Παρασκευή, 26 Απρίλιος 2024
1990: Τη δεκαετία του ανεκδιήγητου «τέλους της Ιστορίας», όταν ο Γερμανός κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ -ο θεωρητικός της «κοινωνίας της διακινδύνευσης»- είχε πει ότι «το μεγαλύτερο πλήγμα που έδωσε ποτέ ο κομμουνισμός στον καπιταλισμό το κατάφερε με την αυτοκατάρρευσή του», είχε πέσει γέλιο. Εμοιαζε με ανέκδοτο. Και να 'μαστε ενώπιον του αυτοκαταστροφικού, ασύδοτου καπιταλισμού – δίχως εναλλακτική.
Ομοίως, το ακροατήριο του κοινωνιολόγου Αντονι Γκίντενς -μέντορα του Τόνι Μπλερ και των Νέων Εργατικών της Αγγλίας- γελούσε συγκαταβατικά στην αποστροφή του «αν η Ε.Ε. κάνει αίτηση εισδοχής μέλους στον ίδιο της τον εαυτό, σίγουρα θα αποκλειστεί, διότι δεν πληροί τα δημοκρατικά κριτήρια που η ίδια ζητάει από τις υποψήφιες χώρες».
2016: Οι λαοί της Ευρώπης υφίστανται και υπομένουν, απέλπιδες, οργισμένοι, άλλοι στους δρόμους και τις πλατείες και άλλοι περιμένοντας την κάλπη για να εκδικηθούν τις αντιδημοκρατικές δημοκρατίες. Και η «Ευρώπη των λαών»;
Φαίνεται πως έσβησαν στην ευρωπαϊκή συλλογική μνήμη τα μεταπολεμικά αυθόρμητα, οραματικά κινήματα: το «United Europe Movement» της Μεγάλης Βρετανίας, το «United States of Europe» της Γαλλίας, το κίνημα «European Bund» της Γερμανίας κ.ά. Η «Ευρώπη των λαών» του τέλους του 1940 έχει αντικατασταθεί από την «Ευρώπη των Βρυξελλών»: των κανόνων, των λόμπι, των τραπεζών και των αγορών.
Αυτή η «Ευρώπη των Βρυξελλών» κυβερνιέται από τους αντιπάλους των ευρωσκεπτικιστών, τους –ούτως ειπείν– ευρωπαϊστές-κοινοτικούς νεοτριμπαλιστές (μια ιδιαίτερη νέα φυλή στην οποία συμμετέχουν χρυσοπληρωμένοι baby boomers και κόβαλοι νεαροί 30χρονοι-40χρονοι, όλοι τους μνημειώδεις για την ιστορική τους κενότητα, την ακατανοησία του παρόντος, την ηθική και πνευματική τους αργία).
Σε κάθε ευκαιρία αναμασούν τα «περισσότερη Ευρώπη», «ευρωπαϊκό όραμα», «διεύρυνση», «εμβάθυνση», «ευρωπαϊκό μέλλον», «κοινοτικές οδηγίες», «κεκτημένο», «εταίροι», αλλά και «bail-out», «bail-in» κ.λπ.
Το πιο μετανεωτερικό: Οι Βρυξέλλες, που δεν είναι πρωτεύουσα κανενός, είναι πρωτεύουσα των Διηρημένων Πολιτειών της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, το πιο προνεωτερικό -διάβαζε πιο μεσαιωνικό: Ολοι αυτοί οι ευρωπαϊστές-κοινοτικοί νεοτριμπαλιστές αυτοαναπαράγονται και αυτοσυντηρούνται εις βάρος των λαών, έχοντάς τους γυρισμένη την πλάτη.
Αυτή η ελίτ των υπερδιαπιστευμένων και παντοδύναμων νεαρών μισθοφόρων και των μεντόρων τους (του Γιούνκερ, λ.χ., ή του Σουλτς –ποιος θυμάται τον Μπαρόζο;) δρα σαν μεσαιωνικού τύπου ιπποτική αδελφότητα και οι λαοί τούς αντιλαμβάνονται σαν έναν έσω κατακτητή: «Το πουγκί σας ή τη ζωή σας».
Μπορεί και να φτύνουν (κρυφίως) στους τάφους των μπαρουτοκαπνισμένων από τον Β΄ Παγκόσμιο ιδρυτών της Ενωμένης Ευρώπης (των Αλτιέρο Σπινέλι, Ερνέστο Ρόσι, Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, του Ρομπέρ Σουμάν και του Ζαν Μονέ, του Βέλγου σοσιαλιστή Πολ-Ανρί Σπάακ, ακόμα και του χριστιανοδημοκράτη Γερμανού Κόνραντ Αντενάουερ).
Ολοι τους παραγκωνίζουν τις αρχές της δημοκρατίας, της ειρήνης, της ευημερίας, της ελευθερίας, του κράτους πρόνοιας, της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης, της ελεύθερης έκφρασης, της σκέψης, της ανεκτικότητας, του σεβασμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Και ποιο το πολιτικό ανάγλυφο σήμερα; Οποιοδήποτε κόμμα ή κυβερνητικός συνασπισμός βρεθεί στην κάλπη θα δει τα ποσοστά του να εξαερώνονται. Η Γαλλία και το Βέλγιο είναι ανάστατες χώρες. Ο Ολάντ καταποντίζεται. Ο Τσίπρας δεν αισθάνεται άνετα.
Η Μεγάλη Βρετανία είναι αμφίθυμη στο Brexit και ο Κάμερον θα κληθεί να διαχειριστεί το όποιο αποτέλεσμα. Η Αυστρία βγήκε διχασμένη στις εκλογές. Αλλά και οι Αμερικανοί ακκίζονται με το «πείραμα Τραμπ». Ο δε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς, χαίρεται για την «ήττα των ευρωσκεπτικιστών» στο θρίλερ των αυστριακών προεδρικών εκλογών. Ποτέ δεν αναρωτήθηκε για τις αιτίες που απελευθερώνουν τα ακροδεξιά-αντιμεταναστευτικά αντανακλαστικά (π.χ. στην Αυστρία το ακροδεξιό FPO του Χόφερ πήρε το 49,7% των ψήφων).
Από το 2010, όταν η Ελλάδα πήρε το πρώτο Μνημόνιο και έγινε η δακτυλοδεικτούμενη χώρα του κόσμου, έχουν αλλάξει πολλά. Εσκασε το αυγό του φιδιού. Ξέχασα. Δεν έχει αλλάξει τίποτα στη Γερμανία (Μέρκελ και Σόιμπλε) και τίποτα στις Βρυξέλλες.
Απλώς, η κατάσταση στην ευρωζώνη έγινε χειρότερη, όπως και στην Ε.Ε., εν μέρει επειδή αυξήθηκε το δημοκρατικό έλλειμμα για το οποίο μιλούσε πριν από είκοσι χρόνια ο Γκίντενς, εν μέρει επειδή οι οικονομικές επιδόσεις έγιναν θλιβερές για όλους και εν μέρει επειδή υπάρχει η εμμονή στη συνέχιση των αντιλαϊκών, αναποτελεσματικών πολιτικών.
Τον ευρωσκεπτικισμό τον γεμίζει η διαστρέβλωση της σημασίας των κραυγών. Οι λαοί στέλνουν μηνύματα: στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα, την Ιταλία. Ολοι ζητούν κοινωνική ειρήνη, καλύτερη ζωή, όνειρα και όχι εφιάλτες, ελπίδες και όχι φόβους, ουτοπίες και όχι δυστοπίες.
Ολοι τους είναι Ευρωπαίοι και η ταυτότητά τους δεν ορίζεται μόνον από νατιβισμούς αλλά και από ισχυρές συμβολικές εικόνες, το πολιτισμικό φαντασιακό, από το βαθύ ρίζωμα του ευρωπαϊκού βίου. Δεν είναι όλοι ευρωσκεπτικιστές, αντιευρωπαϊστές, λαϊκιστές ή εθνίκια. Εκφράζουν πνεύμα αντίστασης ενάντια στις δυνάμεις που τους οδηγούν στον Μεσαίωνα και τον ολοκληρωτισμό. Το πνεύμα κατά των Βρυξελλών είναι δημιούργημα των Βρυξελλών.
Συνάμα, όμως, είναι έκφραση υπεράσπισης της ουσίας, της ταυτότητας της Ευρώπης, που μπορεί και οφείλει –αν επιτρέψουν οι Βρυξέλλες– να εκδηλωθεί δημιουργικά στην παρούσα περίοδο κρίσης. Με αλλαγή πλεύσης, με επιστροφή στις ιδρυτικές αρχές της Ενωμένης Ευρώπης. Με το λίγο της πολιτικής. Αυτό θέλουν οι λαοί.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" την 1/6/2016.
