Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Οι αλλαγές, το Θείο και οι αξίες

ο νέο βιβλίο του Νίκου Μουζέλη παρακολουθεί τον χαρακτηριστικό κοινωνιολογικο-κεντρικό στοχασμό του σε σχέση με τη νεωτερικότητα και τις δομικές της κοινωνικές συνέπειες. Επεκτείνεται δε στον χώρο της θρησκευτικότητας προσεγγίζοντας για πρώτη φορά για τον συγγραφέα με τόσο συστηματικό τρόπο αυτό το ζήτημα.

Ο Μουζέλης, μέσω της ανάλυσής του της πορείας της θρησκευτικότητας στη νεωτερική κοινωνία, παρακολουθεί μέρος του διαλόγου γύρω από το πλέον κεντρικό ζήτημα της πολιτικής και κοινωνικής θεωρίας, το οποίο αφορά τον τρόπο θεμελίωσης των πλεγμάτων αξιών, την ιστορικότητά τους και τον μηχανισμό της μεταβολής τους. Η θρησκευτικότητα, ιδωμένη θεωρητικά πέραν των συνεπειών της για τη ζωή των δρώντων υποκειμένων, όπως τα ίδια βιώνουν αυτές τις συνέπειες, συνιστά ένα σύμπλεγμα αξιακών στάσεων που εμφαίνεται στον πρακτικό βίο ως ένα εγχειρίδιο δράσης, μια πυξίδα προσανατολισμού της ίδιας της ζωής των δρώντων και της θέσης τους στο ευρύτερο κοινωνικό οικοδόμημα. Οι μεταβολές σ' αυτά τα συμπλέγματα αξιακών στάσεων, όπως παρατηρεί πολύ ορθά ο συγγραφέας, συνδέονται υπορρήτως με τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές. Η νεωτερικότητα είναι το αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών και η κοινωνική διαφοροποίηση ο μηχανισμός μετάβασης από το ένα αξιακό σύμπλεγμα σε ένα άλλο. Οι μορφές που λαμβάνει αυτή η θρησκευτικότητα των δρώντων δεν μπορούν παρά να προσδιορίζονται με δεσμευτικό τρόπο από τις μεταβολές των βασικών θεσμών του κοινωνικού συστήματος και από αυτές που προέκυψαν από την εξέλιξη του οικονομικού και κοινωνικού τρόπου οργάνωσης.

Ο Μουζέλης προσεγγίζει τη διαμόρφωση της θρησκευτικής αντίληψης των δρώντων αλλά και τη συγκρότηση των ευρύτερων πεποιθήσεων αυτών γύρω από το θείο μέσα από τις αλλαγές που υπέστη ο νεωτερικός σχηματισμός της κοινωνικής οργάνωσης σε σχέση με τον προνεωτερικό. Επί τη βάσει αυτή παρατηρεί ότι «η νεωτερικότητα δεν σημαίνει τόσο ένα νέο είδος αξιών και κανόνων συμπεριφοράς όσο κυρίως την εξάλειψη του χάσματος μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, τη διάχυση δηλαδή προσανατολισμών και τρόπων ζωής που υπήρχαν σε σημαντικό βαθμό κατά την προνεωτερικότητα, αλλά περιορίζονταν στο επίπεδο του διαφοροποιημένου κέντρου» (σ. 164). Περαιτέρω ο Μουζέλης διατείνεται ότι η εξατομίκευση της ύστερης νεωτερικότητας έθεσε τα θεμέλια για μια ευρεία, φιλοσοφικοκεντρική αμφισβήτηση των έτοιμων και «προκατασκευασμένων» εξ αποκαλύψεως ηθικών κανόνων, οδηγώντας σε μια μορφή «ηθικού αντι-θεμελιωτισμού», ο οποίος ενίοτε, εφόσον συνδέεται με την ηθική ροή των συναισθημάτων και των στάσεων του δρώντος σε σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους, οδηγεί σ' έναν ευρύτερο αξιακό σχετικισμό. (σ. 166).

Ο Νίκος Μουζέλης, θέσει και έργω ηθική προσωπικότητα, παραδίδει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια σημαντική συμβολή στον διάλογο για τη σχέση της νεωτερικότητας με τη θρησκευτικότητα.

* Το άρθρο του Βασίλη Μαγκλάρα δηοσιεύτηκε στην Καθημερινή 1.2.2015

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση