Μια συζήτηση που προσπεράστηκε
- Κατηγορία: Παπαγιαννίδης Αντώνης
- Δημιουργηθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2015
Σεβαστός φίλος της στήλης, που την έχει την συνήθεια να σχολιάζει, βρήκε αφορμή τον προεκλογικό κλίμα για να απευθύνει το ερώτημα - σαφές και ανυποχώρητο: "Αποφασίστε, επιτέλους! Μνημονιακός ή αντιμνημονιακός;"Δεν θα αποφύγω το ερώτημα, μολονότι νομίζω ότι η στήλη έχει ξεκαθαρίσει ότι το θεωρεί προσχηματικό: ο καθένας - και κυρίως, σε κάθε φάση των επώδυνων τελευταίων πέντε χρόνων - δίνει στην υπόθεση "Μνημόνιο" το περιεχόμενο που βολεύει την άποψη/θέση/προκατάληψή του. Δεν θα το αποφύγω διότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια αληθινά κρίσιμη νέα στροφή σ' αυτήν την διαδρομή, ώστε χρωστάει ο καθένας στον εαυτό του και σ' εκείνους με τους οποίους διαλεγεται όσο γίνεται πιο ξεκάθαρες τοποθετήσεις. Λοιπόν:
Οταν η Ελλάδα βρέθηκε, το 2009-10, στο αδιέξοδο που είχε κατασκευάσει η ίδια για τον εαυτό της (μην πάμε πιο πίσω, δεν έχει νόημα: η " ήπια προσαρμογή" Καραμανλή ο οποίος στις εκλογές του 2009 αυτοφυγαδεύτηκε, αφού είπε διάφορα σεμνοπρεπή, διαδέχθηκε τον "εκσυγχρονισμό" Σημίτη ο οποίος έφερε πολιτικά την Ελλάδα στην Ευρωζώνη συνειδητά οικονομικά ανέτοιμη και μη προσαρμοσμένη) και με την λογική του "λεφτά υπάρχουν" έζησε τον εκτροχιασμό, δηλαδή τον αποκλεισμό από τις αγορές, τότε είχε επιλογές. Μπορούσε να χρεοκοπήσει, ευθέως: οι τότε ηγεσίες - όχι μόνον το δίδυμο Γ. Παπανδρέου/Γ. Παπακωνσταντίνου, αλλά όλη η ηγετική τάξη πολιτική και οικονομική - δεν το σκέφτηκαν καν, ξέρετε γιατί; Διότι κανείς, μα κανείς!, δεν άντεχε να βγει και να υποστηρίξει στον κόσμο, στην κοινή γνώμη, στον λαό (πείτε το όπως σας βολεύει) ότι θα περνούσε μια βίαιη, πελώρια, απότομη προσαρμογή. Οι Βαλτικές χώρες που έκαναν ανάλογες προσαρμογές, έχασαν ένα 15% του ΑΕΠ τους σε έναν χρόνο ,έναντι του δικού μας 25% σε μια 5ετία - όμως εκείνες έβγαιναν απο ένα καθεστώς ανελευθερίας που έδινε αντοχές και προσδοκίες (και είχαν δικά τους νομίσματα, άρα δυνητικά περιθώρια προσαρμογής). Μπορούσε η ηγεσία να ζητήσει στήριξη/βοήθεια/συμπαράσταση όπου και όπως την φώτιζε ο Θεός: αυτο έκανε - μετά απο αμφιταλαντεύσεις και καθυστερήσεις, απ' όπου προσφερόταν η στήριξη - δηλαδή απο την κακιά μητριά 'Ευρώπη".
Εδώ, είχε δυο δρόμους: να διαπραγματευθεί την τραγικά δύσκολη σειρά προϋποθέσεων/conditionality δείχνοντας συνειδητά "ποιος θα πληρώσει για τον εκτροχιασμό" ή να παραστήσει ότι ακολουθεί πειθήνια τον Ευρωπαϊκό δρόμο - δηλαδή κάνει ότι της λένε/επιβάλλουν οι "εταίροι" της χώρας (δηλαδή οι δανειστές), που και αυτοί δεν γνώριζαν τι ακριβώς κρατούσαν στα χέρια τους ως πρόβλημα - όθεν η αρχική τιμωρητικότητα της Γερμανικής ηγεσίας, όθεν και η προσφυγή στα φώτα ενός ΔΝΤ που ούτε κι αυτό γνώριζε τι κάνεις για να σταθεροποιήσεις μιαν οικονομία σε πλήρες δημοσιονομικό και παραγωγικό αδιέξοδο, η οποία όμως συμμετέχει σε ενιαίο νόμισμα. Η πανικόβλητη Κυβέρνηση Παπανδρέου/ Παπακωνσταντίνου ουτε καν διενοήθη να διαπραγματευθεί. Της είπαν, "υπογράψτε εδώ, εδώ κάτω!" και υπέγραψε. Μάλιστα, όποιος θέλει να έχει μνήμη θυμάται έναν Γ. Παπακωνσταντίνου να μας εξηγεί ότι η προσαρμογή θα διαρκούσε... έναν χρόνο, αντί για δυο, με το ΔΝΤ να επισημαίνει διακριτικά ότι θα χρειάζονταν κάτι παραπάνω.
Η πρώτη φάση οικοδόμησης των αδιεξόδων
"Μνημονιακός ή αντιμνημονιακός;". Αμα βρισκόταν κάποια πολιτική φάρα - κι από δίπλα άρχουσα τάξη, ηγετική στρώση - να εξηγήσει στον κόσμο τι θα σήμαινε χρεοκοπία, εκ των υστέρων αποδοτικότερη ίσως να ήταν η τότε χρεοκοπία. Και επανεκκίνηση οικονομίας και κοινωνίας, ανήφορο! Δεν υπήρχε τίποτε τέτοιο, πλην των εκ του ασφαλούς εξωσυστημικών! Σήμαινε αυτό ότι μπορούσε κανείς να διαπραγματευθεί, ως Ελλάδα, κάτι λιγότερο αδιέξοδο από το Μνημόνιο - Ι; Ναι - αυτό, δε, πήγαν να αναδείξουν πολιτικά τα διαδοχικά "Ζάππεια", τα οποία ναι μεν είχαν στόχο καθαρά πολιτικό αλλ' ως επιχειρηματολογία και ως κριτική έλεγαν μια σειρά από ενδιαφέροντα πράγματα.
Σημειωτέον ότι, παράλληλα, και στο διεθνές σύστημα άρχιζαν να βλέπουν πιο κριτικά το τι πήγαινε να εφαρμοσθεί ως θεραπεία επί του Ελληνικού πειραματόζωου. Ήδη το 2011 σε ερευνητικά ινστιτούτα τύπου Bruegel και CEPS, αλλά και ανά τον Αγγλοσαξονικό Τύπο, όμως ακόμη πιο σημαντικό στα πλαίσια του ΔΝΤ - τις Βρυξέλλες, την νομενκλατούρα της "Ευρώπης" κανείς δεν κατηγόρησε για προσπάθεια αυτοκριτικής! - άρχισαν να βλέπουν και την έκταση του ξεπατώματος της οικονομίας που "διασωζόταν" (έτσι φθάσαμε στην αποκάλυψη του "σφάλματος του πολλαπλασιαστή" ), αλλά και το πώς λειτουργούσε το βαρίδι του μη-βιώσιμου χρέους.
Τι έκανε, τότε, η Ελληνική πολιτική τάξη; Η μεν κυβέρνηση Παπανδρέου ησχολήθη με το να .... πολεμήσει για τις δημοτικές/νομαρχιακές εκλογές του 2010 (!) θεωρώντας οτι έτσι επιβεβαιώνεται (!!) , πώς; Μη εφαρμόζοντας τα οσα δεν είχαν καν αντιληφθεί ότι είχαν αποδεχθεί. Α, ναι, και παριστάνοντας ότι όλα τα δυσάρεστα είχαν επιβληθεί απο τους κακούς ξένους, από την Τρόικα κλπ. Η Αντιπολίτευση ΝΔ κοίταξε να κερδίσει την εξουσία. Η ενδοΠΑΣΟΚ αντιπολίτευση (Β. Βενιζέλος) πήρε βαθμιαία τα ηνία και... έδιωξε το 2011 την Τρόικα. Η οδυνηρή συνέχεια γνωστή. Χαράτσι Βενιζέλου, ικεσίες για επάνοδο Τρόϊκας, σοκ στην Νίκαια. Α, ναι, οι "εταίροι" άρχισαν να ετοιμάζουν το κούρεμα του χρέους το οποίο συνεχώς διεκήρυσσαν ότι ήταν αδιανόητο...
Το ρίζωμα της άρνησης σε οικονομία και κοινωνία
Ετσι φθάσαμε και στο δίδυμο PSI/"κούρεμα" τ ων ιδιωτών πιστωτών της Ελλάδας με ανάληψη του βάρους της από δημόσιους φορείς των "εταίρων", και στην Κυβέρνηση Παπαδήμου (=ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ.-ΛΑΟΣ) και στην δίδυμη εκλογική αναμέτρηση του 2012 που γέννησε την Κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ με λάβαρο την "επαναδιαπραγμάτευση". Εδώ, και πάλι τέθηκε το ερώτημα: "Μνημονιακά ή αντιμνημονιακά", που όμως υποτίθεται ότι η διαπραγμάτευση - με βάση και την αναγνώριση από μέρους των "εταίρων" ότι κάτι στράβωνε βαθύτερα στο Ελληνικό Πρόγραμμα Προσαρμογής - θα το διόρθωνε ως προς το περιεχόμενο. Όμως...
...Όμως, όταν ο Στουρνάρας επέστρεφε στο κλείσιμο του 2012 απο το Eurogroup (και με PSI και το PSI+/να έχουν μεταξύ άλλων ξεπατώσει το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα, χωρίς να έχει αληθινά ξεπεραστεί η μη-βιωσιμότητα του χρέους), είχε την ευθύτητα να εξηγήσει ότι το front-loaded Πρόγραμμα για το 2013-14, με φόντο το 2016, είχε ενσωματώσει περισσότερους κινδύνους , βαρύτερη εμμονή στην υφεσιακή διόρθωση απ' όσο ήταν λογικό/επιθυμητό. Ήδη, εκείνη την στιγμή το ερώτημα "Μνημονιακός ή αντιμνημονιακός" έπαιρνε άλλο περιεχόμενο: θα έβγαινε πέρα η διόρθωση; ή θα επαληθευόταν ο Ζακ Ντελόρ που - στο ξεκίνημα όλης αυτής της ιστορίας - έλεγε "κινδυνεύουμε να διασώσουμε τις χώρες αυτές δημοσιονομικά, καταδικάζοντάς τις!" (ή κάπως έτσι).
Η πολιτική διαχείριση αυτής της κατάστασης, όσο το 2013-14 προχωρούσε με βύθιση της οικονομίας - και με ακραία φαινόμενα περιθωριοποίησης στην κοινωνία... - πάντως με επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας, αλλά και με ισορροπία στο ισοζύγιο (βασικά λόγω εξάχνωσης των εισοδημάτων: η εξαγωγική ανάκαμψη ατόνησε μετά από ένα σημείο) υπήρξε διαχείριση βαθύτατα αποκαρδιωτική. Η Κυβέρνηση Σαμαρά-Στουρνάρα αποδόθηκε σε μια απεγνωσμένη διεκδίκηση του success story, που όλο και επιβεβαιωνόταν αλλά όλο και σκόνταφτε. η υλοποίηση των πιο επώδυνων συμφωνημένων παρεμβάσεων του Μνημονίου-ΙΙ αφηνόταν "για αργότερα", ή νερωνόταν στην πράξη. οι πιέσεις της Τρόικας/των "εταίρων" σε μια λογική pacta sund servanda δεν απαντιούνταν με μιαν οποιαδήποτε προσπάθεια αποκάλυψης του πόσο εκτός πραγματικότητας ήταν πολλά συμφωνημένα. η λογική του "πιο καλού του μαθητή" ερχόταν να κουμπώσει στην διεκδίκηση της αναγνώρισης του success story.
Η έκβαση αυτής της φάσης είναι πιο πρόσφατη, οπότε δεν χρειάζεται πολλές υπενθυμίσεις: η φενάκη του success story οδήγησε την Κυβέρνηση (ήδη) Σαμαρά-Βενιζέλου στο λεβεντηλίκι της εξόδου/clean exit στις αγορές, την στιγμή ακριβώς που οι Ευρωεκλογές του Μαΐου 2014 οδηγούσαν και τους κυβερνητικούς σε αντι-μνημονιακή στροφή: ο ανασχηματισμός Βούλτεψη-Ντινόπουλου-Γιακουμάτου υπήρξε μόνον η αρχή, που την ακολούθησε η διπλή αστοχία της διαπραγμάτευσης-που-δεν-ήταν-διαπραγμάτευση στο Παρίσι, ύστερα στο κουτρουβάλημα προς την Προεδρική εκλογή, τώρα στην κάλπη της 25ης Ιανουαρίου. Όπου, απλώς, η επιλογή είναι ανάμεσα σε "νεο-αντιμνημονιακούς" και "νεο-επαναδιαπραγματευτές". Κανείς δεν κουβάλησε σταθερά την ευθύνη, για πάνω απο κάποιους μήνες.
Καθώς τώρα και ο δημοσκοπικά προπορευόμενος ΣΥΡΙΖΑ (δια του Γιάννη Δραγασάκη) μισο-ανήγγειλε ότι θα ζητήσει σοβαρότερη παράταση της παραταθείσης για 2μηνο ισχύος του Προγράμματος Προσαρμογής ώστε να έχει νόημα ο λόγος περί διαπραγμάτευσης (πρώτα του τέλους του Μνημονίου-ΙΙ, ύστερα της ενδιάμεσης στήριξης, παραπέρα του μη-βιώσιμου χρέους), η αδιέξοδη συζήτηση για μνημονιακότητα/αντιμνημονιακότητα έχει - θα έπρεπε να έχει... - οριστικά προσπεραστεί. Η ευθυνη δεν αποφεύγεται με αφορισμούς.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
To άρθρο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ