Η πολιτική ψυχολογία της (συνεχιζόμενης) κρίσης
- Κατηγορία: Παπαγιαννίδης Αντώνης
- Δημιουργηθηκε στις 05 Ιουνίου 2014
Ο τίτλος αυτού του σημειώματος - ελαφρώς παραποιημένος, κατά το "συνεχιζόμενη" όσον αφορά την κρίση - είναι δανεικός, από ένα ιδιαίτερο βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες, απο το Μεταίχμιο. Συγγραφέας του ο και ψυχαναλυτής Νίκος Σιδέρης, με δράση πολυπλόκαμη αφού διδάσκει "Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση" στο ΕΜΠ, εργάζεται ως οικογενειακός θεραπευτής και έχει γράψει από το "Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!' μέχρι το "Μιλώ για την κρίση με το παιδί", προσπαθώντας ακριβώς να γεφυρώσει την "ανάγνωση" της κρίσης που όλοι ζούμε με τις εσωτερικές διαδρομές των ανθρώπων. Έχει επικρατήσει στον πολιτικό λόγο να λέγεται ότι "Χάνεται μια ολόκληρη γενιά νέων, με την κρίση", πλην όμως δεν συνειδητοποιείται ότι αυτό, ακριβώς αυτό, συμβαίνει!
Παρά τις - όχι λιγοστές... - ζοφερές επισημάνσεις που κάνει το βιβλίο αυτό ο Ν. Σιδέρης, παρατηρώντας και φεύγοντας από την τυποποιημένη προσέγγιση των οικονομικών (και των πολιτικών) και επικεντρώνοντας στον άνθρωπο, κατορθώνει να βρει και να υποδείξει "κλειδιά ως προς την τέχνη να ανταπεξέρχεται κανείς στην αντιξοότητα". Κλειδιά χαρακτηριστικά του Ελληνικού τρόπου προσέγγισης των πραγμάτων. Ποια είναι αυτά; (Χωρίς την άδειά του, παραφράζουμε):
Πρώτα, η διατήρηση μέσα σ' ένα περιβάλλον έντονης, καμιά φορά αγριωπής υπεράσπισης του Εγώ μιας ισχυρής δόσης από Εμείς: χωρίς την διατήρηση του οικογενειακού κυττάρου (κι ας δυναμίτισαν τις συντάξεις, π.χ.) το καταστροφικό φαινόμενο της ανεργίας θα είχε αποσαθρώσει τα πάντα. χωρίς την αλληλοβοήθεια στην γειτονιά ή την παρέα, δεν θα φαίνονταν στον ορίζοντα νέα ξεκινήματα. χωρίς (μη-κρατικές) δομές αλληλεγγύης, πολλοί ακόμη θα είχαν βουλιάξει. Ύστερα, η υπαρξιακή αίσθηση του χρόνου, η "επανεξημέρωσή" του, δηλαδή η ανοχή στην αναδιαμόρφωση της ζωής των ανθρώπων κάτω από την πίεση της ανάγκης (όσο κι αν με την ενσωματωμένη Τροϊκανή βαρβαρότητα οι ποικίλοι "Θεοχάρηδες" επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν, το "Τώρα, αμέσως!" ως μηχανισμό κοινωνικού ελέγχου, υποταγής). Και, τέλος, η επινοητικότητα: επινοητικότητα επιβίωσης, που μπορεί να πικραίνει όταν σημαίνει νέο κύμα μετανάστευσης, που μπορεί να μην επαρκεί όταν ανάγεται στα (λιγοστά, παρά τον μηντιακό στόμφιο) start-ups, που όμως καθημερινά ξεδιπλώνεται, απο νέες αξιοποιήσεις της πρωτογενούς παραγωγής μέχρι νέου τύπου τουριστικά προϊόντα, απο "πατέντες" ασφαλιστικής κάλυψης μέχρις άτυπες αναδιαρθρώσεις του δανεισμού των επιχειρήσεων.
Προϋπόθεση για να λειτουργήσουν θετικά - για να λειτουργήσει θετικά κάτι, έστω, απ' αυτά! - είναι να προσπεραστεί εκείνο που ο Σιδέρης αναδεικνύει σε στερεοτυπικό Υπουργικό Λόγο/ΥΠΛΟ/λόγο της εξουσίας (με αφορμή το επιχείρημα ότι η μείωση του φόρου καυσίμων που καταδίκαζε ευρύτατα στρώματα να παγώνουν χειμωνιάτικα, ήταν απαραίτητη επειδή "δεν πρέπει να επιδοτούνται οι θερμαινόμενες πισίνες της Εκάλης" ) και να μην σταματήσει ο μέσος άνθρωπος να σκέφτεται. Και, όσο γίνεται, να μιλά, να τοποθετείται. Γιατί, όπως είχε πει και ο Μιγκουέλ ντε Ουναμούνο στον Φρανκικό στρατηγό:" Περιμένετε να ακούσετε τα λόγια μου [...] . Μερικές φορές, το να σωπαίνεις ισοδυναμεί με το να ψεύδεσαι, επειδή η σιωπή μπορεί να εκληφθεί ως συγκατάθεση". Όταν, σταδιακά και διαφορετικά, όλοι επαναδιεκδικούν τον λόγο
Ίσως ο αναγνώστης να διερωτάται πού πάμε να οδηγήσουμε το επιχείρημα μ' αυτές τις - εκτενείς, το ομολογούμε - εισαγωγικές σκέψεις. Και μάλιστα σε μια στιγμή που η δημόσια προσοχή είναι συγκεντρωμένη σε ζουμερά πολιτικά δρώμενα: ανασχηματισμός, προσωπικες επιλογές, τύχη του Γιάννη Στουρνάρα, πετυχημένη αυτοαναγόρευση Βαγγέλη Βενιζέλου σε κέντρο της κυβερνητικής ισορροπίας, αναζήτηση Διοικητή Τράπεζας της Ελλάδας και Επιτρόπου για εξορία στις Βρυξέλλες διάλυση της πάλαι ποτέ "μικρής, ηρωϊκής ΔΗΜΑΡ" , πορεία του ΠΟΤΑΜΙΟΥ προς την Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, συζήτηση για "Κεντροαριστερά" (πάλι), ημιδιάλυση ΑνΕλλήνων, παλιννόστησή τους (συν ίσως του ΛΑΟΣ) στην ΝΔ/Κεντροδεξιά, χειρισμοί διαμόρφωσης πλειοψηφίας για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας χωρίς εκλογές...
Η απάντηση είναι πώς, ακριβώς σ' αυτήν την συγκυρία είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πώς από κάθε συντελεστή του "Ελληνικού δράματος" κατατίθενται απόψεις και προσεγγίσεις που επιχειρούν να οδηγήσουν την συζήτηση του αύριο. Με νέες ισορροπίες και με άνοιγμα νέων μετώπων:
• Η έγκριση της διπλής μικρο-δόσης του ΔΝΤ προς την Ελλάδα (συνολικά 3,4 δις ευρώ, "οφειλόμενα" από πέρσι το φθινόπωρο) με ομοφωνία αυτήν την φορά του Δ.Σ. του Ταμείου - πέρσι είχε υπάρξει αποχή της Βραζιλίας, δυσαρέσκεια Κίνας - έγκριση που έγινε με βάση μιαν ακόμη Έκθεση Πουλ Τόμσεν, είχε δυο βασικά θετικά για την Ελλάδα. Αναγνώρισε/χειροκρότησε την πρόοδο στην εφαρμογή του Προγράμματος - "η εξυγίανση είναι εντυπωσιακή με τα παγκόσμια μέτρα" - την επίτευξη στόχων (σε επίπεδο πρωτογενούς πλεονάσματος και σταδιακής ανάκαμψης) αλλά και επανέφερε το θέμα των Ευρωπαϊκών δεσμεύσεων για στήριξη της χρηματοδότησης του Προγράμματος και για επίτευξη βιωσιμότητας του χρέους.
Όμως, ακριβώς το τελευταίο αυτό για να το στηρίξει, το ΔΝΤ θεωρεί ότι συνεχίζει να υπάρχει - για το 2015 , άρα... μετεκλογικά! - χρηματοδοτικό κενό, το οποίο ο Γιάννης Στουρνάρας συνεχίζει να αρνείται έντονα σημειώνοντας την αστοχία προβλέψεων ΔΝΤ/Τρόικας σε σχέση με το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2013 που βγήκε πλεόνασμα, καθώς και την διάψευση των ανησυχιών π.χ. για την εισπραξιμότητα των φόρων επί των ακινήτων. Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ δεν κάνει βήμα πίσω στις "απαιτήσεις" για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, για συνέχιση των μέτρων ελαστικοποίησης της αγοράς εργασίας - κατώτατος μισθός/13ος+14ος μισθός, 3ετίες, ομαδικές απολύσεις - κυρίως όμως "ανεβάζει" την ανησυχία την διαχείριση των NPLs /των κόκκινων δανείων απο τις τράπεζες "βάσει ρεαλιστικών παραδοχών" (γι αυτό και συνεχίζει να πιέζει να μην αγγίξει κανείς το μαξιλάρι των 11 δις ευρώ, που βρίσκεται ακόμη διαθέσιμο για ανακεφαλαιοποιήσει τραπεζών στα χέρια του ΤΧΣ....)
• Η προεκλογική Κυβερνητική θέση, που στην ουσία την επανέφερε στην διεξοδική τοποθέτηση ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΣΕΒ το δίδυμο Σαμαρά-Στουρνάρα, στηρίζεται αντιθέτως στην βεβαιότητα ότι η σταθεροποιητική πορεία θα συνεχισθεί αφεαυτής (με την στήριξη και της ανάκαμψης/επανεκκίνησης που ήδη τροφοδοτείται απο τις αγορές: έκδοση ομολόγου, ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, προσέλευση κεφαλαίων...) και ότι τόσο η απασχόληση όσο και η ανάκτηση ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται ήδη καθ' οδόν. Χρειάζεται "μόνον", επιπρόσθετα, κάποια φορολογική χαλάρωση (αν το επιτρέψει η δημοσιονομική ισορροπία - μεγάλο "αν"!) και συνέχιση της στήριξης των ασθενέστερων (κατά την λογική του "κοινωνικού μερίσματος"). Αυτά, με την σειρά τους βασίζονται στην αίσθηση ότι υφίσταται πλέον κάτι σαν νέα διαπραγματευτική ευχέρεια με την Τρόικα/με την "Ευρώπη" συν το ΔΝΤ, την οποία η σημερινή πολιτική ομάδα μπορεί να φέρει εις πέρας με νέα περιθώρια.
Κάπως διαφοροποιημένη η τοποθέτηση Ανδρέα Λοβέρδου (για τον οποίο ακούγονταν φήμες κεντρικής υπουργοποίησης), που θάθελε πρόωρη εξόφληση του Ελληνικού χρέους προς ΔΝΤ, ώστε να "φύγει" εκείνο από την όλη εξίσωση...
Η αναζήτηση της συμβατότητας και της διάθεσης για διαπραγμάτευση
• Φαινομενικά σε αντιδιαμετρική κατεύθυνση κινήθηκε - με αφορμή την δική του παρουσία στο ίδιο forum, του ΣΕΒ - ο Αλέξης Τσίπρας, κηρύσσοντας "σε αποδρομή" τον κυβερνητικό συνασπισμό και θεωρώντας ότι με την άνοδο των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ στις (Ευρω)εκλογές "ευνοείται η Ελλάδα για καλύτερη διαπραγμάτευση στο θέμα του χρέους". Όμως, μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε το περίγραμμα σχεδίου ανασυγκρότησης που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, ζητώντας "να συνεργαστούμε με ειλικρίνεια και να αναπτύξουμε λειτουργική, θεσμική σχέση με τον Σύνδεσμο". Απο την μια έχουμε την επαναφορά του βασικού μισθού στα 751 ευρώ, των συλλογικών διαπραγματεύσεων (συν μετενέργεια...) και δράσεις αναδιανομής "προς τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα". Από την άλλη υπήρξε υπόσχεση για ρύθμιση των κόκκινων δανείων, μείωση του ενεργειακού κόστους στην βιομηχανία, λειτουργία "αναπτυξιακού φορέα ειδικού σκοπού" για την χρηματοδότηση επιχειρήσεων.
Ειναι αυτό το σχήμα συμβατό (α) με κάτι σαν διαπραγμάτευση στα πλαίσια της Ευρωζώνης και (β) με τις ισορροπίες των επιχειρήσεων;
• Πρώτες απαντήσεις έδωσε η ίδια η ηγεσία του ΣΕΒ, on-the-record. Ο νέος Πρόεδρος Θόδωρος Φέσσας - ο οποίος προ μηνών είχε παρακολουθήσει προσεκτικά τον Αλέξη Τσίπρα, κεντρικό ομιλητή σε διοργάνωση του Στέλιου Κούλογλου/TVXS, προτού συζητηθεί η δική του προεδρία... - υποσχέθηκε ότι "ο διάλογος που άνοιξε μεταξύ του ΣΕΒ και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης θα συνεχιστεί με την ίδια σοβαρότητα για την διερεύνηση κοινών λύσεων που αφορούν την επιχειρηματικότητα". Ενώ ο απερχόμενος Δημήτρης Δασκαλόπουλος, που δεν απαρνήθηκε την τάση του να μιλά πολιτικά (και χαρακτήρισε "ανήσυχη προσμονή" το αποτέλεσμα της κάλπης, πρότεινε "διάλογο με την Αριστερά", προκειμένου να βρεθούν "σημεία σύγκλισης για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας".
Οντως, το να σωπαίνεις κινδυνεύει να θεωρηθεί συγκατάθεση. Ας συνεχίζεται λοιπόν η συζήτηση, τουλάχιστον.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 4/6