Κυριακή, 28 Απρίλιος 2024
Λέγεται ότι η πρόγνωση είναι φοβερό εργαλείο για διάφορες ανεπιθύμητες καταστάσεις. Αυτό είναι αλήθεια∙ αλλά δεν λειτουργεί πάντα. Λόγου χάριν, γύρω στο 2000 ένας θεωρητικός του χρηματοπιστωτικού συστήματος (νομπελίστας μάλιστα) υποστήριξε ότι είχε βρει μια αξιόπιστη φόρμουλα αποτίμησης κινδύνου για τις επενδύσεις σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα (ενυπόθηκα ομόλογα, μετοχές, χρεόγραφα, παράγωγα, δομημένα προϊόντα κ.λπ.).
Ολόκληρη η Wall Street πανηγύριζε, κερδίζοντας δισεκατομμύρια από το χρήμα των άλλων: συμμετείχαν όλοι μα όλοι στο πάρτι, φτωχοί, συνταξιούχοι, πλούσιοι, τα ασφαλιστικά ταμεία μέχρι και οι μεγάλες τράπεζες, οι διαχειριστές επενδυτικών κεφαλαίων και το σκιώδες τραπεζικό σύστημα.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της σχολής του Σικάγου, ο Ρόμπερτ Λούκας Τζούνιορ (νομπελίστας της οικονομικής κι αυτός), δήλωνε με έπαρση το 2003 ότι η μακροοικονομική είχε πετύχει: «Εχουμε λύσει από κάθε πλευρά το βασικό πρόβλημα της πρόληψης μιας ύφεσης».
Και, εις πείσμα όλων των παραπάνω, ύστερα από τέσσερα χρόνια έσκασε η φούσκα! Με την οικονομική κατάρρευση του 2007-2008 ήρθε η μεγαλύτερη καταστροφή από την εποχή της Μεγάλης Κρίσης. Τις συνέπειές της, τις πληρώνουμε ακόμα.
Ο κόσμος είχε φανεί για ακόμα μία φορά απροετοίμαστος, απαράσκευος, απροστάτευτος. Αιφνιδιάστηκαν όλοι∙ και πιο πολύ πόνεσαν οι χαμένοι. Φάνηκε ότι η παραδοσιακή αντίληψη της παραγωγής -με τους επενδυτές και παραγωγούς στη μια πλευρά, τους χρήστες και καταναλωτές στην άλλη και κάπου ανάμεσα τους διαμεσολαβητές, σε κλίμα ελευθερίας και αυτορρυθμιζόμενης αρμονίας- δεν λειτουργεί σωστά και, κυρίως, δεν προλαβαίνει καταστροφές, εμπρησμούς και λοιπές... αστοχίες της αγοράς.
Ομως αν, για ακόμα μία φορά, η τρέχουσα σκέψη πιστεύει ότι η ύφεση ή η καταστροφή είναι αποτέλεσμα ανεύθυνων αποφάσεων των κυβερνητικών υπευθύνων, για ακόμα μία φορά, σε μια παράλληλη κλίμακα, η περιβαλλοντική καταστροφή είναι εγγενές καμπανάτο χαρακτηριστικό αποτυχίας της αγοράς.
Και η τραγωδία των κοινών είναι μια περιεκτική εννοιολογική σύλληψη που δείχνει την αυτοπαγίδευσή μας - αυτά που δεν συζητάμε. Δηλαδή, τη σύγκρουση των ιδιωτικών συμφερόντων και του κοινού καλού σε σχέση με τη διεκδίκηση των κοινών πόρων - όπου ηττώνται πάντα τα κοινά.
Ποια είναι η ατομική συμπεριφορά απέναντι στα κοινά αγαθά; Οταν π.χ. ο αέρας, το δάσος, το καθαρό νερό, οι καθαρές παραλίες, το φυσικό περιβάλλον, δεν ανήκουν σε συγκεκριμένα άτομα, αλλά είναι κοινά (commons), τότε η χρήση τους ή η εκμετάλλευσή τους αποφέρει ατομικά οφέλη ή πλεονεκτήματα, αλλά δημιουργεί κοινά μειονεκτήματα. Τα κοινά μειονεκτήματα κανείς δεν θέλει να τα λάβει υπόψη του. Και όλοι επικεντρώνονται μόνο στα πλεονεκτήματα που αντλούν ως άτομα από τη χρήση του κοινού αγαθού.
Στην 24ωρη τηλεοπτική ηδονοθηρία της καταστροφής των ημερών του Δεκαπενταύγουστου 2017, σχολιάστηκαν τα πάντα: από την απουσία της κυβέρνησης μέχρι τις προγνώσεις ανέμων και τα ρεύματα του θερμού αέρα που μεταφέρουν την κόλαση.
Μάθαμε με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες πώς η φωτιά διασχίζει τις εθνικές οδούς, πώς καίγεται το ξενόφερτο πεύκο και πώς το εδώδιμο αρκουδοπούρναρο. Ορισμένα δεν σχολιάστηκαν όσο σχολιάστηκε το μαλλί της Δούρου και ο Ψινάκης που «πήρε ελικόπτερο και τσακίστηκε» να συντονίσει.
Γιατί στους παραθεριστικούς οικισμούς υπάρχουν τόσο στενοί δρόμοι που εμποδίζουν τα σωστικά μέσα στην κατάσταση ανάγκης; Γιατί οι ιδιοκτήτες δεν θέλησαν να παραχωρήσουν ούτε μια σπιθαμή της ιδιοκτησίας τους στο κοινό, αλλά σήκωσαν μαντρότοιχους, κλέβοντας και λίγο από τους κοινοτικούς δρόμους;
Πώς μερικές πολυώροφες ιδιοκτησίες βρέθηκαν καταμεσής του δάσους; Πώς εξηγείται το παράδοξο να θέλουμε -πολλοί μάλιστα πλήρωσαν γι' αυτό- την απουσία του κράτους και των ελεγκτικών μηχανισμών όταν χτίζουμε τις περιουσίες μας, αλλά να θέλουμε την παρουσία του κράτους και των σωστικών μηχανισμών όταν καίγονται οι περιουσίες μας;
Οι πιο ευφάνταστες θεωρίες αλληλεπίδρασης για την πρόγνωση των ανέμων, την πρόγνωση των ορθολογικών υποκειμενικών δράσεων και συμπεριφορών δεν απαντούν. Μόνο δείχνουν την τραγικότητα που προκύπτει από τη διαφορά της προσωπικής ευτυχίας, του μέτρου της συλλογικής ευημερίας και την απουσία περιβαλλοντικής παιδείας.
Οι μετέπειτα υποκρισίες, το κυνήγι των μαγισσών, ο κάματος αναζήτησης και καταλογισμού ευθυνών, οι θεωρίες συνωμοσίας, οι συγκρίσεις των καταστροφών με τις προηγούμενες, τα τουιταρίσματα κ.λπ., δείχνουν κάτι τελείως αντίθετο με την αυταπάρνηση και τις υπερπροσπάθειες των πυροσβεστών και των εθελοντών.
Δείχνουν την ανευθυνότητα και τη ρηχότητα με την οποία κυβερνήσεις, αυτοδιοίκηση και πολίτες αντιμετώπισαν τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τα κοινά. Δείχνουν το κάψιμο που προηγείται και έπεται.
Η πρωτιά της Ελλάδας στις παραβιάσεις του περιβαλλοντικού δικαίου της Ε.Ε., η έκταση και οι οικονομικές συνέπειες του περιβαλλοντικού εγκλήματος, η αδιαφάνεια και οι νομοθετικοί στροβιλισμοί εμβόλιμων φωτογραφικών διατάξεων εξυπηρέτησης συμφερόντων και η διαρκής προσπάθεια νομιμοποίησης βεβαιωμένων παρανομιών και άλλα συνήθη, μαζί με τις ευρείες συσκέψεις των αρμόδιων φορέων και παραγόντων για τις θλιβερές αποτιμήσεις και τις αναγκαίες δράσεις, δείχνουν για πολλοστή φορά ότι το περιβάλλον, ως μη όφειλε στην ελληνική κρίση, είναι ένας κρίσιμος επιπλέον παρίας του ελληνικού τρόπου.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 20/8/2017.
Με ευκαιρία την επέτειο από τα 43 χρόνια από τη Μεταπολίτευση, ο Στέλιος Κούλογλου μιλησε στον δημοσιογράφο Περικλή Βασιλόπουλο και το Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ για την εποχή όπως αποτυπώνεται στο νέο του βιβλίο, «Μαρτυρίες από τη δικτατορία και την αντίσταση» και σχολίασε τις φιλοχουντικές θέσεις του Στ. Καλύβα, όπως αυτές παρουσιάστηκαν σε πρόσφατο άρθρο του τελευταίου στην εφημερίδα «Καθημερινή».
Ειδικότερα, με αφορμή τη μαρτυρία του τότε επικεφαλής του γραφείου Κυπριακών υποθέσεων στο Στέητ Ντηπάρτμεντ, Τομ Μπόγιατ, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρθηκε στις επαφές του πρώτου με τον δικτάτορα Ιωαννίδη:
« Όταν η χούντα έκανε το πραξικόπημα στην Κύπρο, ο Μπόγιατ μαζί με τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, τον Τζόζεφ Σίσκο, ήρθαν στην Αθήνα. Πήγαν κατευθείαν στο δικτάτορα Ιωαννίδη, που είχε τότε τον απόλυτο έλεγχο – ούτε στον πρωθυπουργό, ούτε στον πρόεδρο της Δημοκρατίας, που ήταν ανδρείκελα. Προσπαθούν λοιπόν τότε, να πάρουν μια δέσμευση από τον Ιωαννίδη, ότι θα αποκαταστήσει την νόμιμη κυπριακή κυβέρνηση -δηλαδή τον Μακάριο-, ώστε να τη μεταφέρουν στην Άγκυρα και μ' αυτόν τον τρόπο να αποτρέψουν την εισβολή. Αυτό, διότι ήταν βέβαιο, όπως λέει κι ο ίδιος ο Μπόγιατ, ότι και μόνο τοποθετώντας τον Σαμψών ήταν σαν οι πραξικοπηματίες να έλεγαν στους Τούρκους, "ελάτε να εισβάλετε". Εκεί πέφτουν πάνω σ' έναν Ιωαννίδη ο οποίος ήταν εκτός τόπου και χρόνου. Έλεγε ότι "Το πρόβλημα μας είναι η Κωνσταντινούπολη. Αν μας δώσετε πίσω την Κωνσταντινούπολη, το συζητάμε για την Κύπρο". Βεβαίως αυτή η συζήτηση δεν οδήγησε πουθενά».
Για τα τεκταινόμενα τις τελευταίες μέρες της χούντας, όπως τα διηγήθηκε ο ταγματάρχης τότε και αργότερα βουλευτής της ΝΔ, Άγγελος Πνευματικός, που βασανίστηκε απάνθρωπα από τη δικτατορία, ο Στέλιος Κούλογλου αναφέρει:
«Ο Άγγελος Πνευματικός διηγείται τι έχει συμβεί. Απ' τη στιγμή που κάνουν το πραξικόπημα στη Κύπρο, αυτοί που έχουν κάποιο μυαλό από τη χούντα -όπως είναι ο Γκιζίκης που είναι πρόεδρος κι είναι στο γραφείο του και τραβάει τα μαλλιά του γιατί καταλαβαίνει ότι διαλύεται η χώρα- κάνουν κάποιες προσπάθειες μέσω και του Άγγελου Πνευματικού να έρθουν σε συνεννόηση με τους πολιτικούς αρχηγούς – όπως και τελικά έγινε, αλλά έγινε αφού έγινε και η εισβολή. Εκεί λοιπόν, τις τελευταίες μέρες -αφού η επιστράτευση είναι ένα απόλυτο φιάσκο και αποδεικνύεται ότι όχι μόνο πόλεμο δε μπορούμε να κάνουμε αλλά αν τολμήσουμε κάτι τέτοιο, θα έρθουν στον Πειραιά οι Τούρκοι- καλούν τους πολιτικούς αρχηγούς. Αλλά οι σκληροί χουντικοί γύρω από τον Ιωαννίδη δεν έχουν παραιτηθεί από το παιχνίδι.
Στις 23 Ιουλίου 1974 είναι πάρα πολύς κόσμος στο Σύνταγμα. Αυτοί πιστεύουν ότι έχουν κάνει υποχώρηση καλώντας τους πολιτικούς αρχηγούς, αλλά θεωρούν ότι μπορούν να διατηρήσουν τον έλεγχο με μια κυβέρνηση πολιτικών υπό τις διαταγές τους. Και στην περίπτωση που δε γίνει αυτό σκέφτονται ν' ανοίξουν πυρ στο συγκεντρωμένο πλήθος. Ευτυχώς ο κόσμος επέδειξε μια τρομερή αυτοσυγκράτηση και σύνεση γιατί αλλιώς αυτοί είναι βέβαιο ότι θα είχαν απαντήσει με πυροβολισμούς -γιατί φοβόντουσαν και για τη ζωή τους- και θα είχαν σκοτώσει πολύ κόσμο όπως είχαν κάνει και στο Πολυτεχνείο. Αυτό δείχνει πόσο αδίστακτοι κι έξω από την πραγματικότητα ήταν οι ίδιοι, αλλά και πόσο βαθιά βάρβαρη κι αντιδημοκρατική ήταν η χούντα παρά τις προσπάθειες που γίνονται τελευταία για την ωραιοποίηση της».
Τέλος, σχολιάζοντας εκτενώς τις απόψεις που διατυπώνονται στο άρθρο του Στάθη Καλύβα και στο οποίο, ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο πανεπιστήμιο Yale αθωώνει τη χούντα, υποστηρίζοντας ότι είχε τη στήριξη του ελληνικού λαού και των ΗΠΑ κι ότι συνέβαλε στον εκδημοκρατισμό της Ελλάδας, ο Στέλιος Κούλογλου είπε τα ακόλουθα:
«Υποστήριξη του κόσμου προς τη δικτατορία δεν υπήρξε. Υπήρξε σοκ και δέος όταν βγήκαν στο δρόμο τα τανκς, υπήρξε παράλυση. Βεβαίως έγιναν εξεγέρσεις και μάλιστα στο βιβλίο έχω τη μαρτυρία ενός ανθρώπου ο οποίος τραυματίστηκε από πυρά του στρατού στο Ηράκλειο γιατί εκεί έγινε σύγκρουση την πρώτη μέρα, την 21η Απριλίου του '67. Τη χούντα όμως δεν την υποστήριξε παρά μόνο ένα μικρό ποσοστο του πληθυσμού, ένα 6-7%. Απλώς υπήρξε μια ανοχή από την πλειοψηφία του κόσμου απέναντι στη δικτατορία. Ανοχή, η οποία ήταν αποτέλεσμα και του φόβου και του ότι δεν υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις. Βεβαίως υπήρξαν οι γενναίοι οι οποίοι ξεκίνησαν την αντίσταση. Ήταν μια πολύ δυναμική και ηρωϊκή αντίσταση από λίγους ανθρώπους -οι οποίοι ακριβώς γι΄αυτόν το λόγο είναι άξιοι συγχαρητηρίων και επαίνων- με αποκορύφωμα φυσικά τον Παναγούλη ο οποίος επέδειξε μια αυτοθυσία πρωτοφανή».
«Για το ρόλο του αμερικανικού παράγοντα: Έχω κάνει μια πολύ μεγάλη έρευνα όλα αυτά τα χρόνια. Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα έρευνας δεκαοκτώ χρόνων. Έχω μιλήσει με όλους τους Αμερικανούς διπλωμάτες που υπηρετούσαν εκείνη την εποχή στην αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα. Οι Αμερικανοί ετοίμαζαν με τον βασιλιά ένα άλλο πραξικόπημα, στην περίπτωση που ο Γεώργιος Παπανδρέου κέρδιζε τις εκλογές που ήταν να γίνουν στα τέλη Μαίου του 1967, δηλαδή ένα μήνα μετά το πραξικόπημα, αλλά τους πρόλαβαν ο Παπαδόπουλος μαζί με τους συνταγματάρχες. Φυσικά ο Παπαδόπουλος είχε επαφές με τη CIA, αλλά από ένα σημείο και μετά επειδή ο ίδιος ήθελε να καταλάβει την εξουσία για προσωπικό του όφελος, κατάφερε, η CIA για κάποιο διάστημα να χάσει τα ίχνη του κι έτσι έγινε αυτό το πραξικόπημα. Μέχρι την τελευταία στιγμή πάντως, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, ο Παπαδόπουλος δεν ξέρει αν πρέπει να περιμένει να κάνει το πραξικόπημα ο βασιλιάς ή αν πρέπει να προχωρήσει. Είναι γνωστό ότι εκείνο το βράδυ, είναι ο Πατακός που τραβάει το πράγμα στα άκρα, λέγοντας, "εγώ έχω ήδη ζεστάνει τα τανκς και δεν κάνω πίσω, όποιος θέλει ας με ακολουθήσει"».
«Το τρίτο επιχείρημα -ότι δηλαδή η χούντα βοήθησε στον εκδημοκρατισμό και τον εκσυγχρονισμό της χώρας-είναι και το πιο εξωφρενικό κι είναι να απορεί κανείς για την ποιότητα των αμερικανικών πανεπιστημίων. Είναι μια τελείως καινοφανής θεωρία. Είναι σα να λέμε ότι ο Χίτλερ βοήθησε στον εξευρωπαϊσμό της Γερμανίας. Πράγματι βοήθησε γιατί προηγούμενως ήταν μια τραγική χώρα που ήθελε να καταλάβει την Ευρώπη με τους δύο πολέμους και πράγματι μετά, η Γερμανία, τουλάχιστον μέχρι την πτώση του Τείχους, είχε ξεχάσει τελείως ότι ήθελε να επιβάλει μια γερμανική Ευρώπη κι ήθελε αντίθετα να γίνει μια ευρωπαϊκή Γερμανία. Σε όλες τις μεγάλες καταστροφές, υπάρχει πάντα κι ένα θετικό στοιχείο. Ουδέν κακόν αμιγές καλού δηλαδή και να ξεχνάμε τους βασανισμούς, τις εξορίες, τις φυλακές – τη μεγάλη σημασία που είχε η δικτατορία για τις μετέπειτα εξελίξεις.
Εγώ πιστεύω ότι ακόμη και σήμερα πληρώνουμε τη δικτατορία. Καταρχήν ας πάρουμε το Κυπριακό, το οποίο περιέργως το «ξέχασε» στο άρθρο του. Η Ελλάδα πλήρωσε το Κυπριακό με έναν εξοπλιστικό ανταγωνισμό με την Τουρκία απ΄το '74 και μετά, ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά στην υπερχρέωση και στη διαφθορά της χώρας.
Αλλά και στους πολιτικούς θεσμούς, η δικτατορία εμπόδισε τη φυσιολογική ανανέωση του πολιτικού συστήματος, η οποία θα συνέβαινε εάν ακολουθείτο ένας δημοκρατικός λόγος. Στην πραγματικότητα η δικτατορία μας γύρισε πολλά χρόνια πίσω. Επανήλθε όλο το παλιό πολιτικό προσωπικό με τις παλιές μεθόδους. Φυσικά ο Καραμανλής είχε αλλάξει, αλλά δεν έφτανε ένα πρόσωπο διότι όλο το προσωπικό που έφερε μαζί του ήταν το παλιό προσωπικό της προδικτατορικής ΕΡΕ. Από την άλλη, ο Ανδρέας πήγε σε ακραίες θέσεις. Δηλαδή όλο αυτό στρέβλωσε την πολιτική ανάπτυξη της χώρας. Για να μην αναφέρω τα οικονομικά σκάνδαλα, τα οποία επίσης, περιέργως τα ξέχασε – αντίθετα μιλάει για οικονομική άνθιση. Θυμίζω, ότι η πρώτη πράξη των δικτατόρων ήταν να διπλασιάσουν τους μισθούς του πρωθυπουργού και των υπουργών γιατί καταλάμβαναν οι ίδιοι αυτές τις θέσεις. Για να μη μιλήσω για την καταστροφή των πόλεων και το χυδαίο λαϊκισμό.
Για την καταστροφή των πόλεων ειδικά: το βιβλίο έχει στο εξώφυλλο μια φωτογραφία της εποχής από την Πάτρα. Όταν πήγα να το παρουσιάσω στην Πάτρα, οι παρευρισκόμενοι, που ήταν αυθεντικοί πατρινοί, δε μπορούσαν να καταλάβουν –η φωτογραφία είχε τραβηχτεί στα Ψηλά Αλώνια, δηλαδή την κεντρική πλατεία της Πάτρας- ποιος δρόμος ήταν. Δηλαδή τόσο μεγάλη καταστροφή έφερε η δικτατορία. Και σκέφτομαι, αν η Πάτρα, που τότε ήταν μια πανέμορφη πόλη -είχε τα περισσότερα νεοκλασικά σε όλη την Ελλάδα-, είχε διατηρηθεί, θα αποτελούσε σήμερα πηγή έλξης τουρισμού. Μόνο αυτό φτάνει, για να καταλάβει κανείς το κακό που έχει γίνει.
Δε θέλω να ασχοληθώ άλλο με τον κ. Καλύβα, ο οποίος αφού εξωράισε και αθώωσε τους ταγματασφαλίτες και τους συνεργάτες των Γερμανών στη διάρκεια της Κατοχής, τώρα αποφάσισε να συνεχίσει το έργο του και να εξωραΐσει και τη δικτατορία».
Δημοσιεύτηκε στην προσωπική ιστοσελίδα του Στέλιου Κούλογλου (stelioskouloglou.gr) στις 25/7/2017.
Από την κατάρρευσή του το 2012, ο χώρος της Κεντροαριστεράς εγκλωβίστηκε σε μια στρατηγική περιδίνηση και στη διαρκή αναζήτηση μιας ανεύρετης ενότητας βασισμένης κυρίως στα πρόσωπα και όχι στις ιδέες.
Η απολεσθείσα υπό το βάρος των μνημονιακών καταναγκασμών προοδευτική ταυτότητα και η βεβιασμένη σύμπλευση με τον άλλοτε ασυμφιλίωτο αντίπαλο, την ώρα που ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ σάρωνε τον χώρο στα αριστερά του Κέντρου, διαμόρφωσαν ένα κλίμα όπου οι φυγόκεντρες δυνάμεις ήταν ισχυρότερες από τις κεντρομόλες.
Στο πρόσφατο συνέδριο της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, για πρώτη φορά (με την εξαίρεση ίσως της «έκκεντρης» απόπειρας της κίνησης των 58), ο χώρος αυτός επιχειρεί να ανακτήσει την πολιτική του ορατότητα και συνοχή.
Η ΔΗΣΥ απέφυγε τη μάταιη αναζήτηση της «ορθής» απάντησης στο επίμονο ερώτημα «με ποιους θα πάτε», που συνοδεύει το εκ δεξιών ή εξ αριστερών φλερτ· μάταιη καθόσον το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί παρά μόνο μετά την κάλπη.
Αντ' αυτού, επέλεξε να ενισχύσει την πολιτική αυτοδυναμία της, δηλαδή να ξανασκεφτεί την ταυτότητά της – στοιχείο θεμελιώδες της πολιτικής, και όχι άσκηση ενδοσκόπησης, καταπώς θα έλεγε ένας ρηχός πραγματισμός του συρμού.
Αναζητώντας μια επικαιροποιημένη θεμελίωση της προοδευτικής, και δη της σοσιαλδημοκρατικής ταυτότητας, οι κύριοι παίκτες εκδίπλωσαν παραλλαγές που συγκλίνουν σε ένα κομβικό σημείο.
Η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ πλαισίωσε την παραταξιακή συνείδηση μιας συμμαχίας διαφορετικών ευαισθησιών (σοσιαλιστές, ανανεωτική Αριστερά, οικολογία, κεντρώοι) στη διάκριση «προόδου και συντήρησης», προκρίνοντας τις αξίες της Αριστεράς έναντι της «συντηρητικής παλινόρθωσης».
Εγγύτερα στην πολιτική εισήγηση του συνεδρίου, ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ υπογράμμισε ότι το συμμαχικό σχήμα οριοθετείται από τις κεντρικές πολιτικές διαιρέσεις Αριστερά-Δεξιά και πρόοδος-συντήρηση, με μέτωπο στον λαϊκισμό και τον αντι-ευρωπαϊσμό.
Σε πιο «παραδοσιακή» γλώσσα, ο Γ. Παπανδρέου μίλησε για μια «παράταξη της σύγχρονης Αριστεράς» συνδέοντας πολιτικό φιλελευθερισμό, πράσινη ανάπτυξη και σοσιαλισμό (αν και χωρίς να του δίνει συγκεκριμένο περιεχόμενο).
Σε αυτό το κλίμα, φάνταζε ανορθογραφία η τοποθέτηση του Β. Βενιζέλου, που χαράζει πορεία προς ένα «προοδευτικό Κέντρο», το οποίο προσδιορίζεται πρωτίστως διά της αντίθεσης προς τον παντοειδή λαϊκισμό (με μια εξαιρετικά ευρεία χρήση του όρου, που περιέλαβε ακόμη και τους Βρετανούς Εργατικούς), βάζοντας στη θέση της διάκρισης Αριστερά-Δεξιά την αντίθεση εθνικολαϊκισμός vs ρεαλισμός.
Και αυτό σε οξεία, υπαρξιακή σχεδόν αντίθεση με τη Φ. Γεννηματά, που νωρίτερα υποστήριζε ότι απορρίπτει ως απλουστευτική την αναγωγή όλων των πολιτικών συγκρούσεων σε μια κυρίαρχη αντίθεση «λαϊκισμού-δημοκρατίας».
Είναι αλήθεια ότι, σε αυτά τα χρόνια της κρίσης, η πόλωση μνημόνιο-αντιμνημόνιο επισκίασε τις θεμελιώδεις πολιτικές διαιρέσεις, κρύβοντας ταυτόχρονα κάτω από το χαλί της πολεμικής τις ενδογενείς αιτίες της ελληνικής κρίσης, τα ελλείμματα της ευρωπαϊκής διαχείρισής της και τη νηφάλια συζήτηση επ' αυτών.
Ανάμεσα στα σαρωτικά πολιτικά αποτελέσματά της ήταν η «ανίερη» ώσμωση ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ. και κατόπιν του ΣΥΡΙΖΑ με ακραία δεξιά κόμματα (ΛΑΟΣ και ΑΝ.ΕΛΛ.).
Σαν κατοπτρικό είδωλο, στο δίπολο αυτό αντιτάχθηκε ένα άλλο, εξίσου φασματικό, που κατά κανόνα πήρε τη μορφή «λαϊκισμός-υπευθυνότητα».
Αραγε, λοιπόν, στη χώρα μας εξεμέτρησε τον βίο της η μείζων πολιτική διαίρεση της νεωτερικότητας μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς;
Αυτό το γνωσιακό σχήμα που, όπως έχει γράψει προσφυώς ο Μαρσέλ Γκοσέ (στο σημαντικό έργο που επιμελήθηκε ο ιστορικός Pierre Nora «Les lieux de mémoire», 1992), μας επιτρέπει να κατανοούμε την πολιτική ως αυτό που είναι, δηλαδή ένας ριζικός ανταγωνισμός.
Οσο και αν διακινείται, εγχωρίως και διεθνώς (με αφορμή λ.χ. την περίπτωση Μακρόν), η άποψη ότι πρόκειται για επιβίωση άλλων εποχών, πολιτική μεταφυσική, παρ' όλα αυτά η διάκριση παραμένει ζώσα – αν δεν επανεπιβεβαιώνεται κιόλας σε καθοριστικές πολιτικές μάχες, όπως συνέβη στις ΗΠΑ και στη Βρετανία.
Ενας από τους λόγους της αντοχής της είναι ότι σε αντίθεση με άλλες προτεινόμενες διακρίσεις, όπως «μνημόνιο-αντιμνημόνιο» στα καθ' ημάς, «συστημισμός-αντισυστημισμός» ή «λαϊκισμός-υπευθυνότητα» εδώ και αλλού, η διάκριση Αριστερά-Δεξιά αφήνει τον αναγκαίο δημοκρατικό χώρο αναγνώρισης του πολιτικού αντιπάλου.
Οχι μόνο δεν είναι μια «στρατοπεδική» αντίληψη για τα πράγματα (παρότι ενίοτε η παραφθορά της είναι τέτοια, αν σκεφτούμε λ.χ. τα γαλάζια και πράσινα καφενεία της δεκαετίας του 1980), αλλά τελικά, μέσα από την πιο σφοδρή, θεμελιώδη σύγκρουση, αναγνωρίζει με τρόπο ουσιωδώς πλουραλιστικό και φιλελεύθερο τουλάχιστον δύο διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις (Weltanschauung), διακριτά σχέδια για τη διαχείριση του κοινού μας βίου που μάχονται να κατακτήσουν την καρδιά της πλειοψηφίας.
Σε πλήρη αντίθεση, δηλαδή, με τις άλλες διακινούμενες διακρίσεις, οι οποίες προϋποθέτουν την πλήρη δικαίωση για το ένα τους σκέλος (κατά περίπτωση, τον «αντισυστημισμό» ή την «υπευθυνότητα») και την ταύτιση του αντιπάλου (θεωρούμενου, αντίστοιχα, ως «συστημικού» ή «λαϊκιστή») με το απόλυτο πολιτικό κακό. Ετσι που καταργείται η ίδια η ουσία της δημοκρατικής πολιτικής και βρισκόμαστε εγγύτερα στην κάθετη, πολεμική διάκριση α λα Καρλ Σμιτ ανάμεσα στον φίλο και τον εχθρό.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 19/7/2017.
Στέρνα fringe festival 2017
Ένα φεστιβάλ τεχνών, ελεύθερου πνεύματος & ελεύθερης εισόδου στο χωριό Υστέρνια της Τήνου
Για 3η χρονιά, το χωριό Υστέρνια της Τήνου ανοίγει την αγκαλιά του για να υποδεχθεί ανθρώπους όλων των ηλικιών, με κοινό χαρακτηριστικό τους την αγάπη για τον άνθρωπο, την τέχνη και την ελευθερία του πνεύματος. Το 3ο στέρνα fringe festival θα πραγματοποιηθεί στα Υστέρνια της Τήνου από Παρασκευή 28 έως και Κυριακή 30 Ιουλίου 2017 με ελεύθερη είσοδο για όλους τους επισκέπτες.
Εμπνευσμένο από την αγάπη ενός κοριτσιού, της Ιωάννας Κουτζούκου, για τα Υστέρνια, ένα παραδοσιακό κυκλαδίτικο χωριό της Τήνου, που αγναντεύει τη Σύρο, την Κύθνο, τη Γυάρο κι όλο το δυτικό Αιγαίο από υψόμετρο 310 μέτρων, το 3ο στέρνα fringe festival εξελίσσεται σε πηγή δημιουργίας και έμπνευσης για δεκάδες καλλιτέχνες και δημιουργούς, ενώ έχει κάτι για όλους: μουσικές βραδιές, γιόγκα, εκθέσεις φωτογραφίας και εικαστικών, ομιλίες, βιωματικό εργαστήρι ψυχολογίας, δημιουργικά εργαστήρια και εκπαιδευτικά προγράμματα για μικρούς και μεγάλους, ξεναγήσεις, stand-up comedy, κυνήγι θησαυρού και πολλές ακόμη εκπλήξεις!
Το 1ο στέρνα fringe festival πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2015 από την οικογένεια και τους φίλους της Ιωάννας, η οποία μας άφησε ως πολύτιμη παρακαταθήκη τις ιδέες και το πάθος της για τις τέχνες, ως τροφή του νου και της ψυχής. Από την αρχή του, το φεστιβάλ αγκάλιασαν ζεστά και εξακολουθούν να στηρίζουν, ως συν-διοργανωτές, ο Σύλλογος Υστερνιωτών Τήνου και ο Δήμος Τήνου, και βέβαια οι φιλόξενοι κάτοικοι του χωριού.
Αναλυτικά, το πρόγραμμα και οι συντελεστές του 3ου στέρνα fringe festival:
Παρασκευή 28/07
18:00 – 20:00 Εργαστήριο φωτογραφίας για μικρούς και μεγάλους «Κατασκευάζω μια camera obscura» με την Ελένη Μουζακίτη (Σχολείο)
19:00 – 20:00 Ξενάγηση στο παλιό λιοτρίβι από τον Κώστα Δανούση (συνάντηση στο Σχολείο)
20:30 – 21:30 Εγκαίνια Εκθέσεων Φωτογραφίας* (Σχολείο)
22:00 – 24:00 Cajon & On live (Mayou all day bar)
Σάββατο 29/07
09:00 – 10:10 Vinyasa Yoga «Ζώντας με Δύναμη» με την Ελένη Τόλη (Όρμος Υστερνίων)
17:00 – 19:00 Γνωριμία με τη μαρμαρογλυπτική με το Ονούφριο Δεσύπρη
18:00 – 20:00 Κυνήγι θησαυρού γιατί... «Δεν σταματάμε να παίζουμε επειδή γερνάμε, αλλά γερνάμε επειδή σταματάμε να παίζουμε» από την Ελένη Σβύρου-Σβυριάδη και τον Δημήτρη Μπουφίδη (Συνάντηση στο Σχολείο)
18:00 -20:00 Βιωματικό σεμινάριο ψυχολογίας «Πώς το έξω γίνεται καθρέπτης του μέσα» με τη Λυδία Κανελλέα (Σχολείο)
21:00 – 22:00 Glass Rebel live (Παναγία Καταπολιανή)
22:00 – 24:00
Sugahspank! & The Swing Shoes live (Παναγία Καταπολιανή)
24:00 Dj Bad Spencer
Κυριακή 30/07
09:00 – 10:10 Vinyasa Yoga «Ζώντας με Δύναμη» με την Ελένη Τόλη (Όρμος Υστερνίων)
17:00 – 19:00 Πρόγραμμα κυκλοφοριακής αγωγής για παιδιά δημοτικού, Ινστιτούτο οδικής ασφάλειας Ι.Ο.ΑΣ «Πάνος Μυλωνάς» (Σχολείο)
19:00 – 20:00 Ομιλία για γονείς σχετικά με το ρόλο τους στην κυκλοφοριακή αγωγή των παιδιών, Ινστιτούτο οδικής ασφάλειας Ι.Ο.ΑΣ «Πάνος Μυλωνάς» (Σχολείο)
20:00 - 20:20 Παρουσίαση του Tinos Food Paths (TFP) από την Αντριάνα Φλόρες (Σχολείο)
20:30 – 22:00 Moa bones & Βύρων Θεοδωρόπουλος live (Σχολείο)
22:00 – 24:00
Polypala live (Mayou all day bar)
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΡΙΗΜΕΡΟΥ
*Έκθεση Φωτογραφίας "Tinos carters postales" σε επιμέλεια Ελένης Μουζακίτη & Λάμπρου Παπανικολάτου (Σχολείο)
*Έκθεση Φωτογραφίας «SEÆ» του Γιώργου Καλαντζή (Σχολείο)
Έκθεση Εικαστικών της Γεωργίας Καλαφάτη (Mayou all day bar)
Σας περιμένουμε 28, 29 και 30 Ιουλίου στα Υστέρνια!
Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας: www.sternafestival.gr
Ακολουθήστε μας στο facebook & instagram: @sternafestival
Επικοινωνήστε μαζί μας: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Για το «λυτρισμικό» μιλούσα εδώ την περασμένη Κυριακή, σαν δείγμα της παραγωγικότητας της πεισματάρας νεοελληνικής, που δεν τσακίζει μόνο κόκαλα αλλά και ιδεολογήματα, αρνούμενη να συμφωνήσει με όσους την κηρύσσουν νεκρωμένη ή χρεοκοπημένη. Φτιάχνοντας νέες λέξεις, αυτή η ημιθανής, ή προσαρμόζοντας πολλές εισαγόμενες στο σύστημά της, αυτή η «ξενοποιημένη», διαψεύδει εξακολουθητικώς τους μοιρολογούντες. Οι πιθανότητες πάντως να τους πείσει δεν είναι σοβαρές. Αυτό άλλωστε είναι ένα από τα κύρια γνωρίσματα του γλωσσικού μας ζητήματος: οι ποικίλες δοξασίες ηττώνται στο επιστημονικό πεδίο, θριαμβεύουν όμως στο πεδίο όπου κατασκευάζεται η «κοινή γνώμη»· σε τηλεόραση, περιοδικά, εφημερίδες, ιστοσελίδες. Παρεμπιπτόντως: Η ταχύτητα με την οποία εξελληνίστηκαν τα μπλογκ, τα σάιτ και το ίδιο το Ιντερνετ, σε ιστολόγια, ιστοσελίδες και Διαδίκτυο πόσους έπεισε ότι η γλώσσα μας κρατάει τους χυμούς της;
Η ανίατη τάση μου να δέρνω τα πλήκτρα του υπολογιστή με σύστημα αλλαντάλλων μού πρόσφερε κάποια στιγμή μια λέξη καινούργια, της ψηφιακής διαλέκτου: «αποσφαλμάτωση». Κάτι πάτησα λάθος, στην οθόνη εμφανίστηκε ένα κουτάκι κι εκεί η πληροφορία: «Αρχισαν διαδικασίες αποσφαλμάτωσης». Την τρίτη φορά είπα να τσεκάρω τη λέξη στα ηλεκτρονικά λεξικά, που βέβαια είναι ταχύτερα από τα έντυπα. Οντως, η λέξη έχει ήδη αποθησαυριστεί, όπως και η συνώνυμή της «εκσφαλμάτωση». Τι σημαίνει; «Διαδικασία αφαίρεσης ιών και διόρθωση σφαλμάτων σε λογισμικά». Δύο σε ένα. Είναι λοιπόν κάτι άλλο από τη συνηθισμένη «διόρθωση», λέξη παμπάλαιη και με ευρύ πεδίο αναφοράς, στην ιατρική, την πολιτική, την τυπογραφία.
Αγνωστη είναι βέβαια η πατρότητα της «αποσφαλμάτωσης», όπως συμβαίνει με το 99,999% των λέξεων· δυνάμει, είμαστε όλοι πατέρες τους. Γι' αυτό και ο αριστοκράτης Πλάτων έλεγε ότι «εμάνθανε το ελληνίζειν παρά των πολλών», ο δε κόντες Διονύσιος Σολωμός επέμενε στον «Διάλογο» ότι «τες λέξεις ο συγγραφέας δεν τες διδάσκει, μάλιστα τες μαθαίνει από του λαού το στόμα». Δεν ξέρω αν θα περπατήσει η νέα λέξη. Οι έξι συλλαβές της ίσως δυσχεράνουν την πορεία της. Τα πλεονεκτήματά της; Δεν ανήκει στην κατηγορία των εις -ποίηση συνθέτων (και αυτή η παραγωγική μέθοδος παμπάλαιη είναι, την εξαντλήσαμε όμως) και, δεύτερον, οι χρήστες υπολογιστών τη μεταφράζουν αυτόματα στο μυαλό τους και την ξεχωρίζουν από την εξωκομπιουτερική «διόρθωση».
Γενικά, ποτέ δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε αν θα σταδιοδρομήσει μια νέα λέξη (και δεν εννοώ όσες οιονεί ιδιόκτητες πλάθει στην έξαψή του ο λογοτεχνικός νους) ή πότε θα «αποσυρθεί» κάποια άλλη κοινόχρηστη. Παράδειγμα: Διαβάζοντας ένα κείμενο του Γεωργίου Βιζυηνού, σταματώ στη λέξη «διαδόται»: «το είδος τούτο της ποιήσεως διά των αποίκων Ελλήνων είχε μεταδοθή εις τους Ρωμαίους, οίτινες εγένοντο έμμεσοι αυτού διαδόται ανά τας λατινικάς χώρας». Μια χαρά λέξη. Διαυγής και διαφορετική από τον «διαδοσία». Οταν τη χρησιμοποιούσε ο Βιζυηνός θα 'ταν βέβαιος πως είναι κατανοητή αλλά και απέθαντη. Κι όμως. Δεν τη βρίσκουμε στα σύγχρονα λεξικά (μόνον τον «διαδοσία» φιλοξενούν). Τη χρησιμοποιούν πάντως στην επιστήμη της Φυσικής.
Τον τελευταίο καιρό ξεμύτισε κι άλλη λέξη: «έγχαρτος». Τη συνάντησα σε ρεπορτάζ για τα νέα εισιτήρια στις συγκοινωνίες, ηλεκτρονικά και «έγχαρτα». Εδώ δεν απαγορεύεται να υποθέσουμε ότι ο «λογοθέτης» είναι κάποιος παράγων της διοίκησης, της γραφειοκρατίας, που, απολαμβάνοντας τη λογιοσύνη του, έπλασε το «έγχαρτο», ενώ είχε μπροστά στα μάτια του (και στα χέρια του, αν χρησιμοποιεί μετρό ή άλλο μέσο) το χάρτινο. Απτό, απτότατο. Πλην «τετριμμένο», «λαϊκό». Δεν θα μακροημερεύσει το νέο πλάσμα, όποιος καημός αρχαιοφανούς λογιοσύνης κι αν το παρήγαγε. Εξαρχής περιττό, πολύ δύσκολα θα αντικαταστήσει το «φτωχό» –μα τόσο πλούσιο– χάρτινο.
Είναι πολλά και ποικίλα πάντως τα αποτυπώματα της αρχαιοφανούς ή αρχαιότροπης λογιοσύνης, που αποθεώνει τα αρχαία μόνο και μόνο για να «καταδείξει» τη «φτωχοποίηση» των νεοελληνικών και την ανημπόρια τους να ιστορήσουν όλη την γκάμα των αισθημάτων και των σκέψεών μας. Λες και δεν υπήρξε Σολωμός σ' αυτή τη γλώσσα, και Παλαμάς, Σικελιανός, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, και Καβάφης βέβαια, δηλωμένος «προσκυνητής ευλαβής» της δημοτικής, όπως και των δημοτικών. Ακατανίκητα (καθότι αγρίως δημαγωγικά) τα μυθεύματα για τη θεϊκή καταγωγή της αρχαιοελληνικής, για την ενσωματωμένη μουσική της, για το ότι είναι η μόνη συμβατή με τους υπολογιστές (αυτό δεν το είπε ποτέ ο Μπιλ Γκέιτς, το λέει όμως ο κ. Αδωνις Γεωργιάδης, οπότε...), για το ότι δεν έγινε για μία ψήφο η επίσημη γλώσσα των αρτιγέννητων ΗΠΑ, για τον «νοηματικό» χαρακτήρα της και για το ότι είναι η μήτρα όλων των γλωσσών, αποτελούν επίσης κύριο γνώρισμα του γλωσσικού. Οπως και ο θρύλος για την προσωδία, που τάχα δεν χάθηκε, αλλά συνεχίζουμε να προφέρουμε τα μακρά μακρά και τα βραχέα βραχέα.
Μια ρηχή αρχαιολατρία συν μπόλικος λαϊκισμός εγκατέστησαν στον προαύλιο χώρο της ΕΡΤ ένα «μνημείο πεσόντων» με την επιγραφή-σλόγκαν των σωρραϊστών: «Οία ηώ ω υιέ αεί ει». Τι υποτίθεται ότι πάει να πει; «Σαν την αυγή να είσαι πάντα γιε μου», τουλάχιστον σύμφωνα με τη «μετάφραση» του υπαρχηγού τού Αρτέμη Σώρρα. Μόνο που το «ει», που τοποθετήθηκε αντί του συμφωνούχου «ίσθι», σημαίνει «είσαι», όχι «να είσαι». «Θαύμα μέγα!» αναφωνούν τα τελευταία χρόνια οι γλωσσοσωβινιστές του Διαδικτύου, και μαζί τους πια και η ΕΡΤ. «Μόνο η αρχαία ελληνική συντάσσει πλήρη πρόταση αποκλειστικά με φωνήεντα», θριαμβολογούν. Εντάξει, για εθνικούς λόγους κόψαμε ύπουλα το καταληκτικό σίγμα από το όνομα «Ηώς» για να βγει το πλάνο, αυτό όμως έγινε για εθνικούς λόγους, για να πανηγυρίσουμε τη γλωσσική (και πνευματική και φυλετική) ανωτερότητά μας. Με τα πολλά φωνήεντα ανοίγουμε λέει περισσότερο το στόμα μας, αναπνέουμε περισσότερο αέρα, οξυγονώνεται περισσότερο ο εγκέφαλός μας, δουλεύει εντατικότερα και να η φιλοσοφία, να η ποίηση, να η τέχνη. Ενώ οι Φοίνικες με τα σύμφωνά τους πάνε, χάθηκαν.
Είπα ν' αρχίσω το «Αλαλα τα χείλη των αδαών», για να με οξυγονώσουν τα πολλά άλφα, σκέφτηκα όμως ότι τα αδαή χείλη είναι λαλίστατα. Και θυμήθηκα ότι κάποτε είχα υποκλιθεί στη δύναμη μιας λέξης που την αποτελούν μόνο σύμφωνα: «smrt». Είναι το όνομα του θανάτου στα σερβοβοσνιακά, τα σλοβενικά, τα τσέχικα. Και όπως διάβαζα τότε στο εξαιρετικό μυθιστόρημα του Μέσα Σελίμοβιτς «Ο δερβίσης και ο θάνατος», ο ήχος της λέξης μιμείται τον ήχο του φιδιού όταν πετιέται για να χτυπήσει. Νοηματική γλώσσα και τα σλοβενικά;
Απαγε της βλασφημίας.
Δημοσιεύτηκε στην "Καθημερινή" στις 16/7/2017.
