Σε τρία επάλληλα επίπεδα διαμορφώνεται, ή πάντως επιχειρείται να διαμορφωθεί ένα νέο σκηνικό στα έργα υποδομής – ένα τομέα που εδώ και τέσσερεις δεκαετίες υπήρξε στην Ελλάδα και πηγή ανάπτυξης/pull factor για την συνολική οικονομία, αλλά και πυρήνας στρεβλώσεων, υπερβάσεων κόστους, καθυστερήσεων άνευ τέλους (και ας σταματήσουμε εδώ την απαρίθμηση).
Νομοσχέδιο που έφερε ο νυν υπουργός Δημοσίων Έργων, με ιστορικά βαρύ όνομα στον χώρο, Κώστας Καραμανλής αποτελεί κατάληξη μακρών διεργασιών: θα μπορούσε να τις βρει κανείς ήδη στην Κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου, εν συνεχεία στις προσαρμογές που επιχειρήθηκαν στο (εξαιρετικά προβληματικό στα μάτια των Ευρωπαίων) σύστημα των έργων κατά τα χρόνια των Μνημονίων.
Εκείνο που θα επιχειρηθεί για τα μεγαλύτερα έργα υποδομής – ο πήχυς τίθεται στα 200 εκατ. ευρώ, σε μια λογική που θυμίζει τις διαδικασίες fast-track για την έγκριση επενδύσεων στρατηγικού χαρακτήρα, με ρίζα επίσης στην εποχή ΓΑΠ – και που έλαβε τον προσωρινά τίτλο «Πρότυπες προτάσεις», είναι μια προσπάθεια να επιταχυνθεί η διαδικασία ωρίμανσης των έργων (χωρίς όμως να τροφοδοτηθεί το γαϊτανάκι των ενστάσεων και των προσφυγών) και να προσπεραστεί τόσο η διαδικασία των προκηρύξεων με αυτοπαγίδευση του Δημοσίου στις προδιαγραφές (από όπου παγίως προκύπτουν οι μεγάλες εκπτώσεις και – τελικά – οι νομότυπες υπερβάσεις των προϋπολογισμών, μαζί και με τις ατέρμονες καθυστερήσεις) όσο και η διεύρυνση της λογικής των αναθέσεων με μελετοκατασκευή. Η κομβική ιδέα, εδώ, είναι για τα ιδιαίτερα μεγάλα και τεχνικά πολύπλοκα/απαιτητικά έργα, να δίνεται η ευκαιρία σε σημαντικές κατασκευαστικές να σχεδιάζουν και να προτείνουν αυτές έργα (πάντοτε μέσα στις κατατεθειμένες προτεραιότητες του Δημοσίου, διευκρινίζεται), μαζί και με τις βέλτιστες τεχνικές και χρηματοδοτικές λύσεις.
Αυτή η απόπειρα να αλλάξει το τοπίο των έργων συμπίπτει με το «τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας», χρηματοδοτικά, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης (και Ανθεκτικότητας) μπορεί να φιλοξενήσει καταλλήλως παρουσιασμένα και επιχειρηματολογημένα έργα υποδομής.
Εδώ, τρεις κατηγορίες οδικών έργων διεκδικούν ένταξή τους. Στον αστικό ιστό του Λεκανοπεδίου, η επέκταση της Αττικής Οδού προς Ραφήνα/σύνδεση με λιμάνι, η αστική σήραγγα/διαδοχή σηράγγων από Κατεχάκη έως Ηλιούπολη, συν η επέκταση της Λεωφόρου Κύμης, συγκεντρώνει χαρακτηριστικά προτεραιότητας. «αντιστάθμιση» στην περιοχή Θεσσαλονίκης ο νέος περιφερειακός. Διαφορετική διάσταση προτεραιότητας για τις ολοκληρώσεις τμημάτων του εθνικού δικτύου, όπως είναι το υπόλοιπο του Ε65/Κεντρικής Ελλάδας ή η διακλάδωση προς Βορρά της Εγνατίας (Γιάννενα-Κακκαβιά). Σε ανάλογη κατηγορία, αλλά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η ολοκλήρωση του ΒΟΑΚ στο τμήμα από Ηράκλειο μέχρις Άγιο Νικόλαο (δηλαδή στο μη-αυτοχρηματοδοτούμενο τμήμα με παραχώρηση) ή την ζεύξη Σαλαμίνας-Περάματος. Ενώ ιδιαίτερη κατηγορία λόγω των προβλημάτων «κληρονομιάς»/legacy η Πατρών-Πύργου-Καλαμάτας (πάλι με συνδέσεις με λιμάνια).
Δίπλα στα οδικά έργα, που έχουμε συνηθίσει να επανέρχονται (και όπου προστίθεται η διάσταση ποιότητας του δικτύου, σωστών συνδέσεων/προσβάσεων κοκ) και τα οποία «μπαινοβγαίνουν» σε λογική παραχώρησης ή δημοσίου έργου, υπάρχει η ολοκλήρωση των σιδηροδρομικών έργων με άλλα ζητήματα «κληρονομιάς», η αντίστοιχη προώθηση των έργων Μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη με εξαιρετικά σημαντικούς προϋπολογισμούς καθώς και τα ενεργειακά που πάνε από τις διασυνδέσεις της νησιωτικής Ελλάδας με το κεντρικό δίκτυο μέχρι τις μεγάλες παρεμβάσεις που συνδέονται με την απολιγνιτοποίηση. Παντού, τεχνικό αντικείμενο συνδέεται με χρηματοδότηση, με διαχείριση των έργων και... υπέρβαση/ξεκόλλημα νομικών εμποδίων.
Το τρίτο επίπεδο στον χώρο των έργων, ένα επίπεδο που ίσως αποδειχθεί κρισιμότερο από τα άλλα αν και παγίως δεν πολυσυζητιέται στην Ελλάδα, έχει να κάνει με την ανασύνταξη δυνάμεων στις μείζονες τεχνικές εταιρείες. Χωρίς πολλή δημοσιότητα η Ολλανδική Reggeborgh Invest, επενδυτικός βραχίονας του πολυεθνικού κατασκευαστικού ομίλου Volker Wessels με ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων σχεδόν 10 δις – που ήδη βρίσκεται με κάτι σαν 30% στον Όμιλο ΓΕΚ/ΤΕΡΝΑ (ξεκινώντας πρόσφατα, το 2016, με την συμμετοχή Ν. Κάμπα και κλιμακώνοντας γρήγορα) – ξεπέρασε το κατώφλι του 10% και στον Όμιλο ΕΛΛΑΚΤΩΡ (με βάση μετοχές Μπόμπολα), με δυνατότητα να φθάσει μέσω υφιστάμενης call option και άνω του 22%. Εδώ οι σχέσεις με την σημερινή διοίκηση Καλλιτσάντση εμφανίζονται αντιθετικές.
Ενώ λοιπόν αυτή η σειρά επιχειρηματικών και νομικών κινήσεων θα βρίσκεται σε εξέλιξη, οι διαδικασίες ανασύνταξης του κατασκευαστικού δυναμικού θα προχωρούν ευρύτερα. Αν αυτή τη φορά το νομοθετικό πλαίσιο και η διοικητική πρακτική βοηθήσει να μην δημιουργηθεί νέα γενιά εμπλοκών, η υπόσχεση αναπτυξιακής ένεσης ανάλογης με της δεκαετίας του΄80 μέσα από τις κατασκευές – όπως ακούγεται στο Υποδομών – θα έχει νόημα.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 11/12/2020.