Παρασκευή, 29 Μάρτιος 2024

Ζητείται: αντιστροφή του Ελληνικού Παράδοξου

Κάτι λιγότερο από δυο 10ετίες έχουν περάσει από τότε που - στο Χάρβαρντ, με πρωτοβουλία της Γιάννας Αγγελοπούλου και του Kennedy School of Government - δυο ντουζίνες πανεπιστημιακών, πολιτικών, δημοσιογράφων προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν σε διεθνές περιβάλλον τι είναι (και πώς λειτουργεί, κι αν έχει πόρτα διαφυγής: εκεί ήταν και παραμένει η ουσία) το Ελληνικό Παράδοξο. Τι είναι αυτό; Ο καθένας δίνει λιγάκι διαφορετικό ορισμό, όμως η συνολική αίσθηση καταλήγει σε δυο βασικές διαστάσεις του φαινομένου: ότι οι ίδιοι οι Έλληνες που "έξω" διαπρέπουν σε κάθε τομέα, "μέσα" γυρνάμε γύρω-γύρω και μένουμε πίσω. ότι ενώ "το Ελληνικό φαινόμενο" δίνει συχνά απεριόριστη υπόσχεση/κουβαλάει μεγάλες προσδοκίες, κάθε τόσο απογοητεύει ως αποτέλεσμα.
Τότε, άνθρωποι σαν τον Νικηφόρο Διαμαντούρο και τον Joseph Nye, σαν τον Σταύρο Θωμαδάκη και τον Misha Glenny, σαν τον Δημήτρη Καιρίδη και τον Monteagle Stearns - αλλά και ο Μάϊκλ Δουκάκης, και ο Κωστής Στεφανόπουλος, και ο Αλέξης Παπαχελάς, και ο Λουκάς Τσούκαλης - είχαν αναλύσει την ελληνική εμπειρία επιχειρώντας να κοιτάξουν μπροστά προς το μέλλον. Αυτό το μέλλον έγινε ήδη σήμερα (ψέματα! εν πολλοίς έγινε ήδη χθες...). Και σήμερα, σε μια περίεργα αμφίθυμη συγκυρία, έχουμε την πρόσκληση μιας από τις πεισματικά αυτοεξόριστες φιγούρες της δημόσιας ζωής των τελευταίων χρόνων - της Γιάννας Αγγελοπούλου - να ξαναδιαβάσουμε εκείνες τις προσεγγίσεις του Ελληνικού Παράδοξου.
Το επιχειρήσαμε. Και αποκομίσαμε, όντως, πέρα από την γεύση του συνεχώς επιβεβαιούμενου déjà vu - γιατί οι ιδιότητες των ανθρώπων, μαζί και οι τοποθετήσεις μπορεί να αλλάζουν, όμως τα φαινόμενα κάτω από την επιφάνεια παραμένουν ανάλλαγα, αποκομίσαμε την αίσθηση, ότι η κύρια/η θεμελιακή πάλη των Ελλήνων είναι με τον εαυτό μας. Σ' όλα τα πεδία όπου αναμετριόμαστε με την πραγματικότητα: μα οικονομικό, μα διεθνοπολιτικό, μα κοινωνικής συνοχής, μα "πολιτικό" (γιατί τα εισαγωγικά; επειδή Έλληνες είμαστε, άρα όλα πολιτικά καταλήγουν - ακόμη και τα τεχνικότερα), με τον εαυτό μας παλεύουμε.
Υπ' αυτήν ακριβώς την έννοια, ένας τέτοιος αναστοχασμός γύρω απο την Ελληνική εμπειρία προκύπτει οδυνηρά επίκαιρος αυτήν την στιγμή. Πώς αυτό; Δείτε - και αναλογισθείτε:

Πώς χρειάζεται να προχωρήσει
πειστικά η ανάταξη της οικονομίας
Εχει ολοκληρωθεί, πάντως έχει γίνει δεκτό ότι ολοκληρώθηκε, το στοίχημα της δημοσιονομικής προσαρμογής της Ελλάδας μετά την (ας είμαστε ειλικρινείς) ελεγχόμενη χρεοκοπία του 2010-12 και την "επάνοδο" στο διεθνές σύστημα (με τους όρους του συστήματος...), πλην όμως με περιορισμένη κατανόηση του κόστους για τους Έλληνες (ο ίδιος ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ μίλησε για "υπερβολική κοινωνική σκληρότητα, επειδή δεν είχαμε ασχοληθεί προηγουμένως με τις επιτόπου καταστάσεις...").
Δηλαδή, τι ακριβώς; Η "Ευρώπη" που κάποια στιγμή το είχε αντιμετωπίσει σοβαρά το Grexit, δεν το προχώρησε - νουθέτησαν αυστηρά την Γερμανία και οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι, πριν δυο χρόνια τέτοιον καιρό - κυρίως επειδή "εάν η Ελλάδα είχε αφεθεί να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, τότε όλα της τα μέλη θα υποχρεούνταν να αφήσουν το κοινό νόμισμα αργότερα" (Άνγκελα Μέρκελ, εδώ). Η δε Ελλάδα, είτε συνειδητοποιώντας ότι "η μετάβαση σ' ένα νόμισμα χαμηλότερης αξίας, θα πυροδοτήσει μια μακρά διαδικασία μείωσης εισοδημάτων και [το σημαντικότερο: η προσθήκη δικιά μας] διαρκούς αβεβαιότητας, κατά πάσαν πιθανότητα πολύ μεγαλύτερης και απ' εκείνην που βιώνουν σήμερα οι Έλληνες" (αυτό είναι του Ν. Χριστοδούλακη, απο το "Ευρώ ή δραχμή"), είτε μέσα από την διαχείριση του φόβου στις εκλογές του 2012, δέχθηκε να προσπαθήσει - και το φέραμε το πράγμα έως εδώ.
Ο πειρασμός, τώρα, να το διαλύσουμε όλο εκείνο που με τόση πίεση χτίστηκε (ο ένας για να καυχηθεί προεκλογικά ότι το Πρωτογενές Πλεόνασμα θα το κάνει και Δημοσιονομικό, άρα... γυρίσαμε στον χαμένο παράδεισο του προ 2010. ο άλλος για να πολεμήσει το όποιο πλεόνασμα ως ανύπαρκτο και αντικοινωνικό, άρα εκείνος θα μας επαναφέρει στον Μιλτόνειο παράδεισο) είναι μεγάλος. Και γνήσια Ελληνικός, του τύπου "Ελληνικού Παραδόξου".
Τι θα πει αυτό; Θα πει πως ό,τι πληρώθηκε, πληρώθηκε. Ό,τι χάθηκε σε βιοτικό επίπεδο, χάθηκε. Τώρα επείγει (α) να ανακοπεί ο κατήφορος, να μην πάμε κι άλλο προς τα πίσω και (β) να ξαναπάρει μπρος, αληθινά, η μηχανή.
Το ξεκίνημα της συζήτησης, μετά το EuroWorking Group και από το Eurogroup της 5ης Μαΐου για την ελάφρυνση του χρέους, αν φορτωθεί μια νέα γενιά ΕλληνοΕλληνικής πολιτικής αντιδικίας θα στραβώσει διαπραγματευτικά . Αυτή τουλάχιστον η διαπραγμάτευση θάξιζε κάτι σαν μίνιμουμ ενιαίο μέτωπο. Ακόμη περισσότερο ισχύει αυτό προκειμένου περί του διαβόητου Εθνικού Σχεδίου για την Ανάπτυξη, που έστω ως executive summary (επί βάσεως McKinsey, ΙΟΒΕ και ΚΕΠΕ - fusion μαγειρική) κατατέθηκε στο EuroWorking Group με κάποιες βασικές επιλογές : φορολογικές, κλαδικές, χρηματοδοτικές. Επιμελώς απεφεύχθη κάθε προηγούμενη διαβούλευση! Αποτέλεσμα; Πέρα απο τις πολιτικές βολές απο την αντιπολίτευση, έχουμε και απο την βιομηχανία τις πρώτες αντιδράσεις/αντιρρήσεις/επιφυλάξεις...

Παραδείγματα: απο το μέτωπο του Ασφαλιστικού
έως την επιβίωση των μικρομεσαίων
Ακόμη πιο αιχμηρό υπόσχονται/απειλούν να είναι το μέτωπο που θα ανοίξει ευθύς μετεκλογικά με την Κοινωνική Ασφάλιση. Η δυσοίωνη μοίρα των επικουρικών δεν είναι τίποτε μπροστά στην συνολική επαναπαραμετροποίηση του Ασφαλιστικού, απο 1/1/2015. Γίνεται και αυτήν την φορά να πορευτούμε, χωρίς ένα μίνιμουμ συναίνεσης; Και πώς νοείται επιδίωξη συναίνεσης χωρίς - κάποιαν -συζήτηση;
Ή , πάλι, δείτε το μέτωπο των μικρομεσαίων. Ακόμη και μια επιφανειακή προσέγγιση φανερώνει πόσο ιδιαίτερα περιοριστική είναι η κατάσταση στην Ελλάδα : έρευνα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (το 2013) έδειξε ότι 85% των Γερμανικών ΜΜΕ είχαν από τις τράπεζές "τους" την πλήρη χρηματοδοτική στήριξη που ζητούσαν/χρειάζονταν. Σε χώρες σαν την Γαλλία ή την Αυστρία το ποσοστό αυτό ήταν 72-79%, στην Ιταλία 57%, στην Πορτογαλία 55%, στην Ισπανία 40%. Στην Ελλάδα; Μόλις 25%! Δεύτερη χειρότερη η Ολλανδία γύρω στο 32%. (Οι Ολλανδοί, δε, θεωρούν ότι αυτό οφείλεται στο ότι στην Γερμανία υπάρχει πλήθος τραπεζών, και μάλιστα περιφερειακών, με υψηλό βαθμό ανταγωνισμού, ενώ στην χώρα τους μόλις 3 συστημικές τράπεζες. Ε, εμείς έχουμε 4!).
Την ίδια στιγμή, πάνω από 70% της προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα προέρχεται από τις ΜΜΕ (έναντι 58%, στις χώρες της ΕΕ κατά μέσο όρο), ενώ παρέχεται πάνω από 85% της απασχόλησης που έχει απομείνει (έναντι 67,5% στην ΕΕ). Το να περιγράφει κανείς το πρόβλημα, όμως, δεν χρησιμεύει και τόσο. Από που μπορούν να προέλθουν λύσεις, διέξοδοι - προτού δηλαδή η πτώση απο τις κάπου 900.000 σε κάτω από τις 750.000 (απο τις 330.000 εμπορικές στις κάτω από 200.000) κάνει την κατάσταση ανεπίστροφη;
Η χρηματοδοτική πατέντα που τις κρατούσε ζωντανές ήταν επί δεκαετίες η.... μεταχρονολογημένη επιταγή (δηλαδή: η πίστη στον συναλλασσόμενο). Ο "εξορθολογισμός" που έφερε η εντός Ευρωζώνης ανάπτυξη (δηλαδή: η ανακάλυψη του τραπεζικού χρήματος) οδηγήθηκε μετά το 2010 σε ανώμαλη προσγείωση. Και η ταχύτητα/προσαρμοστικότητα που ήταν οι μεγάλες αρετές των ΜΜΕ, τώρα φθίνουν με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Σίγουρα η χαλάρωση του φορολογικού και ασφαλιστικού κλοιού, που λειτουργεί πλέον τυφλά, είναι βασικό προαπαιτούμενο. Και αυτό, χρειάζεται να "πουληθεί" στην Τρόικα, υπό την όποια αυριανή της μετενσάρκωση. Χρηματοδοτικά όμως; Η ύπαρξη και λειτουργία, και η συνεχής νέα εξαγγελία εργαλείων σαν το JEREMIE ή το ΕΤΕΑΝ δεν βοηθάει και τόσο. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι και το - εδώ και 2 χρόνια στα σχέδια - Επενδυτικό Ταμείο/IfG θα κάνει κάτι καλύτερο: οι τράπεζες δυσπιστούν εναντίον του. Συνολικά, η διαδικαστικότητα των ρυθμίσεων, ο βραδύς ρυθμός ανταπόκρισης, η γραφειοκρατικοποίηση εκεί που χρειάζεται ακριβώς ταχύτητα, η αλληλεπικάλυψη, τραβάει προς τα κάτω.
Απο τα άλλα εργαλεία που συζητήθηκαν σε πρόσφατη διοργάνωση της Ευρωπαϊκής ΟΚΕ (επ' ευκαιρία της Ελληνικής Προεδρίας), λύσεις όπως ειδικά "παράθυρα" στο Χρηματιστήριο, συνεταιριστικές πιστωτικές ενώσεις, λύσεις crowd-financing ή βοήθεια από μεγαλύτερες επιχειρήσεις/business angels, δύσκολα θα ρίζωναν στην άνυδρη Ελληνική γη.
Πιο επείγον, να στραφούν/μεταστραφούν χρηματοδοτικά εργαλεία που σήμερα περιορίζονται στην στήριξη νέων επενδύσεων στην υποβοήθηση της κεφαλαιακής αναδιάρθρωσης των ΜΜΕ. Δηλαδή να διασωθεί κάτι που υπάρχει, και που πάει να σβήσει απο την πίεση των τραπεζών για απομόχλευση. Εχει άλλωστε ένα στοιχείο υποκρισίας να μιλάμε για επενδύσεις των ΜΜΕ, όταν οι υφιστάμενες πάνε φούντο... Ή, πάλι, ας μεταφερόταν και στην Ελλάδα κάτι σαν το βρετανικό σχήμα FLS/Funding for Lending Scheme, που τι κάνει; Δίνει φρέσκο χρήμα στις τράπεζες (και μάλιστα μοχλευμένο) αλίμονο άμα αποδεικνύουν ότι δανείζουν ήδη σε ΜΜΕ. "Δάνεισες; Αναχρηματοδοτείσαι!"
Αντιστροφή του Ελληνικού Παραδόξου: αυτό χρειάζεται η εποχή.

Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 29/4

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση