Τρίτη, 16 Απρίλιος 2024
Kορυφαία στιγμή της εβδομάδας που πέρασε ήταν η ισχυρή πλειοψηφία 448 μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την ενεργοποίηση του άρθρου 7 εναντίον της αυταρχικής και διεφθαρμένης κυβέρνησης Ορμπαν. Μια ισχυρή συμμαχία Αριστεράς, Οικολόγων, Σοσιαλιστών, Φιλελευθέρων, και πολλών Κεντροδεξιών (μεταξύ των οποίων η ηγεσία του ΕΛΚ και η Ν.Δ.) είπαν «ώς εδώ» στις φαλκιδεύσεις δικαστικής ανεξαρτησίας, στις παραβιάσεις ελευθερίας του Τύπου και ακαδημαϊκής ελευθερίας, στην καταπίεση μειονοτήτων και μεταναστών και σε άλλες πρακτικές του καθεστώτος Ορμπαν.
Ο Ορμπαν δεν είναι Ασιάτης τύραννος σε παράκρουση όπως ο Ερντογάν. Δεν κλείνει διά της βίας τα ΜΜΕ της αντιπολίτευσης, βάζει τον συνέταιρό του να τα αγοράσει. Δεν φυλακίζει ακαδημαϊκούς και πρυτάνεις πανεπιστημίων, εκδίδει νομοθεσία που απαγορεύει τη λειτουργία τους.
Είναι υπόγειος και παίζει στα δάχτυλα το εγχειρίδιο του σύγχρονου αυταρχισμού. Βέβαια η παραπομπή της Ουγγαρίας δεν θα ευδοκιμήσει (ομοφωνία δεν υπάρχει) και βέβαια ο κατάλογος της ντροπής δεν τελειώνει με την Ουγγαρία και την Πολωνία – στη Σλοβακία και στη Μάλτα δολοφονήθηκαν δημοσιογράφοι που διερευνούσαν κυβερνητική διαφθορά. Ομως η Ε.Ε. επιβεβαίωσε τις δημοκρατικές της αξίες. Ακόμα και το ΕΛΚ, η ευρωπαϊκή Κεντροδεξιά, της οποίας ο Ορμπαν είναι μέλος, ψήφισε εναντίον του, και η Ν.Δ. (που υπό τον Κ. Μητσοτάκη έχει συχνά αντιπαρατεθεί με τον Ορμπαν) βρήκε μία ακόμα ευκαιρία υπενθύμισης του φιλελεύθερου ευρωπαϊσμού της. Θλιβερή εξαίρεση οι Γάλλοι Ρεπουμπλικανοί, που υπό τη νέα δεξιά ηγεσία τους αποδεικνύουν πόσο αναγκαίος είναι ο Μακρόν για τη χώρα του και την Ευρώπη.
Η σημασία των παραπάνω συνοψίστηκε στο άλλο βαρύνον γεγονός της βδομάδας, την ομιλία του προέδρου Γιούνκερ για την «κατάσταση της Ενωσης». Η ομιλία Γιούνκερ ήταν ένας ύμνος στην ανάγκη της ευρωπαϊκής ενότητας, απαραίτητη λόγω των εσωτερικών της διαιρέσεων. Οση ενότητα μπορεί να σφυρηλατήσει σήμερα η Ε.Ε., είναι κυρίως χάρη στους διακηρυγμένους εχθρούς της. Τον επιθετικό εθνικισμό «που απορρίπτει και απεχθάνεται τους άλλους, που αναζητεί ενόχους αντί να αναζητεί λύσεις οι οποίες θα μας επιτρέψουν να συμβιώσουμε καλύτερα». Τα κόμματα της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς (που προστατεύει και η Ρωσία του Πούτιν και ο Μπάνον του Τραμπ) και το οπλοστάσιο των fake news.
Ο πρόεδρος Γιούνκερ αναφέρθηκε στις προκλήσεις αυτές, σημειώνοντας ακόμα πόσο σημαντική θα ήταν η απεξάρτηση των διεθνών συναλλαγών (ακόμα και μεταξύ ευρωπαϊκών οικονομιών!) από το δολάριο. Η Κομισιόν, άλλωστε, ηρωικά κωπηλατεί για την εμβάθυνση του ευρώ – όμως τα μέλη έχουν διαφορετικές προτιμήσεις. Ο Γιούνκερ είναι σημαντικός πρόεδρος, όχι γιατί κατόρθωσε τα μεγάλα (όπως ένας Χόλσταϊν ή ένας Ντελόρ), αλλά διότι στη χειρότερη περιδίνηση της Ευρώπης, όταν «η Ιστορία εισέβαλε στη ζωή της», απέτρεψε τα χειρότερα. Ο λόγος του εκπέμπει πάθος – με την αυξημένη πειθώ που προσδίδουν οι ανθρώπινες ατέλειές του. Η εικόνα του Γιούνκερ, όπως βαδίζει με μικρά, αγκυλωμένα, ασταθή βήματα, συνοψίζει τη σημερινή Ευρώπη: ένα κουρασμένο γεροντικό σώμα, που όμως οι ιδέες του εξακολουθούν να ακτινοβολούν ορθολογική ευφυΐα, ιστορική ενσυναίσθηση και αξιακή υπεροχή.
Θα πρότεινα κοιτώντας την Ευρώπη να αισιοδοξούμε για την κατάσταση της Ελλάδας. Ναι μεν τα οικονομικά δεδομένα εμπνέουν μεσοπρόθεσμη κατάθλιψη και μακροπρόθεσμο τρόμο – συνδυαζόμενα με το τέρας της δημογραφικής γήρανσης. Εντούτοις, στο πολιτικό επίπεδο είμαστε σε γραμμή βελτίωσης και όχι επιδείνωσης: ο ακραίος λαϊκισμός που το 2010-15 καταβρόχθιζε τη χώρα, βρίσκεται σε αποδρομή (κουρασμένος από την τετραετή άσκηση της εξουσίας). Γνωρίζω ότι η επίδειξη απαισιοδοξίας είναι η καλλισθενική γυμναστική του κάθε σχολιαστή, όμως θα τολμήσω να πω ότι η Ελλάδα δεν είναι πια μέρος του ευρωπαϊκού προβλήματος, και η κρίση της δυτικής δημοκρατίας αφορά πρωτίστως άλλους και όχι εμάς.
Τι να πει μια ένδοξη κοινοβουλευτική δημοκρατία σαν το Ηνωμένο Βασίλειο, που δύο χρόνια τώρα χορεύει στον ρυθμό του Φάρατζ και του Μπόρις; Τι να πει η μπλοκαρισμένη Ιταλία, που από ιδρυτικό μέλος έχει μεταβληθεί στην πιο ευρωφοβική οικονομία της Ευρώπης; Τι να πουν οι φιλελεύθεροι πολίτες στην Πολωνία και στην Ουγγαρία, ανίσχυροι απέναντι στις κυβερνητικές τους πλειοψηφίες; Τι να πουν και οι συνταγματικοί πατριώτες και liberals της Αμερικής, ζώντας την καθημερινή δυστοπία ενός κακού ριάλιτι στον Λευκό Οίκο;
Η αυτομαστίγωση μιας Ελλάδας τάχα παγκόσμιας εξαίρεσης είναι δημοφιλές άθλημα. Όμως, σε πολλά σημαντικά ζητήματα, όπως στη μεγάλη για την Ευρώπη απειλή του επιθετικού εθνικισμού, στην ανάδυση του αυταρχισμού και στην ιδεολογικοποίησή του στο όνομα ενός δήθεν εναλλακτικού «μοντέλου» ανελεύθερης «δημοκρατίας», η Ελλάδα, ως πολιτικό σύστημα, βρίσκεται, κατά βάση, στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Η χώρα αυτή πέρασε πολλά, έκανε μοιραία λάθη, εξέθρεψε ακραίους λαϊκισμούς, τους πληρώνει ακόμα ακριβά. Όμως, στην παρούσα συγκυρία, επιβαίνουμε στο βαγόνι της ευρωπαϊκής ενότητας. Οι εχθροί της Ευρώπης, προσώρας, δεν κατοικούν εδώ.
*Δημοσιεύτηκε στην "Καθημερινή" στις 16/9/2018.
