δεύτερον, το Ισραήλ υποστηρίζει πως η γενοκτονία των εβραίων από τους ναζί οδήγησε αναπόφευκτα στη δημιουργία του ισραηλινού κράτους. Το ότι δεν έφταιγαν οι παλαιστίνιοι κάτοικοι της περιοχής για τη ναζιστική θηριωδία, δεν τους αφορά. Απλώς δεν υπήρχε άλλη λύση από την εγκατάσταση και σταδιακή εκτόπιση όλων αυτών που ζούσαν στην περιοχή.
- Τέλος, η βίαιη αντίδραση των αραβικών κρατών στη δημιουργία του Ισραήλ οδήγησε στη συντριπτική τους ήττα. Συνεπώς, αυτό νομιμοποιεί ακόμα περισσότερο τη σημερινή κατάσταση.
3. Σε ό,τι αφορά την στάση των ΗΠΑ, τη μόνη χώρα που θα μπορούσε να επιβάλει μια εκεχειρία, όπως έχω τονίσει σε ένα προηγούμενο άρθρο μου (Τα Νέα, 23/3/2021), ο Μπάιντεν, παρ' όλη την προοδευτική πολιτική του στο εσωτερικό της χώρας, έχει ξεκινήσει έναν ιδεολογικό πόλεμο εναντίον της Κίνας και της Ρωσίας (χώρες οι οποίες όντως καταπιέζουν βάναυσα τους πολίτες τους και αγνοούν τα πολιτικά δικαιώματά τους). Εδώ όμως τίθεται το εξής ερώτημα. Γιατί ο αμερικανός πρόεδρος παραβλέπει τα δικαιώματα των παλαιστινίων που σταδιακά ο ισραηλινός επεκτατισμός κατάργησε; Γιατί παραβλέπει πως οι παλαιστίνιοι χάνουν συνεχώς τον περιορισμένο χώρο που ακόμα τους απομένει; Επιπλέον, γιατί ο Μπάιντεν δεν αναφέρεται στα δικαιώματα των παλαιστινίων που ζουν εντός της ισραηλινής επικράτειας; Γιατί αυτοί αντιμετωπίζονται ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας; Μια κατάσταση που, ως γνωστόν, έχει οδηγήσει σε ένα ιδιότυπο Απαρτχάιντ νοτιοαφρικανικού τύπου. Με βάση τα παραπάνω, γιατί ο αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε τον Πούτιν εγκληματία (που όντως είναι), άλλα όχι και τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμά που έδωσε διαταγή να κατακρεουργηθεί ο Τζαμάλ Κασόγκι, ένας ήπιος ακτιβιστής; Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πρόκειται για τον πρίγκιπα διάδοχο που είναι φανατικός εχθρός των παλαιστινίων και, εκτός απροόπτου, θα γίνει ο επόμενος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας.
Πιο γενικά, ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν ασκεί καμιά κριτική σε συμμαχικές χώρες (π.χ. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) που καταπατούν με τον πιο προφανή τρόπο τα ανθρώπινα δικαιώματα. Βέβαια, η αμερικανική απάντηση είναι πως οι εν λόγω υποχωρήσεις γίνονται λόγω της ανάγκης άσκησης μιας ρεαλιστικής πολιτικής στον διπλωματικό χώρο. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτό είναι αναγκαίο. Αλλά αν είναι, προκειμένου να αποφύγει τις κραυγαλέες αντιφάσεις στον λόγο του, ο αμερικανός πρόεδρος θα πρέπει να ξεχάσει την ιδεολογική εκστρατεία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
4. Με την ισραηλινή-παλαιστινιακή σύγκρουση δεν κινδυνεύουν μόνο οι παλαιστίνιοι και οι ισραηλινοί. Κινδυνεύουν επίσης και οι γειτονικές χώρες. Μπορεί ακόμα να κινδυνεύσει η υφήλιος σε περίπτωση μιας πυρηνικής σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν (δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το Ισραήλ προσπάθησε να καταστρέψει τις ιρανικές εγκαταστάσεις που στοχεύουν στη δημιουργία πυρηνικών όπλων). Μια τέτοια σύγκρουση θα έπειθε τους ισραηλινούς πως η επ' άπειρον διατήρηση του σημερινού status quo δεν είναι δυνατή. Αλλά όταν το αντιληφθούν μπορεί να είναι πολύ αργά.
Συμπέρασμα. Αν ο αμερικανός πρόεδρος αποφασίσει να συνεχίσει την επιθετική ρητορική εναντίον της καταπάτησης των δικαιωμάτων στην Κίνα και αλλού, θα πρέπει να πράξει το ίδιο και για τις μη δημοκρατικές χώρες που είναι σύμμαχοί του. Επειδή δεν πρόκειται να το κάνει, πρέπει άμεσα να ξεχάσει την ιδεολογική σταυροφορία του. Πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί πως μόνο με συνεργασία με την αυταρχική Κίνα μπορούν να αντιμετωπιστούν μεγάλα παγκόσμια προβλήματα όπως αυτά της πανδημίας, της εντεινόμενης οικολογικής καταστροφής, του περιθωριοποιημένου τρίτου κόσμου, καθώς και της πιθανότητας ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 22/5/2021.
Όπου λοιπόν, απέναντι στο «ΕΛΛΑΔΑ 2.0» (που περισσότερο κυκλοφόρησε ως «GREECE 2.0»), το οποίο παρουσιάστηκε στα τέλη Απριλίου από την Κυβέρνηση ως Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ήδη πορεύθηκε τον δρόμο των Βρυξελλών για τελική έγκριση στα πλαίσια του RRF, αποκτήσαμε το «ΕΛΛΑΔΑ+» μετά την προχθεσινή παρουσίασή του από την Αξιωματική Αντιπολίτευση.
Όπως αναμενόταν – στην Ελλάδα του 2021 ζούμε! – πολύς λόγος έγινε για τα σημειολογικά: το «2.0» υποδηλώνει, λέει, την επόμενη/αναβαθμισμένη έκδοση ενός – ψηφιακού, εδώ ζούμε πλέον – προϊόντος, συνεπώς μελλοντοστραφές στοίχημα. Δίπλα σ' αυτό, η παρουσίαση Κυριάκου Μητσοτάκη μετά των τεχνοκρατών, σε φόντο Έκθεσης Πισσαρίδη, με σκούρο μπλε/συν γαλάζιο για την παρουσίαση πινάκων. Ενώ το «+» , δίπλα στο ΕΛΛΑΔΑ, θέλει να δείξει προστιθέμενη αξία, προσπέρασμα. Δίπλα σ' αυτό, σε φόντο προς το μωβ με πράσινα και κόκκινα «παράθυρα» για πίνακες, η παρουσία Αλέξη Τσίπρα στο νέο presentation zoom της Κουμουνδούρου (πλαισιωμένου, αυτή την φορά, και από Ευκλείδη Τσακαλώτο πλην Γιώργου Σταθάκη), μαζί με αυτοδιοικητικούς, πανεπιστημιακούς, ανθρώπους των ΜΚΟ...
Πάμε όμως λίγο πιο πέρα από τα σημειολογικά. Αν προσπεράσουμε τις τοποθετήσεις με πολιτικό ενδιαφέρον (διεκδίκηση αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας, συν αύξησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, ή πάλι αναφορές στην κοινωνικά συμπεριληπτική/inclusive προσέγγιση Μπάιντεν), βλέπουμε τα κριτήρια του «ΕΛΛΑΔΑ+» να έχουν αφ' εαυτών ενδιαφέρον: διάχυση της οικονομικής στήριξης στην κοινωνία – αποφυγή φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού – αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας – περιφερειακή έμφαση στην ανάπτυξη (η «δυναμική μετασχηματισμού», που επίσης αναφέρεται ως κριτήριο θα χρειαστεί περαιτέρω επεξήγηση). Δεν θέλει ιδιαίτερη φαντασία για να αντιληφθεί κανείς ότι το πολιτικό ζητούμενο είναι να υπάρξει αντίθεση προς τις επιλογές, πιο φιλελεύθερες/πιο εστιασμένες στην αποτελεσματικότητα, του «ΕΛΛΑΔΑ 2.0».
Όμως, αν πάει κανείς αληθινά πιο κοντά στα πράγματα, θα δει – για παράδειγμα – ότι στον άξονα της πράσινης μετάβασης (διόλου τυχαίο, «επιστρατεύθηκαν» από WWF Ελλάς/Θεοδότα Νάντσιου μέχρι Columbia/Ν. Ρωμανού), η έμφαση μπαίνει στην δίκαιη μετάβαση/στην κοινωνική συμμετοχή (ενεργειακές κοινότητες, όπως πήγαν να δοκιμαστούν κάπου εκεί το 2018), ή ακόμη-ακόμη με υψηλή ποσόστωση των αδειών ΑΠΕ για μικρές μονάδες. Αντίστοιχα, η επιδίωξη της ανάπτυξης/της αλλαγής παραγωγικού μοντέλου επιχειρείται περισσότερο με την μετακίνηση σε «κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας», αλλά παράλληλα (;) με κινητοποίηση των μικρομεσαίων, ακόμη και των ελεύθερων επαγγελματιών, των οποίων οι επιδόσεις σε επίπεδο παραγωγικότητας ουδέποτε υπήρξαν ιδιαίτερα πειστικές.
Στην περιοχή της κοινωνικής συνοχής, οι επιλογές ενός προγράμματος ΣΥΡΙΖΑ είναι σχεδόν αυτόματα προσδιορισμένες, ενώ στο δίπολο Υγεία/Παιδεία το ίχνος που αφήνει πίσω η πανδημία και το αίτημα ανθεκτικότητας/resilience προκύπτει σχεδόν αυτόματα. Όσον αφορά το ΕΣΥ, δε , το «ΕΛΛΑΔΑ+» ήρθε απλώς να συναρμοσθεί με τις προτάσεις για «Νέο ΕΣΥ» που προηγήθηκαν λίγες ημέρες. Επόμενο σκαλοπάτι, η ανάπτυξη κοιταγμένη με χωρική διάσταση, όπου έχουμε μια στροφή/επαναφορά στην τοπική ανάπτυξη, την Αυτοδιοίκηση, την στροφή στο ενδογενές δυναμικό της περιφέρειας (εδώ, η παρουσία Σταύρου Αρναουτάκη, περιφερειάρχη Κρήτης, εμβληματική). Πάντως, και στον ορίζοντα της ψηφιακής μετάβασης, έμφαση δόθηκε στην αποφυγή των αποκλεισμών/του ψηφιακού χάσματος, μαζί και με την ψηφιακή διάσταση όλων των παραπάνω προσεγγίσεων – από υποδομές έως και Παιδεία/Υγεία (ας σημειωθεί η λογική re-branding από τον γενικό διευθυντή της Ένωσης Εταιρειών Κινητών τηλεφωνίας Γ. Στεφανόπουλο).
Ακόμη όμως κι αν ξεφυλλίσει κανείς με περιέργεια ή και με θετική προδιάθεση τις δεκάδες σελίδες και δει τις κάπου 12.000 λέξεις του «ΕΛΛΑΔΑ+», κι αν προσπεράσει την υπόρρητη αντιπαραβολή με τις επιλογές του «ΕΛΛΑΔΑ 2.0», μένει με μια απορία. Σχεδόν ανησυχία. Έτσι όπως η δημοσιοποίηση του πρώτου έρχεται μετά και την υποβολή του δεύτερου στις Βρυξέλλες (ως Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), ποια ακριβώς λειτουργία καλείται να επιτελέσει; Σίγουρα η Κυβέρνηση βαρύνεται με το ότι δεν μεθόδευσε αληθινή δημόσια συζήτηση – όχι μόνο με τα κόμματα (πλην του ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν και άλλα, π.χ. το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ που θεωρεί ότι κάποιες από τις αιχμές του «ΕΛΛΑΔΑ+» είναι δανεικές από δικές του ιδέες...), αλλά και με τους κοινωνικούς εταίρους (σκέφτεται κανείς πάντως την ΓΣΕΕ, αλλά και τους μικρομεσαίους, εμπόρους κοκ) ή με τις ΜΚΟ, με μια ειλικρινή διάθεση να συμπεριλάβει δικές τους ιδέες/ευαισθησίες/προτάσεις στην τελική εκδοχή Εθνικού Σχεδίου.
Όμως... αφ' ης στιγμής το Εθνικό Σχέδιο ΕΧΕΙ υποβληθεί, αύριο δε θα έχει και εγκριθεί (έστω κι αν το «αύριο» πάει σε κάποιους μήνες αντί για βδομάδες) πώς θεωρείται ότι θα λειτουργήσει η αντιπρόταση του «ΕΛΛΑΔΑ+»; Εδώ, στην Ιταλία η ιδιότυπη Κυβέρνηση Ντράγκι δημιουργήθηκε ακριβώς ώστε το πρόγραμμα που θα εγκριθεί στην περίπτωση της Ιταλίας (200 δις ευρώ, εκείνο) να μην «κινδυνεύει» να αλλάξει στα 3+3 χρόνια υλοποίησής του, με τις συνήθεις κυβερνητικές αλλαγές στην γείτονα. Δείτε, δε, και την από κοινού υποβολή του Γερμανικού και Γαλλικού Εθνικού Σχεδίου με την (πολιτικά προβληματική...) διατύπωση του Γάλλου ΥΠΟΙΚ: «όταν Γαλλία και Γερμανία συμφωνούν, τα πράγματα προχωρούν». Είναι λοιπόν το «ΕΛΛΑΔΑ+» αντιπρόταση για ζύμωση; Για ενσωμάτωση στοιχείων κατά την εφαρμογή; Ή τι;
Πέρα δε απ' αυτό θα είχε εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον να είχε διευκρινισθεί – και μακάρι να γίνει αυτό έστω και εκ των υστέρων – κατά τι οι προσεγγίσεις αυτές του «ΕΛΛΑΔΑ+» «χωρούν» ή/και προσαρμόζονται καλύτερα στην λογική του Ταμείου Ανάκαμψης/του Next Generation EU.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr ατις 19/5/2021.
Αν κάπου στηρίζεται το άνοιγμα της αγοράς/η επανεκκίνηση της οικονομίας αυτό κατά μεγάλο μέρος είναι στις προσδοκίες, στις εκτιμήσεις των συντελεστών της παραγωγής, συν στην (επανα)κινητοποίηση της κατανάλωσης. διάχυτη είναι η άποψη ότι οι καταθέσεις των νοικοκυριών, που αυξήθηκαν στην διάρκεια του 2020 κατά τουλάχιστον 10 δις ευρώ (το μερίδιο των καταθέσεων φθάνει το 56% του ενεργητικού έναντι 51% πριν ένα χρόνο) θα στραφούν τώρα σε ετεροχρονισμένη δαπάνη.
Έχει λοιπόν ανανεωμένο ενδιαφέρον, να δει κανείς τι δείχνουν οι Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας του ΙΟΒΕ, όπως αυτές καταρτίζονται (εδώ και 30 χρόνια) με βάση κοινό/εναρμονισμένο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εκείνο που προκύπτει στο διάστημα Οκτωβρίου 2020 - Απριλίου 2021 για την Ελλάδα είναι μια σαφής βελτίωση από τα επίπεδα όπου είχε βυθιστεί την άνοιξη του 2020 λόγω κορωνοϊού. Η επαναφορά στο κλίμα είναι αισθητή αν και ο δείκτης μένει κάτω από το 100 (μέσος όρος 2001-2020), το οποίο έχει σαφώς περάσει προς τα πάνω ο αντίστοιχος δείκτης στην Ευρωζώνη. Αξίζει εδώ να παρατηρηθεί ότι το σοκ του κορωνοϊού στην Ευρωζώνη είχε οδηγήσει αρχικά το οικονομικό κλίμα σαφώς βαθύτερα απ' ό,τι σε μας, όμως τώρα η αναπήδηση στην Ευρώπη είναι αντίστοιχα πιο ζωηρή.
Προσεγγίζοντας σε επίπεδο τομέων της οικονομίας, βλέπουμε στις κατασκευές οριακή βελτίωση – όμως η βελτίωση είναι εξαιρετικά μεγάλη άμα πάει κανείς ένα χρόνο πίσω, οπότε είχε καταγραφεί αληθινή καταβύθιση. Την βελτίωση οδήγησαν οι ιδιωτικές κατασκευές, ενώ τα δημόσια έργα ακόμη περιμένουν (το Ταμείο Ανάκαμψης;).
Στο λιανικό εμπόριο, η επαναφορά σε φυσική λειτουργία φέρνει σημαντική βελτίωση (εδώ φθάνουμε σε επίπεδα ανάλογα με της Ευρωζώνης), με κλάδους όπως της ενδυσης-υπόδησης ή και των πολυκαταστημάτων να προηγούνται. Αντιθέτως, στα τρόφιμα-ποτά υπάρχει υποχώρηση – πλην όμως από τα πολύ υψηλά επίπεδα όπου είχαν διαμορφωθεί νωρίτερα όταν... αυτή ήταν η μόνη ανοιχτή δραστηριότητα πλην φαρμακείων.
Σχετική βελτίωση των υπηρεσιών, πάντως σε υστέρηση έναντι της αντίστοιχης εξέλιξης στην Ευρωζώνη (όπου μέχρι τώρα η πτώση λόγω κορωνοϊού και οι διαδοχικές φάσεις ανάκαμψης Ελλάδας-Ευρωζώνης ήταν περίπου συντονισμένες), με αναμενόμενα έντονη ανοδική τάση στην ξενοδοχία-τουριστική δραστηριότητα. αλλά με υποχώρηση σε πληροφορική-λογισμικό, πάλι ως διόρθωση στην σχετικά υψηλή πτήση των μηνών της πανδημίας/των lock-down.
Στην βιομηχανία, ο δείκτης προσδοκιών πήγε λίγο πίσω – πιθανόν επειδή εκτιμήθηκε ότι έχει διαμορφωθεί επίπεδο αποθεμάτων που δεν αντιστοιχίζεται από παραγγελίες/τρέχουσα ζήτηση. Η χρησιμοποίηση του εγκατεστημένου παραγωγικού δυναμικού πήγε πίσω, όμως οι προβλέψεις για την μελλοντική απασχόληση καταγράφηκαν αισθητά βελτιωμένες.
Κι έτσι φθάνουμε στον δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Το ΙΟΒΕ κάνει λόγο για «σημαντική ενίσχυση» έναντι της αμέσως προηγουμένης μέτρησης (αν και, ακόμη, παραμένει σε χαμηλότερο επίπεδο σε σχέση με την άνοιξη του 2020). Και δίνει την ερμηνεία ότι υπάρχουν καλύτερες προσδοκίες ακριβώς λόγω των ανοιγμάτων δραστηριοτήτων του Μαΐου και επιτάχυνσης των εμβολιασμών που δείχνει θετικά στοιχεία για την συνέχεια.
Αν όμως κανείς πάει απευθείας στο Διάγραμμα που καταγράφει την διαχρονική εξέλιξη, τι διαπιστώνει; ότι ναι μεν υπάρχει μια βελτίωση σήμερα από τον Οκτώβριο 2020, πλην όμως η καταναλωτική εμπιστοσύνη στην Ελλάδα παραμένει πολύ χαμηλότερα απ' ότι εκείνη στην Ευρωζώνη. Ενώ στο διάστημα Απριλίου-Οκτωβρίου είχαν σχεδόν ταυτισθεί.
Σημειωτέον ότι από το 2010 σχεδόν σταθερά η καμπύλη της καταναλωτικής εμπιστοσύνης στην Ελλάδα κινήθηκε πιο χαμηλά απ' ό,τι στην Ευρωζώνη. Αν τελικά, βασικό προϊόν της Ελλάδας είναι. η ... κατανάλωση, τι σημαίνει αυτό για το αύριο-μεθαύριο;
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 7/5/2021.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) έθεσε σε λειτουργία, στην αρχή της φετινής ακαδημαϊκής χρονιάς ένα προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Αρχαιολογίας, Αρχαίας Ιστορίας και Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας. Πρόγραμμα διάρκειας 4 ετών που είναι αγγλόφωνο και απευθύνεται σε αλλοδαπούς φοιτητές και φοιτήτριες. Είκοσι-οκτώ νέοι από 10 χώρες έχουν ήδη εγγραφεί στο πρόγραμμα. Πρόκειται ασφαλώς για μια σημαντική πράξη που θα συμβάλει στο άνοιγμα του πανεπιστημίου προς τα έξω.
Η γενέθλια επέτειος του σύγχρονου ελληνικού κράτους έδωσε την αφορμή να ξανακοιτάξουμε την Ιστορία και τη συμβολή και τη θέση της Ελλάδας στον κόσμο. Είναι μια καλή ευκαιρία να τεθεί μια πρόταση για τη δημιουργία μιας μεταπτυχιακής σχολής κλασσικών σπουδών (Αρχαίας Γραμματείας, Φιλοσοφίας, Τέχνης κτλ.) η οποία δεν θα περιορίζεται σε αλλοδαπούς φοιτητές. Όπως και στο προπτυχιακό πρόγραμμα, όλα τα μαθήματα και σεμινάρια θα γίνονται στην αγγλική γλώσσα. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με τις ξένες Αρχαιολογικές Σχολές στην Ελλάδα να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών.
Με άλλα λόγια, η Σχολή θα έχει μεγάλη αυτονομία. Καθώς και μια παγκόσμια εμβέλεια. Εκτός από την προσφορά μαθημάτων στα συγκεκριμένα επιστημονικά αντικείμενα στόχος είναι η ανάπτυξη της έρευνας και της γνώσης σε ένα προνομιακό για την Ελλάδα πεδίο. Οι διδάσκοντες θα είναι στην πρωτοπορία των σχετικών κλάδων και θα μπορούν να διδάσκουν μόνιμα ή σε περιορισμένα χρονικά διαστήματα. Αυτού του είδους οι επιστήμονες είναι πολύ πιθανό να επιθυμούν την εμπλοκή τους σε ένα τέτοιο εγχείρημα που είναι επενδυμένο με μεγάλο κύρος στον κόσμο όλο.
Όπως η χώρα μας οργάνωσε τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να δημιουργήσει μια Σχολή Αρχαιοελληνικών Σπουδών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένα κέντρο για την περαιτέρω εξέλιξη της γνώσης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Πρόκειται βέβαια για ένα πολύ φιλόδοξο όραμα που απαιτεί νομικό πλαίσιο, πόρους, άρτια οργάνωση και συσπείρωση δυνάμεων. Ένα όραμα όμως που μπορεί να γίνει πραγματικότητα και να αναπτυχθεί ουσιαστικά μέσα στο χρόνο. Τα δίδακτρα θα μπορούν να καλύψουν ένα μόνο μικρό μέρος των αναγκών δεδομένου ότι θα πρέπει να προσφέρονται υποτροφίες σε Έλληνες αλλά και σε αλλοδαπούς φοιτητές και φοιτήτριες που δεν θα έχουν τα μέσα. Υπάρχουν όμως δυνατότητες αναζήτησης πόρων από την ΕΕ, από οργανισμούς ελληνικούς και ξένους, καθώς και από εύπορους Έλληνες της διασποράς.
Τελειώνοντας, δεν υπάρχει αμφιβολία πως το παραπάνω εγχείρημα, αν υλοποιηθεί, θα αναπτύξει περαιτέρω το πολιτισμικό κεφάλαιο της χώρας – από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και την Ρωσία.
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα" στις 30/4/2021.
Η παράδοση του να θεσπίζεται ακαταδίωκτο στην Ελληνική δημόσια ζωή, όταν θεμελιακό της συστατικό είναι η βουλευτική ασυλία και η συνταγματικά θεσπισμένη μη-ευθύνη υπουργών, πηγαίνει τόσο βαθιά που δεν θάπρεπε πλέον να παραξενεύει. Όμως, αυτήν την φορά, το ακαταδίωκτο των μελών των διαφόρων Επιτροπών – κατά βάσιν στελεχωμένων από επιστημονικό προσωπικό, πλην όχι μόνο: συμπαρασύρεται από την ρύθμιση και η απαγόρευση κατάθεσης/μαρτυρίας («δεν εξετάζονται για γνώμη που διετύπωσαν ή ψήφο που έδωσαν») σε περιπτώσεις δικαστικής διερεύνησης του ρόλου διαφόρων στελεχών της Διοίκησης, Γενικών Γραμματέων, του ΕΟΔΥ, της Πολιτικής Προστασίας... - κατορθώνει να προσβάλλει πολύν κόσμο. Μένει ανοιχτό το ερώτημα... ποιους και τι προσβάλλει βαρύτερα.
Οι πρώτοι που προσβάλλονται – βαρύτατα – είναι όσοι επιστήμονες μετέχουν στην Επιτροπή Λοιμωξιολόγων «Αντιμετώπισης Έκτακτων Συμβάντων Δημόσιας υγείας» ανάγνωθι Covid-19) και στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών. Η ιδέα και μόνον ότι, προκειμένου να διατυπώσει κανείς επιστημονική γνώμη, και μάλιστα συμβουλευτικά (αυτός, μας έχουν πει και ξαναπεί, είναι ο ρόλος των λοιμωξιολόγων/επιδημιολόγων κλπ.) χρειάζεται εκ των προτέρων νομοθετημένη ασυλία, είναι σοκαριστική. Βέβαια, οι αναφορές μελών της Επιτροπής ότι ήδη έχουν δεχθεί απειλές από ομάδες που ξεκινούν από το περιθώριο παρεκκλησιαστικών οργανώσεων και φθάνουν μέχρι συλλόγους γονέων, ή και ότι υπάρχουν καταγγελίες εναντίον τους για την διατύπωση γνώμης σε διάφορα στάδια της πανδημίας, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Όμως η νομοθέτηση ασυλίας και πάλι σοκάρει. Προς στιγμήν φάνηκε ότι κάτι τέτοιο ανακίνησε ο μετέχων – ex officio – στην Επιτροπή Λοιμωξιολόγων Θανάσης Εξαδάκτυλος (ως Πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου), δηλώνοντας ότι «αποποιείται των προνομίων» της τροπολογίας του ακαταδίωκτου. Πλησιέστερη όμως προσέγγιση δείχνει ότι το ζητούμενο ήταν άλλο, συνδικαλιστικό: να επεκταθεί η ασπίδα του ακαταδίωκτου/ασυλία «σε όλους τους γιατρούς και νοσηλευτές που εμπλέκονται με την πανδημία». Πιο ευθεία/ξεκάθαρη η τοποθέτηση άλλου μέλους της Επιτροπής, του καθηγητή Τάκη Παναγιωτόπουλου: «Δεν το καταλαβαίνω, αισθάνομαι ότι με θίγει κιόλας! Όχι , δεν θέλω ακαταδίωκτο».
Δίπλα σ' αυτό το επιστημονικό/ιατρικό προσωπικό, του οποίου θίγεται δια της χορήγησης ασυλίας το ίδιο το κύρος και η συνακόλουθη εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης στην επιστημοσύνη του, την ειλικρίνεια, την υπεράσπιση της γνώμης του, συμπαρασύρονται και οι ανώτατοι λειτουργοί και αντίστοιχοι της νομενκλατούρας – Γενικοί Γραμματείς, Διοικητές κοκ – για τους οποίους τείνει να διαμορφωθεί η εντύπωση ότι ΑΥΤΟΙ είναι κυρίως οι αποκτώντες (μήπως και απαιτούντες;) ασυλία, στην λογική του «ου μπλέξεις». Οι γιατροί και λοιποί επιστήμονες των Επιτροπών, απλώς «βοηθούν» στο στήσιμο ασπίδας.
Αν όμως σταθεί κανείς και το σκεφθεί λίγο πιο σοβαρά, οι κυρίως πληττόμενοι είναι οι άνθρωποι της Δικαιοσύνης. Για τους οποίους ΚΑΙ με αυτήν την ρύθμιση θεωρείται ότι δεν διαθέτουν την ικανότητα διάκρισης σε περίπτωση καταχρηστικών μηνύσεων κοκ να θέτουν στο αρχείο υποθέσεις, ή πάντως να τις κρίνουν σωστά. Άρα... βγάλτε τους τα επικίνδυνα ζητήματα από τα χέρια! Η αλήθεια βέβαια είναι ότι περιπτώσεις του παρελθόντος, από την υπόθεση των Greek Statistics του επί δεκαετία διωκόμενου Ανδρέα Γεωργίου της ΕΛΣΤΑΤ (που χρειάστηκε να μπει στα προαπαιτούμενα της Τρόικας η παύση της δίωξής του, ώστε να σταματήσει ο παραλογισμός) ή πάλι του ακαταδίωκτου των στελεχών του ΤΧΣ και των στελεχών των Τραπεζών (πάλι δάκτυλος Τρόικας, η νομοθέτηση επί ΣΥΡΙΖΑ), δείχνουν ότι η Δικαιοσύνη εμφορείται από το ντροπιαστικό αντανακλαστικό «στείλτο στο ακροατήριο, να καθαρίσει εκεί». Δηλαδή «ου μπλέξεις» και εδώ. Μένει να δούμε αν η Δικαιοσύνη θα αφήσει να σταθεί όρθιο – από πλευράς συνταγματικότητας! – το τερατούργημα της απαγόρευσης κατάθεσης/μαρτυρίας αν προκύψει μη-προσχηματικό ζήτημα ευθυνών από την διαχείριση της πανδημίας.
Εκείνο όμως που προσβάλλει βαρύτερα όλους απ' αυτό το χαρωπό γαϊτανάκι δεν είναι άλλο από την ίδια την έννοια της εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης. Σε άλλη χώρα, θα λέγαμε «της εμπιστοσύνης των πολιτών»: εκεί όμως που το φθάσαμε στην Ελλάδα, η ίδια η έννοια του πολίτη σιγά-σιγά χάνεται. αντ' αυτής, όσιο δεν διαθέτουν ακαταδίωκτο λειτουργούν ως υπήκοοι...
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 27/4/2021.
Ένα από τα γεγονότα της εβδομάδας που πέρασε, ήταν η επανάκαμψη – σε ψηφιακή μορφή – ως ot.gr του «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ». Συνέχεια ενός γενικότερου φαινομένου «ανεβάσματος» οικονομικών ιστοσελίδων ή/και οικονομικών σελίδων σε γενικού τύπου σάιτ εφημερίδων: το money review της Καθημερινής, το newmoney του Πρώτου Θέματος, το imerisia.gr του συγκροτήματος του Έθνους, παραπέρα η αναμενόμενη νέα εποχή της ιστοσελίδας naftemporiki.gr της Ναυτεμπορικής (εποχής Δ.Μελισσανίδη, σε ενδεχόμενη συνεργασία με 24 Media/Δ. Μάρη).
Την κεντρική ευθύνη του εγχειρήματος επωμίζεται ο Χρήστος Δόγας, με σημαντική διαδρομή στην διαδικτυακή Ναυτεμπορική, μαζί με Ανδρομάχη Παύλου και Ανδρέα Παναγόπουλο Στην σύνταξη προσέρχεται το δυναμικό Βήματος και Νέων, με τους αντίστοιχους διευθυντές Αντώνη Καρακούση και Γιώργο Μαντέλα ως συμβούλους έκδοσης.
Την επανάκαμψη του Ο.Τ. χαιρέτισε ο ιστορικός – επί τέσσερεις δεκαετίες – διευθυντής του Γιάννης Μαρίνος, με την ευχή/δέσμευση στην νέα αυτή πορεία να ακολουθηθούν «οι αρχές και η δεοντολογία, χάρις στις οποίες ο Ο.Τ. απέκτησε κύρος, εκτίμηση και ευρεία απήχηση». Χαιρέτισαν επίσης από τον πολιτικό κόσμο Κυριάκος Μητσοτάκης, Φώφη Γεννηματά, Βαγγέλης Βενιζέλος (αυτός, με κείμενο ουσίας για τα δημοσιονομικά μετά την πανδημία) καθώς και με συνέντευξή του ο Γιάννης Στουρνάρας (καμπανάκι για την επόμενη μέρα). Από την πλευρά της Αντιπολίτευσης, προσήλθε ο Αλέξης Χαρίτσης, με στροφή της συζήτησης προς τα διεθνή αλλά και ο Χάρης Παμπούκης, με αναφορά στην αναπτυξιακή διάσταση της Δικαιοσύνης.
Βλέποντας ήδη την εκδοχή Ο.Τ. σε ιστοσελίδα να εξελίσσεται, σημειώνει κανείς την προσπάθεια κάλυψης της επικαιρότητας, με αιχμές ανάλυσης. «News as news happen-plus». Επίσης, σε συνεχή ροή δείκτες και όλα τα διαδικτυακά εφικτά. Χαρακτηριστικό το ότι την ευθύνη της αναδρομής στην ιστορική διαδρομή του Ο.Τ. από το ξεκίνημα το 1926 μέχρι και το τέλος της έκδοσής του το 2004 (μετά από βραχεία, 4ετή συμπόρευση in fine με «ΤΟ ΒΗΜΑ») ανέλαβε ο Κώστας Τσαούσης – ο οποίος προσέρχεται ως ειδικός σύμβουλος στο ot.gr, αποκαλύπτοντας συνάμα την φιλοδοξία που είχε υπάρξει και από τον Χρήστο Λαμπράκη, στην ηρωικά (πλην ολισθηρά ως απεδείχθη) επί του Χρηματιστηρίου, να εισαχθεί ο Ο.Τ. μαζί με ψηφιακές λειτουργίες του ΔΟΛ στο ΧΑΑ...
Πάντως το παρών από την παλιά ομάδα του Ο.Τ. έδωσαν, αρθρογραφικά, ο Δημήτρης Στεργίου, ο Θανάσης Παπανδρόπουλος, ο Παύλος Κλαυδιανός. από την πιο πρόσφατη φάση ο Μήτσος Ευαγγελοδήμος.
Ασφαλώς η πορεία και αυτού του εγχειρήματος θα έχει ενδιαφέρον. Σαν μια αξιολογική προσέγγιση, πέρα από τα κριτήρια που κατέθεσε ο Γιάννης Μαρίνος ο οποίος δικαιούται να έχει μιαν, ας πούμε, ιδιοκτησιακή λόγω ιστορίας ματιά (ανεξαρτησία από κόμματα και επιχειρηματικά συμφέροντα, φιλοξενία σε όλες τις τεκμηριωμένες απόψεις, μαχητική στήριξη των θέσεων υπέρ της ανάπτυξης και της απρόσκοπτης επιχειρηματικής δραστηριότητας, ελεύθερη διακίνηση ιδεών, τεκμηριωμένος αντίλογος), θα καταθέταμε δυο ακόμη οπτικές γωνίες.
Πρώτη: η πρόσληψη της οικονομίας με όλες μεν τις τεχνικές πλευρές της, μάκρο- και μίκρο-, αλλά με σταθερή συνειδητοποίηση ότι στο τέλος η δημόσια συζήτηση παραμένει συζήτηση περί πολιτικής οικονομίας. Δεύτερη, ίσως ως επαναδιατύπωση ορισμένων αρχών που κατέθεσε ο Γιάννης Μαρίνος: η (ειλικρινής, όμως) αναζήτηση της κριτικής σκέψης, με ό,τι αυτό απαιτεί, προϋποθέτει και επιβάλλει ως αναδοχή κόστους και προσωπική επένδυση.
Ευχές καλής πορείας.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 23/4/2021.
1. Ο ΣΥΡΙΖΑ από ένα μικρό κόμμα του 4% με ουτοπική ιδεολογία και μαξιμαλιστικές θέσεις κατόρθωσε να γίνει η «πρώτη φορά αριστερά». Για να το καταφέρει, αναγκάστηκε να συμμαχήσει με τους Ανεξάρτητους Έλληνες – ένα ακραίο, εθνολαϊκιστικό κόμμα που προέκυψε από την τότε πολιτική συγκυρία. Ήταν το πρώτο βασικό λάθος του. Θα έπρεπε να κάνει πιο συστηματικές προσπάθειες για να βρει έναν πιο κατάλληλο σύμμαχο. Αν δεν τον έβρισκε, θα έπρεπε να οργανωθεί καλύτερα και να διεκδικήσει την εξουσία αργότερα.
2. Από την άλλη μεριά, μετά τους πρώτους έξι μήνες με αβέβαιο βηματισμό, παρατηρούμε μια σειρά από θετικές εξελίξεις. Πρώτα την αποχώρηση της Αριστερής Πλατφόρμας και αργότερα του Γιάνη Βαρουφάκη ο οποίος κινδύνευσε να οδηγήσει τη χώρα σε Grexit. Ο Αλέξης Τσίπρας κάνοντας έναν επώδυνο ελιγμό κατόρθωσε να αποφύγει την έξοδο από την ΕΕ αποδεχόμενος ένα εξαιρετικά τμωρητικό μνημόνιο. Το υλοποίησε μέχρι τέλους. Μια δεύτερη σημαντική στροφή του προέδρου του κόμματος ήταν το σταδιακό άνοιγμα προς τον μεσαίο χώρο που οδήγησε στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Ενώ μια σημαντική μερίδα του κόμματος αντέδρασε στην παραπάνω κίνηση, με το επιχείρημα πως με αυτό τον τρόπο το κόμμα θα έχανε την ταυτότητά του ως «γνήσιο» αριστερό κόμμα, ο Αλέξης Τσίπρας κέρδισε αυτή τη μάχη. Παρά τις διαφωνίες στο εσωτερικό του κόμματος, το άνοιγμα προς το κέντρο έγινε.
3. Στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε όπου η αντοχή των πολιτών είναι στο ναδίρ, ο Αλέξης Τσίπρας πρότεινε ένα μορατόριουμ. Χωρίς να σημαίνει ότι η Βουλή θα σταματούσε να νομοθετεί, πρότεινε η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση να συμφωνήσουν στην αποφυγή μέχρι το τέλος της πανδημίας ευαίσθητων πολιτικών θεμάτων, αντικείμενο διενέξεων που οδηγούν σε κινητοποιήσεις και κατ' επέκταση σε αύξηση των κρουσμάτων. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη το αρνήθηκε. Σε συνδυασμό με την αλλοπρόσαλλη υγειονομική πολιτική, προχώρησε σε μια σειρά από αυταρχικά μέτρα. Ανάμεσα σε αυτά παραδειγματική είναι η εγκατάσταση αστυνομικής φρουράς στον πανεπιστημιακό χώρο – φρουράς που θα αναφέρεται στον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη. Με αυτή την απόφαση ο πρωθυπουργός αγνόησε άλλους, πιο αποτελεσματικούς και λιγότερο βίαιους, τρόπους επίλυσης των δυσλειτουργιών του πανεπιστήμιου. Τρόπους που στήριξαν ακόμη και σημαντικές προσωπικότητες της ΝΔ. Αυτή η άκαιρη αλλά και άστοχη πολιτική απόφαση οδήγησε αναπόφευκτα σε κινητοποιήσεις που ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε το ΚΚΕ θα μπορούσαν να σταματήσουν. Αναπόφευκτα αυξήθηκε ο αριθμός των κρουσμάτων.
4. Η διογκούμενη ένταση κορυφώθηκε όταν με αφορμή τον εορτασμό της εθνικής επετείου ο Παύλος Πολάκης, σε μια από τις συνηθισμένες αμετροεπείς αντιδράσεις του, κατηγόρησε την ΝΔ ως παράταξη δοσίλογων. Ο Αλέξης Τσίπρας αντέδρασε άμεσα, δεν υιοθέτησε τον χαρακτηρισμό Πολάκη λέγοντας ότι «οι παρατάξεις έχουν την ιστορία τους. Δεν είναι η ΝΔ παράταξη δοσίλογων», αλλά εντούτοις προσπάθησε να απαλύνει την αντίδραση του συνεργάτη του υποστηρίζοντας ότι αυτά συμβαίνουν στο πλαίσιο πολιτικών διενέξεων. Ο Πολάκης ωστόσο αμετανόητος επέμεινε στην κριτική του δηλώνοντας «τελεία και παύλα».
Θα περίμενε κανείς πως ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ θα περιόριζε τον ευέξαπτο κρητικό, οι παρεμβάσεις του οποίου υποσκάπτουν την αξιοπιστία του κόμματος. Όχι μόνο δεν το έκανε αλλά αντ' αυτού τον έβαλε στην προανακριτική επιτροπή που εξετάζει τον ρόλο του Νίκου Παππά στο θέμα της αδειοδότησης των ΜΜΕ. Αυτό μάλλον δείχνει πως θεωρεί τον στενό του φίλο χρήσιμο για μια πιο ριζοσπαστική/επιθετική στρατηγική εναντίον της κυβέρνησης. Νομίζω πως κάνει λάθος. Ο πολακισμός δεν πείθει τους ψηφοφόρους του μεσαίου χώρου αλλά ούτε και πολλά στελέχη του κόμματος. Δεν πείθει ούτε αυτούς που ήδη ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ ούτε αυτούς που είναι αναποφάσιστοι.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, η συνεχιζόμενη ανοχή στον πολακισμό είναι αντίθετη με τον στόχο του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ να βρει περισσότερους συμμάχους στον μεσαίο/κεντροαριστερό χώρο ακολουθώντας μια σχετικά μετριοπαθή πολιτική στρατηγική. Από αυτή την σκοπιά, αν ο πολακισμός συνεχίσει, σε συνδυασμό με άλλες εξελίξεις, ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να μη κερδίσει στις επόμενες κρίσιμες εκλογές.
Βέβαια, όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών, αντίθετα με αυτό που ελπίζει το ΚΙΝΑΛ, ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει να είναι ο δεύτερος μεγάλος πόλος του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Όμως στην περίπτωση ήττας, το κόμμα θα χάσει την ευκαιρία να γίνει κυβέρνηση και να υλοποιήσει τις προοδευτικές αλλαγές που χρειάζεται η χώρα. Μπορεί να αλλάξουν πολιτικές όπως η τωρινή στήριξη στον Πολάκη; Ας ελπίσουμε πως ναι. Μια αλλαγή σε αυτό θέμα είναι ακόμα πιθανή.
Συμπέρασμα. Με τη θεαματική άνοδό του ο ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε σε μια σειρά από σημαντικές κινήσεις. Οδήγησε στην έξοδο την Αριστερή Πλατφόρμα και τον Γιάνη Βαρουφάκη. Στη συνέχεια στράφηκε προς τον μεσαίο, κεντροαριστερό χώρο δημιουργώντας τον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Κατάφερε να επιλύσει τη χρονίζουσα εκκρεμότητα του Μακεδονικού. Έκανε όμως δύο βασικά λάθη. Τη συμμαχία με τους ΑΝΕΛ και τη διατήρηση του παρωχημένου πολακισμού. Αντί να σταματήσει τις εξαλλοσύνες του ευέξαπτου βουλευτή, τον διόρισε κεντρικό μέλος της προανακριτικής επιτροπής. Με αυτόν τον τρόπο συνεχίζει να κάνει ένα θαυμάσιο δώρο στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Είναι καιρός ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να αλλάξει πολιτική και να βρει έναν τρόπο να απαλλαγεί από στελέχη όπως ο Πολάκης. Αν δεν το κάνει, το κόμμα θα συνεχίζει την αυτοϋπονόμευσή του.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 17/4/2021.
Ένα πράγμα είναι η ουσία των ρυθμίσεων που έρχονται – τώρα σε δημόσια διαβούλευση, τον Μάιο για συζήτηση/ψήφιση στην Βουλή – για τα εργασιακά, ρυθμίσεων που είναι και σημαντικές και (προτού καλά-καλά δρομολογηθούν) παρεξηγημένες. Ένα εντελώς άλλο πράγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο μεθοδεύονται.
Πολύ περισσότερο κι από τα μέτρα για τις δημόσιες συναθροίσεις (τα οποία αποδυναμώθηκαν στην πράξη, με την «βοήθεια» της ίδιας της πανδημίας αλλά και τα περιστατικά αστυνομικών παρεκτροπών: σε πόσες/ποιες μεγάλες «δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις» τολμήθηκε η εφαρμογή του νόμου με την «γνωστοποίηση οργανωτή» ή τα παραγγέλματα διάλυσης;), ακόμη περισσότερο από το εγχείρημα του Νόμου Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη για τα μέτρα που αφορούν την Παιδεία με λογική πειθάρχησης (όπου οι κινήσεις εγκατάστασης των ΟΠΠΙ στα επιλεγμένα, «άτακτα» ΑΕΙ όπως ήδη το ΑΠΘ αύριο η ΑΣΟΕΕ/ΟΠΑ αναβάλλονται για τον Σεπτέμβριο για να μεταποισθούν τα μέτωπα κόντρας) η μεθόδευση να ανοίξουν τα εργασιακά ακριβώς την στιγμή που κορυφώνεται η πίεση από την πανδημία του κορωνοϊού έχει λογική παιχνιδιού με την φωτιά. Κι ενώ από τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη θα το ανέμενε αυτό, ως προσέγγιση «μηδενικής ανοχής», όμως από τον Κωστή Χατζηδάκη προβληματίζει!
Και τούτο όχι μόνο επειδή η μεταρρύθμιση στα εργασιακά πάει πολύ-πολύ βαθιά με την διευθέτηση του χρόνου εργασίας υπό τις συνθήκες που επικρατούν ΣΗΜΕΡΑ και θα επικρατήσουν ΑΥΡΙΟ στην αγορά εργασίας «μετά τον Covid» – θα επανέλθουμε, γιατί αυτή είναι η ουσία – αλλ' επειδή παράλληλα επιχειρείται παρέμβαση στην φιλοσοφία του «Να πειθαρχήσουμε την κοινωνία». Το τελευταίο αυτό, με την παρέμβαση στον συνδικαλιστικό νόμο, με τις. προϋποθέσεις για την κήρυξη απεργίας καθώς και τις πρόνοιες για προσωπικό ασφαλείας, στις ΔΕΚΟ (1/3 του συνόλου) υπόσχεται/απειλεί ένταση. Μπορεί το συνδικαλιστικό κίνημα να έχει πάει πολύ-πολύ πίσω στην Ελλάδα του 2021, όμως «ευκαιρία» τώρα να φανεί πόσο.
Έτσι φθάνουμε στην ουσία της τομής που επιχειρείται στα εργασιακά. Είναι αλήθεια ότι η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, δηλαδή η υπέρβαση του 8ωρου σε περιόδους αυξημένης δραστηριότητας της επιχείρησης με ρεπό ή μικρότερο ωράριο ή προσαύξηση της κανονικής άδειας υπέρ του εργαζόμενου, ή πάλι η αύξηση της δυνατότητας υπερωριών στις 120 ώρες (αντί των τωρινών 90/χρόνο), ακόμη περισσότερο στις 150 ώρες που έχουν ακουστεί, μπορεί θεωρητικά να εντάσσεται σε σωστή/συμφωνημένη λειτουργία των εργασιακών σχέσεων. Μάλιστα, η καθιέρωση κάρτας εργασίας, ιδίως άμα υπάρξει αληθινή/πειστική παρακολούθησή της (μην προσπερνάς την διατύπωση, φίλε αναγνώστη!) θα μπορούσε να βοηθήσει την διαφύλαξη των δικαιωμάτων των εργαζόμενων. Και για την διευθέτηση του ημερησίου/εβδομαδιαίου/μηνιαίου χρόνου εργασίας, και για την πραγματική πληρωμή των υπερωριών όταν γίνονται.
Ακούγεται ωραία και εκσυγχρονιστική αυτή η περιγραφή/διατύπωση. Όμως εδώ έρχεται να στρογγυλοκαθίσει στο τραπέζι η δυσάρεστη πραγματικότητα. Είναι, δε, η πραγματικότητα το ότι η ήδη καθημαγμένη από την δεκαετία των Μνημονίων αγορά εργασίας, έχει επιπλέον ενσωματώσει τώρα και την βίαιη πίεση της χρονιάς του κορωνοϊού. Ειλικρινά, λοιπόν, πιστεύουν όσοι επέλεξαν ΤΩΡΑ την νομοθέτηση στα εργασιακά προς αυτήν την κατεύθυνση ότι η «συμφωνία εργαζόμενου-επιχείρησης» (που είναι η καρδιά της διευθέτησης του χρόνου εργασίας...) θα βρει τις δυο πλευρές όχι σε ισότητα όπλων – αυτό ουδέποτε ίσχυσε! – αλλ' έστω σε σχετική ισορροπία; Ποιος εργαζόμενος/πώς θα αρνηθεί να προσφέρει εργασία με βολική για την επιχείρηση διευθέτηση; Και πως η «μετακίνηση» από την υπερωρία στην διευθετημένη παροχή εργασίας ή/και στην υπερεργασία (αυτή, 5ωρή την εβδομάδα, προβλέπεται υποχρεωτική), με συνέπια κατά 20%, 40% ή 80% φθηνότερη αμοιβή της εργασίας (για υπερεργασία, νόμιμη υπερωρία ή κατ' εξαίρεσιν υπερωρία), θα βρει τον εργαζόμενο στο δεύτερο μισό του 2021 έτοιμο να αντιταχθεί σε «πρόταση» της επιχείρησης; Και τι ακριβώς συνέπειες θα έχει ευρύτερα στην οικονομία η συμπίεση των εισοδημάτων λόγω εξάχνωσης των. υπερωριών; Όσο για την κατοχυρωτική λειτουργία της κάρτας εργασίας ας μην ξεχνούμε την πραγματική πραγματικότητα της αδήλωτης εργασίας στην Ελλάδα – του 1991, του 2001, του 2011, του 2016, του 2020-21.
Κερασάκι σε όλα αυτά, η εισαγωγή προς συζήτηση και ψήφιση αυτού του νομοθετικού πλαισίου το οποίο έμενε στο «περίμενε» και επί Κώστα Καραμανλή, και επί ΓΑΠ, και επί Σαμαρά/Βενιζέλου, και επί ΣΥΡΙΖΑ/Μνημονίου-3, και δυο χρόνια επί Μητσοτάκη, γίνεται τώρα σε εποχή που οι όποιες κοινωνικές αντιδράσεις θα είναι σε καταστολή λόγω Covid. Ναρκοπέδιο υπόσχονται/απειλούν να γίνουν τα εργασιακά, σ' αυτήν την στροφή!
Ως υποσημείωση σε όλα αυτά – αν και, κανονικά θα εδικαιούτο μεγαλύτερη προβολή! – ένα διπλό θετικό στοιχείο αυτής της πρωτοβουλίας νομοθέτησης στα εργασιακά: η εξίσωση της αποζημίωσης (σε περίπτωση απόλυσης) των εργατοτεχνιτών/ημερομίσθιων με εκείνη των υπαλλήλων/μισθωτών. Κατάλοιπο μιας τραγικά καθυστερημένης λογικής, εκείνη η ανισότητα. Και, στοιχείο της νέας εποχής, της διευρυνόμενης τηλεργασίας: η νομοθέτηση του «δικαιώματος στην αποσύνδεση» ως έσχατο όριο της ιδιωτικής ζωής (άντε να εξασφαλίσεις, βέβαια, την εφαρμογή και εδώ – αλλά ας μην επαναλαμβανόμαστε).
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 15/4/2021.
Καθώς ο αχός από την διαχείριση της συνεχιζόμενης πανδημίας του κορωνοϊού «καταπίνει» οτιδήποτε άλλο, οι τοποθετήσεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα – στην Ετήσια Γενική Συνέλευση της ΤτΕ, που παραδοσιακά μπαίνει στο μικροσκόπιο ως η πλέον προβεβλημένη ευκαιρία να δούμε τι διαφαίνεται στην κρυστάλλινη σφαίρα για το αύριο της οικονομίας – δεν προσέχθηκαν όσο θάπρεπε/θ' άξιζε. Περισσότερη προσοχή δόθηκε στην πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης 4,2% για φέτος (συν 4,6% για το 2022), παρ' ό,τι στις προειδοποιήσεις που περιλάμβανε η Έκθεση Στουρνάρα και οι συστάσεις πολιτικής. Δεν θα 'πρεπε: ενώ όλοι βολοδέρνουμε με αποφάσεις (και μη-αποφάσεις, και υπερεποικοινωνία) για την πανδημία, η προοπτική να ξεφύγει η επόμενη μέρα απειλεί με βαρύτερα προβλήματα. Οικονομικά, αλλά και κοινωνικής συνοχής – σε μια κοινωνία με ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη.
Θέλει, λοιπόν, ξαναδιάβασμα η Έκθεση Στουρνάρα. Από την αρχική-αρχική επισήμανση ότι οι ίδιες οι προβλέψεις της ενέχουν αβεβαιότητα (ιδίως εκείνη για ανάκαμψη «εμφανή» στο β' 6μηνο του 2021) ανάλογα με την εξέλιξη των εμβολιασμών – και την πορεία του τουρισμού, επί του εδάφους και όχι εκ των εξαγγελιών, θα προσθέταμε. Όπως απαιτεί προσοχή το γεγονός ότι – κεντρικός τραπεζίτης – θεώρησε αναγκαίο, δίπλα στις αναφορές για την δημοσιονομική ισορροπία (πρωτογενές έλλειμμα 5,5% του ΑΕΠ για φέτος, μετά το 7% για το 2020, χάρις στο οποίο είχαμε ύφεση «αρκετά χαμηλότερη του 10%») και στον υπολογισμό του χρέους στο 205% του ΑΕΠ, να έχει την επισήμανση για αύξηση των πτωχεύσεων επιχειρήσεων, για αύξηση της ανεργίας, για επίταση των ανισοτήτων και αύξηση της φτώχειας. Όταν – κεντρικός τραπεζίτης – θεωρεί απαραίτητο να μετέρχεται αυτήν την γλώσσα, και μάλιστα στην έως τώρα ασηπτική Ευρωζώνη, σημαίνει ότι «κάτι» βλέπει στον ορίζοντα.
Έτσι, δίπλα σε θέσεις γύρω από τα «κόκκινα δάνεια» των τραπεζών, την επαναφορά της συζήτησης περί Bad Bank (δίπλα στον «Ηρακλή-2») και τις αιχμηρές αναφορές στην ανάγκη ενίσχυσης της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών, ή πάλι την επαναφορά της συζήτησης για «κουλτούρα πληρωμής υποχρεώσεων», βρίσκει κανείς συστάσεις για εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, για δίχτυ προστασίας στους εργαζόμενους μη-βιώσιμων επιχειρήσεων, για φορολογική μεταρρύθμιση με έμφαση στην (προσέξτε πάλι: κεντρικός τραπεζίτης ομιλεί...) δικαιότερη κατανομή των βαρών.
Το κυριότερο, όμως, για μας αποτελούσε η έκκληση Στουρνάρα για διατήρηση των μέτρων στήριξης – τόσο νομισματικών, όσο και δημοσιονομικών – ώστε η ύφεση που περνάμε να μην μετατραπεί σε μακροχρόνια βύθιση. Κατά κάποιον τρόπο, εδώ ο Γ. Στουρνάρας έρχεται με έκκληση και προς τις Ευρωπαϊκές αρχές (μη-άρση του παγώματος του Συμφώνου Σταθερότητας και το 2022) αλλά και στο εσωτερικό να μην υπάρξει απότομη απόσυρση των μέτρων στήριξης, πράγμα που θα οδηγούσε σε ντόμινο χρεοκοπιών και επικίνδυνες καταστάσεις. Αυτός άλλωστε είναι ο πυρήνας της συνέντευξης Στουρνάρα στην ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ: «Έχει πολύ μεγάλη σημασία η σταδιακή και προσεκτική απόσυρση των μέτρων στήριξης. Αν είναι ξαφνική, τότε θα έχουμε σίγουρα μια σειρά μεγάλων χρεωκοπιών και εκτίναξη των NPLs. Και στην Ελλάδα, και αλλού. Αυτό δεν πρέπει να γίνει με τίποτε». Δεν αποτελεί μοναδικότητα στην Ευρωζώνη αυτή η διάγνωση/προβολή Γ. Στουρνάρα. και η Κριστίν Λαγκάρντ, ως ΕΚΤ, έχει καταθέσει ανάλογες επισημάνσεις-εκκλήσεις. Όμως στην Ελλάδα της άνοιξης 2021, η γλώσσα αυτή αξίζει να καταγραφεί ιδιαίτερα.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 7/4/2021.
H εσωστρέφεια, στην πρόσληψη των διεθνών εξελίξεων που μας αφορούν – στην Ελλάδα του 2021 – συνεχίζει να είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά εκείνου που θεωρούμε ότι αποτελεί δημόσια συζήτηση. (Βέβαια, «συζήτηση» ούτως ή άλλως δεν μπορεί να αποτελεί η εκφώνηση διασταυρούμενων αυτάρεσκα αυτοδικαιούμενων θέσεων, σε όλο και πιο έντονο ύφος. Με αποτέλεσμα, απλώς, κακοφωνία. και πάντως ελάχιστη πρόοδο στην κατανόηση όσων συμβαίνουν γύρω μας).
Αρκούν δυο παραδείγματα αυτών των ημερών, για να το δείξουν. Το πρώτο: με συγκρατημένα επικούς τόνους παρουσιάστηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο υπουργικό συμβούλιο το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, βασισμένο για την χρηματοδότησή του στο Ευρωπαϊκό NGEU. Με 160 δράσεις «έργα, επενδύσεις, μεταρρυθμίσεις», με δυνατότητα «να προστεθούν 7 μονάδες στο ΑΕΠ μέχρι το 2027», με «δημιουργία 200.000 θέσεων εργασίας». Αυτή η ευδαίμων προοπτική που, αφού έτσι προβλήθηκε, θα αχθεί τώρα στην Βουλή των Ελλήνων «για συζήτηση», ώστε να οδεύσει εν συνεχεία στις Βρυξέλλες για έγκριση (κάπου στην διαδρομή προβλεπόταν και μια διαβούλευση, αλλ' αφού ήδη η επίσημη άποψη είναι ότι στις Βρυξέλλες υπήρξαν θετικά αν μη ενθουσιώδη σχόλια για το Προσχέδιο, η όλη διαδικασία σαν να αποκτά τυπικό χαρακτήρα), στηρίζεται σε 19 δις ευρώ σε grants, συν 12+ δις σε δανεισμό. Με matching funds και μόχλευση για όσες δράσεις είναι του ιδιωτικού τομέα, φθάνει ο χρηματοδοτικός φάκελος πάνω από 57 δις – στρογγυλεύοντας 60 δις, πάντα σε ορίζοντα 7ετιας. Ήδη «γράφεται» προκαταβολή της τάξεως των 4 δις για φέτος το καλοκαίρι. (Βέβαια, με δαπάνη στήριξης για την πανδημία στα 36 δις and counting στην διετία 2020-21, τα μεγέθη προσγειώνονται, όχι;)
Στην μελίρρυτη αυτή προοπτική, δεν αφέθηκε χώρος για αξιολόγηση του πρώτου κραδασμού που ήδη καταγράφηκε στην πορεία του NGEU – πρώτου, δηλαδή, σ' αυτήν την φάση καθώς όλη η συζήτηση για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και για την χρηματοδότησή του μέσω της κοινής ανάληψης χρέους σε επίπεδο ΕΕ πέρασε από τριάντα κύματα το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2020: Αναφερόμαστε στο μπλοκάρισμα της διαδικασίας επικύρωσης των σχετικών αποφάσεων, με απόφαση/διαταγή του Bundesverfassungsgericht μετά από προσφυγή στην Γερμανία ιδιότυπης Γερμανικής πρωτοβουλίας Buendis Buergerwille, προσφυγή που θα κριθεί επί της ουσίας ενώπιον του Γερμανικού Συνταγματικού συντόμως.
Προσοχή! Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα υπάρξει εκτροχιασμός του NGEU: το πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί σ' αυτό παραείναι μεγάλο. Καθώς όμως στην Γερμανία βρίσκεται σε εξέλιξη κρίσιμη προεκλογική περίοδος, καθώς οι απώλειες των Χριστιανοδημοκρατών προβληματίζουν (προς τους Πράσινους που ανεβαίνουν, τους Φιλελεύθερους που προχωρούν, την υπερσυντηρητική AfD που προχωρεί δική της αμφισβήτηση του NGEU) ας αναμένεται όλο και σκληρότερη ερμηνεία κι εφαρμογή των κανόνων του ίδιου του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αν ήδη οι επενδύσεις σε αυτοκινητοδρόμους, σε ηλεκτροδότηση του σιδηροδρόμου και σε έργα φυσικού αερίου βρίσκουν προβλήματα – όσο κι αν εμείς καταγράφουμε ως απόλυτα πετυχημένο τον σχεδιασμό του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης – όταν έρθει η ώρα της ένταξης δράσεων, των εκταμιεύσεων, της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων για την αποπληρωμή, στοίχημα ότι θα «ανακαλύψουμε» πολύ πιο αυστηρό/απαιτητικό/συντηρητικό πλαίσιο απ' εκείνο που νομίζουμε. Και ... προεορτάζουμε.
Το δεύτερο παράδειγμα έχει να κάνει με εκείνο που μάθαμε να καταγράφουμε ως υψηλή πολιτική. Εννοούμε την ερμηνεία της Κοινής Δήλωσης των «27» (αντί Συμπερασμάτων) μετά την Κορυφή που συνέπεσε με την εθνική επέτειο και... με την επέτειο ίδρυσης της ΕΟΚ, άλλωστε – η 25η Μαρτίου έχει πολλές πτυχές! Σ' εμάς, το γεγονός ότι η στάση των «27» κατορθώθηκε – περίπου στο νήμα... – να περιλάβει προειδοποιήσεις και αιρεσιμότητες προς την Άγκυρα, παράλληλα με τα στοιχεία «θετικής ατζέντας» μετατράπηκε από ανακούφιση σε (σχεδόν) αίσθηση διπλωματικής νίκης, επικράτησης των Ελληνικών θέσεων. Το ότι η ισορροπία στην Κορυφή της 25/26 Μαρτίου συγκάλυψε, δηλαδή έκανε σιωπηρά αποδεκτή, την Τουρκική στάση των τελευταίων μηνών απωθώντας πίσω-πίσω-πίσω τις κυρώσεις/sanctions (στα θέματα Κύπρου) ή έστω μέτρα/measures (στα θέματα Ελλάδας) της θεσμικής ΕΕ απέναντι στην Τουρκία, αυτό έμεινε σε παρένθεση για την εσωτερική μας συζήτηση.
Καθώς όμως στην υψηλή η πολιτική εικόνα παίζει κυρίαρχο ρόλο, ή σχεδόν λαχανιασμένη σπουδή των Δυο Προέδρων της ΕΕ – Σαρλ Μισέλ/Ούρσουλας φοντερ Λάϊεν – να βρεθούν την επόμενη Τρίτη στο Ακ Σαράι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκειμένου να σηματοδοτηθεί η αντίστοιχα λαχανιασμένη Ευρω-στήριξη προς μια Τουρκία που βρίσκεται σε ευαίσθητη θέση, θάπρεπε να προβληματίζει.
Καθώς και στα δύο αυτά παραδείγματα, η Γερμανική παρουσία είναι κυρίαρχη – ποιος δεν γνωρίζει ότι η φίλτατη Ούρσουλα είναι «παιδί» της Καγκελαρίου Μέρκελ; ποιος δεν θυμάται ότι στην Κορυφή των «27» το Βερολίνο είναι που κυρίως βάρυνε προς την «θετική ατζέντα» για Τουρκία; ποιος δεν γνωρίζει ότι οι Ελληνικές εκκλήσεις για εμπάργκο όπλων κατά της Άγκυρας, την Γερμανία βρίσκουν πρώτο ανάχωμα, προς την Ιταλία ή την Ισπανία; - διερωτάται κανείς μήπως θα ξαναζήσουμε στην Ελληνική κοινή γνώμη ένα νέο κύμα αντιΓερμανισμού. Άλλωστε, στο εκκρεμές μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, πάλιν αναπηδά ο ενθουσιασμός για ειδική σχέση Μπάϊντεν-Μητσοτάκη που θα αντιστρέψει εκείνην Τραμπ-Ερντογάν. Άλλωστε, στον εορτασμό της Εθνικής επετείου διαλέξαμε να τεθούμε υπο το φως – ή την σκιά – των Τριών Ναυάρχων. Άλλωστε, στον εορτασμό την Εθνικής επετείου διαλέξαμε να τεθούμε υπό το φως – ή την σκιά – των Τριών Ναυάρχων. Άλλωστε, ο ζωηρός μηντιακός μας κήπος τις τελευταίες ημέρες με απαξιωτική διάθεση αναφέρεται στο πώς έχει σκοντάψει η Γερμανία στο τρίτο κύμα της πανδημίας, στο πόσο αδέξια η Καγκελλάριος Μέρκελ ζήτησε συγγνώμη (τρομερή λέξη!) για λανθασμένες επιλογές.
Λέτε να ζήσουμε νέα φάση αντι-Γερμανισμούς την ανοιξιάτικη Ελλάδας μας;
*Δημοσιεύτηκε στο kReport στις 2/4/2021.
