Πέμπτη, 25 Απρίλιος 2024
Αν είχε κανείς φύγει για ταξίδι απο την Ελλάδα, με την λογική περασμένων εποχών - τότε που οι επικοινωνίες και η μετάδοση των ειδήσεων (και η προσπάθεια όλων, πολιτικών και οικονομικών και μηντιακών συντελεστών να οδηγήσουν τα πράγματα "πατώντας" πάνω στις ειδήσεις) δεν είχαν την αμεσότητα, το ακαριαίο που χαρακτηρίζει τις ημέρες μας - και αν γύριζε πίσω σήμερα μετά από απουσία μόλις μιας βδομάδας, θα μπορούσε κάλλιστα να νομίσει ότι είχε λείψει μήνες - αν όχι χρόνια.
H πτώση του Χρηματιστηρίου κατά 20% σε τέσσερεις μέρες. η εκτίναξη των αποδόσεων των Ελληνικών ομολόγων πάνω από 11% για τα 3ετή, κοντά στο 10% για τα 10ετή και θα δούμε. οι πρώτοι τριγμοί στην προΧριστουγεννιάτικη αγορά και η αποεπιτάχυνσης της είσπραξης φόρων. η άνθηση της συζήτησης για Grexit (πάλι) στα διεθνή media και οι υπεράγραμπες τοποθετήσεις των ξένων πολιτικών κέντρων, όλα αυτά δεν μπορεί παρά να σοκάρουν. (Η πιό άγαρμπη διατύπωση ανήκε στον πιο ήπιων τόνων Ευρωπαίο πολιτικό - τον Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ! - όταν μίλησε για εσφαλμένο εκλογικό αποτέλεσμα/falsche Wahlausgang το οποίο απεύχεται. Πιο άγαρμπη κι από τις αναφορές σε "οικεία πρόσωπα" που προτιμά και σε "ακραίους" που δεν θάθελε να δει στην εξουσία).
Η επίσπευση των εξελίξεων, ακόμη περισσότερο η συσσώρευση των αντιδράσεων μετά την ανακοίνωση για άμεση διεξαγωγή της Προεδρικής εκλογής, έχει φέρει τα πάνω κάτω.
Σε μιαν οικονομία που ούτως ή άλλως εκινείτο στην κόψη , παρόλες τις ελαφρότητες περί success story - ή μάλλον, εν πολλοίς λόγω αυτών των χειρισμών του success story και της απόπειρας για clean exit/για δραπέτευση "από τα Μνημόνια στις αγορές. Αλλ' ας μην κοιτάμε στο παρελθόν. Ήδη έχουμε εκτοξευθεί σε μέλλον μακρινό.
Σε μια κοινωνία παραζαλισμένη απο την πίεση που έχει δεχθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αλλά και απο την διαχείριση φόβου όπως αυτή εναλλάσσεται με την διαχείριση ελπίδας. Η κοινωνία αυτή έχει χάσει την αίσθηση κατεύθυνσης, την στιγμή ακριβώς που προχωρεί η συνειδητοποίηση.
Σε ένα πολιτικό σύστημα που δείχνει όλο και λιγότερο ικανό όχι να οδηγήσει τα πράγματα, ή να τα επεξηγήσει στον κόσμο - ώστε να έχει νόημα η υπέρβαση των αδιεξόδων μέσα από εκλογές -, αλλ' ακόμη και να τα κατανοήσει το ίδιο.
Το είχαμε δει με την Κυβερνηση και την αυτοπαγίδευσή της στην υπόσχεση για πολιτική διαπραγμάτευση, τώρα, στο κλείσιμο του Προγράμματος Προσαρμογής. Πολιτική διαπραγμάτευση που θάφερνε χαλάρωση και φορολογικές ελαφρύνσεις και αυτονόμηση από τους φορτικούς ελέγχους της Τρόικας, πλην "εισέπραξε" όχι απλώς αναβάθμιση/σκλήρυνση των προαπαιτούμενων προκειμένου να θεωρηθεί από τους Τροϊκανούς ότι τερματίζεται το Πρόγραμμα, αλλά και συνέχιση των γνώριμων δεσμεύσεων με άλλο όνομα στο αλεξίπτωτο στήριξης/πιστωτική γραμμή ECCL κλπ. (Στην Κυβέρνηση συμμετέχει και το ΠΑΣΟΚ, θυμίζουμε. Όπου οι κινήσεις Γιώργου Παπανδρέου έρχονται να εισαγάγουν πρόσθετη διάσταση ανασφάλειας στην ήδη ασαφή πορεία Βενιζέλου προς Δημοκρατική Προοδευτική Παράταξη.).
Περισσότερο όμως την βλέπουμε την προβληματικότητα ανταπόκρισης στην επίσπευση των εξελίξεων στην διατάραξη που φέρνει στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος δημοσκοπικά συνεχίζει να θεωρείται κεντρικός συντελεστής του αύριο. Εκεί, η πολύμηνη επένδυση σε κάποιου είδους προσγείωση στην πραγματικότητα, στους συστημικούς περιορισμούς, στην έννοια της διαπραγμάτευσης στα Ευρωπαϊκά - όλα αυτά, κυρίως όμως το ύφος των τοποθετήσεων πήγαν απότομα πίσω. Με εχθρούς να σκιαγραφούνται. Με τις αγορές να δαιμονοποιούνται. Με την υπονόμευση να προεξοφλείται. Με τις μονομερείς επιλογές να ξαναστήνονται στην πρώτη γραμμή.
Ο φόβος και η ένταση χρειάζονται φήμες,οι φήμες φέρνουν γνήσια διακινδύνευση
Ακόμη και όσοι δεν έχουν πεισθεί ότι η πορεία που προδιαγράφεται για το κοντινό μέλλον οδηγεί σε πρόωρες εκλογές, συνειδητοποιούν ότι ήδη η τριφασική Προεδρική εκλογή θα διεξαχθεί υπό συνθήκες όπου η στρατηγική του φόβου (και η σύστοιχη πρακτική της έντασης) θα κυριαρχεί. Όμως και ο φόβος και η ένταση δεν στηρίζονται μόνο στις τοποθετήσεις του πολιτικού προσωπικού, που αυτές ήδη απογειώνονται, ούτε στα μηντιακά αντανακλαστικά που (το θυμόμαστε ήδη από το μεσοδιάστημα μεταξύ των εκλογών Μαΐου και Ιουνίου του 2012...) την ηγάπησαν πολύ και την προσέγγιση του φόβου, όσο κι αν την αποκήρυσσαν, καθώς και την υποδαύλιση της έντασης, που αυτή κι αν "δίνει πρωτοσέλιδα" ή/και "γράφει νούμερα"!
Φόβος και ένταση χρειάζονται και τις κατάλληλες φήμες - κι αυτές ήδη ξεκίνησαν. Φυσικά, όλες διαψεύδονται. Όμως, όπως τις πληροφορίες ότι το "στέγνωμα" των τραπεζών/των ΑΤΜ το 2012 απεφεύχθη μόνο χάρις σε έκτακτη κινητοποίηση της ΕΚΤ δια της Τράπεζας της Ελλάδας τις είδαμε να επιβεβαιώνονται επίσημα (και γλαφυρά, με τις αφηγήσεις περί πτήσεων και κονβόι τροφοδότησης της Ελλάδας με ευρώ) όταν κυκλοφόρησε η πρόσφατη Ιστορία της Τράπεζας της Ελλάδος, έτσι και τώρα οι επιμελείς διαψεύσεις απλώς θα ανατροφοδοτούν την ανησυχία. Και όπως η γνώση για την προετοιμασία απόφασης Βρυξελλών πού θα επέτρεπε το πάγωμα των κινήσεων κεφαλαίων έγινε κι αυτή γνωστή με δύο χρόνια καθυστέρηση, έτσι τώρα οι αντίστοιχες διαρροές θα διαψεύδονται αλλά χωρίς να φεύγουν από το προσκήνιο.
Τι διαφέρει, ετούτη την φορά; Με τρόπο αντίστοιχο προς εκείνο που η Κυβέρνηση Σαμαρά/Βενιζέλου "ανεβάζει" το όπλο του φόβου, έχουμε την αίσθηση ότι η πλευρά ΣΥΡΙΖΑ θα γενικεύσει την ένταση προς όλους - στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, πολιτικούς ή οικονομικούς ή μηντιακούς - όσοι θα μετέχουν σ' αυτήν την συζήτηση. Περιμείνατε επιθέσεις για "εχθρούς της χώρας", αν μη και πιο σκοτεινούς υπαινιγμούς. Το σκηνικό για βαθύτερη τροφοδότηση της ανασφάλειας είναι εδώ - και τούτο ενώ οι βδομάδες μέχρι την λύση του δράματος (αν πάμε σε εκλογές) είναι πολλές, αν σε ενδεχόμενο δίδυμων εκλογών ακόμη περισσότερες...
(Υπ' αυτήν την έννοια, απετέλεσε ευτύχημα το αντανακλαστικό αυτοάμυνας του πολιτικού συστήματος που έκλεισε την υπόθεση Ρωμανού, όσο και αν η εικόνα της Βουλής με τους συνωθούμενους να πιστωθούν την λύση - μετά απο οδυνηρά μακρά αδιαφορία - ήταν αξιοδάκρυτη. Υπό την ίδια έννοια, είναι εξαιρετικά διαταρακτική η υπόθεση των πυροβολισμών κατά της Ισραηλινής πρεσβείας: το πόσο, καταδεικνύεται κι από την άμεση συμμετοχή κλιμακίου της Mossad στις σχετικές έρευνες. Αλλ' ας σταματήσουμε εδώ).
Μνήμες της συζήτησης για την βιωσιμότητα του χρέους
Εν τω μεταξύ, είναι τραγική ειρωνεία ότι τώρα που οι συζητήσεις για την βιωσιμοτητα ή μη του χρέους πάγωσαν, τώρα προκύπτουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις. Παράδειγμα, η συζήτηση με αφορμή κείμενο της Μιράντας Ξαφά, που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά απο τις Εκδόσεις economia, με τίτλο "Η διαχείριση της Κρίσης του Δημοσίου Χρέους" και θέμα την περίπτωση του ελληνικού PSI του 2012. Χαρακτηριστικό πώς, σ' αυτήν την συζήτηση, έβλεπε το σήμερα ο Γερμανός Angsar Belke του Πανεπιστημίου του Essen, σύμβουλος και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δείτε:
• Η Ελλάδα διαθέτει κυρίως εξωτερικό δημόσιο χρέος, οπότε άμα υπήρχε σημαντική επέκταση των εξαγωγών τότε η βιωσιμότητα του χρέους μπορεί να εξασφαλιζόταν. Αν, για παράδειγμα, η Ελλάδα είχε το εξαγωγικό προφίλ της Πορτογαλίας, τότε πρόβλημα βιωσιμότητας του χρέους της δεν θα υπήρχε.
• Στο μέτρο που το πρόβλημα του χρέους προσεγγίζεται ως πρόβλημα εξυπηρέτησής του, η παράταση των λήξεων των ομολόγων θα έδινε μια λύση: το ζήτημα είναι κατά πόσον θα συνεχισθούν στην Ελλάδα οι μεταρρυθμίσεις. Άλλωστε, ήδη η σημαντική μείωση των επιτοκίων σε μέρος του χρέους ισοδυναμεί με "κούρεμά" του.
• Για τον A. Belke, τα "πεδία ανησυχίας" για την Ελληνική περίπτωση - σήμερα - είναι κατά σειράν: η υστέρηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. τα κόκκινα δάνεια των τραπεζών που δεν έχουν όλα έρθει στην επιφάνεια. η συνεχιζόμενη διαφθορά. και, τέλος, η ανισορροπία στο συνταξιοδοτικό σύστημα.
• Σε περίπτωση που ένα σχέδιο πολιτικής σαν εκείνο του ΣΥΡΙΖΑ επιχειρηθεί να εφαρμοσθεί, ένα στοιχείο κινδύνου για την Ελλάδα είναι ότι, πλέον, δεν θεωρείται "συστημικά σημαντική".
• Ισως η πιο δυσκολοχώνευτη τοποθέτηση Belke να ήταν η ρητορική ερώτηση που έθεσε: μήπως "η λύση αγοράς" που δίνεται στην πράξη στην Ευρωπαϊκή κρίση/στην Ελληνική κρίση είναι η διαφορά μεταξύ υψηλότερου Γερμανικού και βυθισμένου Ελληνικού πληθωρισμού; Και μήπως σε επίπεδο συντελεστών παραγωγής "λύση" είναι η εξαγωγή εργαζόμενων με σχετικά υψηλή εξειδίκευση/επιστημονικού δυναμικού απο την Ελλάδα στην Γερμανία;
Διόλου ευχάριστα, αλλά εξαιρετικά διαφωτιστικά - όχι; Προσθέστε σ' αυτού του είδους τις προσεγγίσεις των "έξω" , την τωρινή διαχείριση του φόβου και της έντασης, και θα δείτε που καταλήγουμε;
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το άρθρο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ στις 15.12.2014
