Παρασκευή, 19 Απρίλιος 2024
Βρεθήκαμε σε μια συζήτηση, που οργανωνόταν από την Κοινότητα Διαλόγου «Σύνθεσις» η οποία ξεκίνησε το 2014 ως πρωτοβουλία πολιτών σε αναζήτηση «σύνθεσης ιδεών, προσεγγίσεων και απόψεων μέσα από διάδραση και όσμωση όσων κινούνται στον δημιουργικό και ορθολογικό Ευρωπαϊκό χώρο». Το ενδιαφέρον μας κέντρισε ακριβώς η έννοια της σύνθεσης, που δεν φοριέται και τόσο στις ημέρες της αυτάρεσκης αντιπραθετικότητας, όμως και το θέμα που ανακοινωνόταν «Ο Γεώργιος Καρτάλης και η τρέχουσα κρίση» κάπως ανέβασε την περιέργεια: μια πολιτική φιγούρα της δεκαετίας του ΄50, τι υποσχόταν πέραν των χαλαρών συμπαραδηλώσεων που θα μπορούσε να φωτίζει το σήμερα, 60 και 65 χρόνια αργότερα;
Η περιέργειά μας ανταμείφθηκε – πολλαπλά! Αφήνουμε κατά μέρος τα πιο ιστορικά και πολιτικά στοιχεία που αφορούν μια φιγούρα η οποία αληθινά χάθηκε πρόωρα από την ταραγμένη εποχή των πρώτων μεταπολεμικών/μετεμφυλιακών χρόνων και της αγωνίας για ανασυγκρότηση. Ανασυγκρότηση μιας χώρας που βρισκόταν - κυριολεκτικά όμως - σε ερείπια. Καθώς η υπόθεση έχει βασικά οικονομικό χαρακτήρα, θα μείνουμε σε δυο κυρίως καταθέσεις.
Γνωστός ο τρόπος με τον οποίο έχει καταγραφεί ο Γεώργιος Καρτάλης, ως βασικός αρχιτέκτονας της σταθεροποίησης και αναπτυξιακής δρομολόγησης της οικονομίας στην δεκαετία του ΄50. Που συνεχίστηκε, με βάση κατά το κρατούν αφήγημα την υποτίμηση Μαρκεζίνη, και στις δυο δεκαετίες οι οποίες ακολούθησαν.
Ήρθε όμως τώρα στα πλαίσια της «Σύνθεσης» ο μελετητής της Οικονομικής Ιστορίας Ανδρέας Κακριδής (μόλις προ μηνών παρουσίασε την βιογραφία του Κυριάκου Βαρβαρέσου, ενώ τώρα διευθύνει το Ιστορικό Αρχείο της Τράπεζας της Ελλάδος) και κατέθεσε μια διαφορετική παρατήρηση: εκείνο που λειτούργησε αποφασιστικά στην απόφαση για τον πυρήνα σταθεροποίησης Καρτάλη - επι Κυβερνήσεως Πλαστήρα - ήταν η αιφνίδια και για εσωτερικούς Αμερικανούς λόγους απόφαση του Κογκρέσου για απότομη περικοπή της βοήθειας/των κονδυλίων του Σχεδίου Μάρσαλ. Κονδυλίων που είχαν φθάσει να στηρίζουν με ζαλιστικό ποσοστό τον προϋπολογισμό της ξέπνοης Ελλάδας του 1951: όταν τα 250 εκατομμύρια δολάρια της βοήθειας (συνειδητοποιήσετε την κλίμακα σε σύγκριση με σήμερα: άλλη πληθωριστική ιστορία αυτή!...) περικόπηκαν όχι στα απειληθέντα 200 αλλά σε... 182 εκατομμύρια, οι μεν Αμερικανοί της Βοήθειας έμειναν εμβρόντητοι, το δε τότε Ελληνικό πολιτικό σύστημα κυριολεκτικά πάγωσε. Εκείνο που πιστώνεται υπ' αυτές τις συνθήκες ο Γ. Καρτάλης ήταν ότι, πέρα από τις διαμαρτυρίες και τις παραστάσεις, έστησε όρθια μια εις βάθος δημοσιονομική ανασυγκρότηση. Με αυξήσεις αμέσων φόρων (έως τότε μόνον οι έμμεσοι λειτουργούσαν), με ριζικές μειώσεις δαπανών, με κινήσεις ελευθέρωσης της οικονομικής δραστηριότητας: το «Γιώργο, δεν θα βρούμε ούτε την ψήφο μας!» Που ιστορείται ότι του είπε ο Πλαστήρας (ή που, κατ' άλλων αφήγηση, έλεγε ο ίδιος ο Καρτάλης ρωτώντας πότε θα γίνονταν εκλογές, ώστε να μην φέρει όλες τις επώδυνες προσαρμογές στην πιο άκαιρη συγκυρία), επαληθεύθηκε στις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 με το υπερ-πλειοψηφικό (και το «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος») που έφερε τότε τον Συναγερμό στα πράγματα.
Η βασική προσφορά του Καρτάλη ποια ήταν; Ότι άντεξε να σηκώσει το βάρος της σταθεροποίησης. Αλλά και ότι δεν περιορίστηκε σε εύκολα/οριζόντια μέτρα αλλά, γνωρίζοντας ή και μυριζόμενος την πραγματική λειτουργία της οικονομίας, πρόκρινε στοχευμένες παρεμβάσεις...
Χτίζοντας, τώρα, επάνω σ' αυτόν τον καμβά ο Νίκος Χριστοδουλάκης - με την δίδυμη εμπειρία του θεωρητικού/πανεπιστημιακού οικονομολόγου και του ασκήσαντος οικονομική πολιτική την κρίσιμη περίοδο των χρόνων της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωζώνη - ήρθε να διατυπώσει μιαν εν μέρει ετερόδοξη θέση. Ότι δηλαδή, την χρυσή εποχή της ανάπτυξης στην Ελληνική οικονομία, δεν θάπρεπε να την συνδέουμε τόσο με την υποτίμηση Μαρκεζίνη/του 1953 (έστω και επί βάσεως της σταθεροποίησης Καρτάλη). Γι αυτόν, η υποτίμηση άφησε πίσω της ίχνος πληθωριστικό, άσχετα αν αυτό παρέμεινε κρυφό/suppressed inflation (πώς; γιατί; λόγω διοικητικών ελέγχων σε τιμές και πιστώσεις και λόγω αστυνόμευσης των αμοιβών της εργασίας) μέχρι την δεκαετία τού 70. Δεν πιστώνεται δηλαδή η υποτίμηση την αναπτυξιακή έκρηξη της «χρυσής εποχής» της Ελληνικής οικονομίας. Η οποία, αντιθέτως, «ανήκει» στην κυρίως σταθεροποίηση Καρτάλη, αλλά και στην θεσμική κατοχύρωση των επενδύσεων στο Σύνταγμα του 1952 (και στο βάσει αυτού Ν.Δ. 2687/53).
Την συνηθίζει τον τελευταίο καιρό ο Ν. Χριστοδουλάκης την ετερόδοξη προσέγγιση : θυμίζουμε τις προτάσεις του για μια διαφορετική αναδιάρθρωση του χρέους με επενδυτική χρήση μέρος των πρωτογενών πλεονασμάτων – αλλά και την σταυροφορία του εναντίον του φαινομένου «κέρδη και περιουσίες έξω, κόκκινα δάνεια και απαιτήσεις για κούρεμά τους μέσα»...
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 17/11/2017.
Όταν κανείς προσκαλείται να μετάσχει σε μια διοργάνωση-συζήτηση για την διαδικασία ενσωμάτωσης στις σύγχρονες πόλεις ΚΑΙ την κινητοποίηση/στράτευση των πολιτών (πήγαμε να μεταφέρουμε στα Ελληνικά το "Inclusive Cities &Engaged Citizens"), όπως εκείνη που πρότεινε το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο και η CSR/Ελλάς ετοιμάζεται για «κάτι από εταιρική κοινωνική ευθύνη», άντε και με ένα συμπλήρωμα από διαδικασία συμβίωσης στην σύγχρονη πόλη.
Εκείνο που τελικά προσφέρθηκε στην εκδήλωση της περασμένης Δευτέρας αποδείχθηκε πως ήταν πολύ πιο πολύπλοκο και - ας μας επιτραπεί - ως εκ τούτου σαφώς πιο ενδιαφέρον. Ήδη, ο κεντρικός ομιλητής Δήμαρχος της Βέρνης – ο ελβετικότατος Alec von Graffenried - στην εισαγωγική του τοποθέτηση το πήγε παραπέρα: μίλησε μεν για τα περί πόλεως και δημοκρατίας με αναγωγή στην Ελληνική παράδοση, πλην ΟΧΙ με την κοινότυπη λογική αρχαιολατρείας, αλλά ενσωματώνοντας με στοργή (ίσως και θαυμασμό) στον λόγο του την κατάθεση κοινωνικής συμβίωσης που αποτελεί το Ελληνικό καφενείο. Και μάλιστα στην σύγχρονη δικτυωμένη/διασυνδεδεμένη ψηφιακά πόλη. Και μάλιστα σε αναζήτηση διάθεσης ενεργού και όχι παθητικής συμβίωσης: όχι ακριβώς εκείνο που θα περίμενες από Ελβετό!
Πάμε όμως στον πυρήνα. Ένα πάνελ έδωσε τον λόγο σε εμπνευστές start-ups που πέτυχαν/που πετυχαίνουν, υπό τις συνθήκες της Ελληνικής κρίσης - όχι όμως μόνον με την λογική της επιτυχίας/επιβίωσης/ανάπτυξης, αλλά και με εκείνην της διάχυσης διαφορετικών προτύπων στην κοινωνία. Ήδη παρεμβαίνοντας «απ' έξω» η Sabina Dzikrman, επικεφαλής για την Ελλάδα της EBRD (που ακριβώς ήρθε σ' εμάς λόγω κρίσης ενώ η καταστατική της λειτουργία ήταν να βοηθήσει χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης να «ανακαλύψουν» την οικονομία της αγοράς) κατέθεσε ένα πολύτιμο συγκριτικό στοιχείο: σε σχέση με άλλες στηριζόμενες χώρες η Ελλάδα δείχνει να πηγαίνει καλά, σε σχέση όμως γενικά με το Ευρωπαϊκό περιβάλλον τα χρόνια της κρίσης «γράφει» μεν καλά όσον αφορά την ανθεκτικότητα/resilience και την επίτευξη ενσωμάτωσης/inclusiveness, όμως υστερεί σοβαρά σε ανταγωνιστικότητα, σε καλή διακυβέρνηση ή οικονομική ενσωμάτωση.
Περνώντας , τώρα σε επιμέρους «παίκτες» του χώρου των start-ups , είχαμε τον Νίκο Δρανδάκη της τόσο πολυσυζητημένης Taxibeat. Αυτός απέφυγε στην δική του εισήγηση να μιλήσει για τις πρόσφατες περιπέτειες του εγχειρήματός του. Αντίθετα, απέδωσε την επιτυχία της πλατφόρμας του στο ότι οι ιδρυτές της αντέστρεψαν την πυραμίδα ιεράρχησης στόχων: πρώτοι οι μέτοχοι – ύστερα οι πελάτες - τελευταίοι οι εργαζόμενοι, με προσπάθεια (ακολουθώντας την λογική του "Drive" του Daniel Pink - Η παράξενη αλήθεια για το τι μας δίνει κίνητρο - να εξασφαλίσει σε όσους δούλεψαν στο Taxibeat όχι απλώς καλό χώρο δουλειάς και καλύτερες οικονομικές απολαβές από της αγοράς, αλλά και αίσθηση αυτονομίας, αντίληψη στόχου που συμμερίζονται. [Μόνον όταν τσιγκλίστηκε ο Δρανδάκης αναφέρθηκε στην τωρινή του περιπέτεια με Σπίρτζη κοκ. Για να τονίσει κυρίως το πόσο αποθαρρυντικά λειτουργεί η αλλαγή κανόνων μόλις φανεί ότι πέτυχες].
Ο Νικόλαος Πίπας της Yoleni's που έχει την λογική να γνωρίσει σε όσο ευρύτερο κοινό γίνεται Ελληνικά προϊόντα διατροφής/Ελληνικές γεύσεις, μίλησε για το portal προώθησης ιδιαίτερων διατροφικών προϊόντων που ήδη κατόρθωσε - ακριβώς ξεκινώντας μέσα στην κρίση - να φιλοξενεί στα διαδικτυακά του ράφια πάνω από 2.000 προϊόντα κάπου 200 μικρών παραγωγών. Ακολουθώντας όμως την λογική της Amazon να «δένει» την διαδικτυακή παρουσία με την υλική δημιούργησε ήδη από τον Νοέμβριο του 2016 τον ιδιότυπο πολυχώρο γεύσεων στην Σόλωνος που ήδη κατόρθωσε να γίνει και τουριστικός προορισμός, προτείνοντας και συνταγές προϊόντων όπως οι παραδοσιακές πίτες. Αυτά όλα, συν την διάταξη που θυμίζει παλιό εδωδιμοπωλείο αλλά και διαθέτει μέχρι και παιδότοπο, προτίθεται τώρα να μεταφέρει στην Providence του Rhode Island, σε μικρή απόσταση από την Βοστώνη, με μια franchise επένδυση άνω των 2 εκατομμυρίων δολαρίων. Και υπάρχει ως φαίνεται ευρύτερο ενδιαφέρον εξάπλωσης.
Τελευταίος, ο Σπύρος Τσομπανίδης της Phee. Που, διαπιστώνοντας ότι κάθε χρόνο δεκάδες παράκτιων δήμων στην Ελλάδα χρειάζεται να απομακρύνουν τόνους από φύκια (300 τόνους για κάθε δήμο κατά μέσον όρο, με κόστος γύρω στις 30.000 ευρώ τον χρόνο επίσης κατά μέσο όρο), λάνσαρε την ιδέα συλλογής και κατεργασίας των φυκιών, που εν συνεχεία γίνονται φυσικά χρηστικά προϊόντα με λογική μόδας – από κουτιά συσκευασίας και καλύμματα κινητών μέχρι ρακέτες θαλάσσης ή πλαίσια φωτογραφιών . Δίπλα στον καθαρισμό των παραλιών με εθελοντική κινητοποίηση, προέκυψε μια ακόμη εξαγωγική ευκαιρία...
Start-ups που, θαρρούμε, συνδυάζουν την βιωσιμότητα/επιτυχία με άνοιγμα κοινωνικών οριζόντων.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 9/11/2017.
Η διήμερη απεργία των δημοσιογράφων εκτόπισε από την κεντρική θέση που της έπρεπε την – εξαιρετικά διαφωτιστική – συνέντευξη του Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε στον Αλέξη Παπαχελά, στις «Ιστορίες» του ΣΚΑΙ. Δυο φορές ο Άρχων του Eurogroup ανεμνήσθη την λειτουργία του Grexit – την μια όταν εκείνος το πρότεινε (ως time-out, ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της «ξεκλειδώνοντας» για ένα διάστημα από το ευρώ) στον Βαγγέλη Βενιζέλο. την άλλη όταν το 2015 μετά το δημοψήφισμα του καλοκαιριού ανέφερε ότι «η μεγάλη πλειονότητα των υπουργών Οικονομικών [της Ευρωζώνης], ουσιαστικά, όλοι ήταν της άποψης ότι το καλύτερο για την Ελλάδα ήταν να πάρει ένα time-out με στήριξη της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Πάντως για την ώρα, ο προσερχόμενος σήμερα ως φίλος της Ελλάδας Σώϋμπλε κατέληξε ότι «το θέμα [Grexit] δεν τίθεται». Και μάλιστα απηύθυνε παραίνεση στα media, να μην ανακινούν το ζήτημα καθώς αυτό «θα οδηγήσει σε κάτι που δεν επιθυμούμε, στην απώλεια της εμπιστοσύνης των αγορών».
Λίγες μέρες νωρίτερα, στα πλαίσια του 6ου Διεθνούς Συμποσίου Θεσσαλονίκης («Η Ελλάδα το 2018») η υπεύθυνη για την Ευρώπη του Economist Intelligence Unit Joan Hoey, αφού περιέγραψε με σχήμα The ugly - The bad - The good την έως τώρα Ελληνική περίπτωση, ασφαλώς καταγράφοντας στοιχεία βελτίωσης (μετά βέβαια από μια βύθιση -25% στο ΑΕΠ, κι ακόμη περισσότερο -65% στις επενδύσεις, με αντίστοιχο κόστος στην κατάρρευση των κομμάτων αλλά και την αποσάθρωση της κοινωνικής συνοχής), αποδέχθηκε την τωρινή σταθεροποίηση και τα κάποια σημάδια ανάκαμψης. Αλλά διερωτήθηκε πώς μια Ελλάδα που έπιασε ρυθμούς ανάπτυξης +0,7% το α' 6μηνο του 2017 (όταν η Ευρωζώνη πορευόταν με +2,2%), θα μπορούσε να θεωρεί τον εαυτό της ικανοποιημένο... Προσέξτε όμως περισσότερο την συνέχεια: συγκρίνοντας την έμφαση που δίνουν οι Έλληνες οσάκις ερωτώνται «στην δημοκρατία» με την βαθύτερη δυσαρέσκεια από μέρους τους για την πολιτική τους τάξη, αλλά και την αρνητική αντίληψη που έχουν για τους «ειδικούς» (και τον όποιο ρόλο τους στην διακυβέρνηση) η Joan Hoey έφθασε να διερωτηθεί μήπως η αληθινή ανανέωση του πολιτικού προσωπικού στην χώρα θα απαιτούσε «έξοδο από τον οικονομικό και πολιτικό ζουρλομανδύα της Ευρωζώνης».
Μετά το κάποιο πάγωμα που έγινε αισθητό στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας», προέκυψε μια ενδιαφέρουσα αναστροφή με το ερώτημα που έθεσε – όχι στην ομιλήτρια, στο ακροατήριο! – ο σύνεδρος-πανελίστας Denis McShane, πρώην υπουργός για την Ευρώπη των Κυβερνήσεων των Εργατικών: «Πόσοι θα ήταν υπέρ Grexit;». Τέσσερα ή πέντε χέρια σηκώθηκαν στο «ΝΑΙ». Πολλές δεκάδες στο «ΟΧΙ»...
Και για να κλείσουμε αυτήν την ιδιότυπη περιήγηση. Μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ελλάδα και ευρώ : η φιλελεύθερη άποψη» του Τάκη Μίχα. Πρόκειται για μια μαχητική κατάθεση – καταγγελία του φιλελεύθερου χώρου και της σύμπραξής του στην περιπέτεια Ευρωζώνης. Αφιερώνεται το βιβλίο «στις χιλιάδες νέων που καταδικάστηκαν σε ισόβια ανεργία και υποαπασχόληση από την ματαιοδοξία και τον κυνισμό των πολιτικών συντεχνιών στην Ελλάδα».
Εκείνο που πληγώνει τον Τάκη Μίχα είναι ότι «με την στάση τους οι φιλελεύθεροι έχασαν κάθε δυνατότητα να επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις και να πρωτοστατήσουν στην ανατροπή του ελληνικού [...]. Ενώ διογκώνονταν καθημερινά το κίνημα ενάντια στην νομενκλατούρα των Βρυξελλών και στους ντόπιους εκφραστές της, οι φιλελεύθεροι είχαν χάσει την φωνή τους και έτρεχαν να κρυφτούν στις ποδιές άλλων βαθύτατα αντιφιλελεύθερων πολιτικών δυνάμεων».
Για τον προλογίζοντα το βιβλίο Γιάνη Βρουφάκη, «o Τάκης Μίχας είναι από τους ελάχιστους Έλληνες λιμπεραλιστές που, όταν κυριάρχησε η παράταξη που υποτίθεται διατράνωνε τον λιμπεραλισμό, αρνήθηκε να εξαργυρώσει για ίδιον όφελος την χρόνια αντιπαράθεσή του τόσο με το κρατικοδίαιτο κατεστημένο όσο και με αριστερούς (όπως ο υπογράφων). Παρατηρώντας την αβάστακτη ελαφρότητα των έως τότε συνοδοιπόρων του καθώς το ευρώ εμφανίστηκε στον ορίζοντα, ξεκίνησε έναν προσωπικό αγώνα για να κρατηθεί αξιοπρεπής και συνεπής με τις βασικές του αρχές».
Ο επίσης παρεμβαίνων προλογικά Ανδρέας Ανδριανόπουλος κάνει την μελλοντοστραφή πολιτική εκτίμηση ότι «αν δεν αλλάξουμε μυαλά, που όπως αποδείχθηκε δεν αλλάξαμε, κανένας εκσυγχρονισμός δεν θα μας κυριεύσει. Οδηγηθήκαμε λοιπόν σε οικονομικά, και όχι μόνο , αδιέξοδα λόγω της ανάγκης ικανοποίησης ενός δημοκρατικά απαίδευτου εκλογικού σώματος ».
Με αναπάντεχο τρόπο επανέρχεται το ζήτημα των σχέσεων Ελλάδας-Ευρωζώνης, λίγο προτού αποκρυσταλλωθεί η «επόμενη» μέρα, μετά το τρίτο των Μνημονίων.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 26/10/2017.
Η προσοχή είναι στραμμένη στα απόνερα που άφησε – και που επι καιρό θα αναλύονται, θα σχολιάζονται και θα αποτελούν αντικείμενο προβολής στο μέλλον – η επίσημη επίσκεψη Τσίπρα στις ΗΠΑ. Όπως πάντα στα Ελληνικά μας πράγματα, η αξιολόγηση εξαρτάται από το ποια γωνία είναι εκείνη υπό την οποία λέει ο καθένας τα πράγματα. (Βέβαια, εδώ να μην παραλείψουμε να σημειώσουμε ότι, προτού φύγει ο Πρωθυπουργός για την υπερατλαντική του παρουσία και – κυρίως - για την συνάντηση με τον Αμερικανό Πρόεδρο, ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης έκρινε πολιτικά αναγκαίο - για να μην πούμε αναπόφευκτο – να του ευχηθεί διεξοδικά καλή επιτυχία. Είχε μάλιστα προηγηθεί από τον Κυριάκο Μητσοτάκη η Ντόρα Μπακογιάννη, σε τηλεοπτική της τοποθέτηση).
Πάντως, αν κοντοσταθεί κανείς στο πρώτο βήμα της επίσκεψης Τσίπρα στην Ουάσιγκτων - την συνάντηση με την Κριστίν Λαγκαρντ στο ΔΝΤ – άλλοι στην απ' εδώ πλευρά του Ατλαντικού «κράτησαν» το ότι η σύσταση Λαγκάρντ για «έγκαιρη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης» (για την οποία η ίδια και ο Πρωθυπουργός «έχουν δεσμευτεί να συνεργασθούν») συνδέθηκε με την «πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους για ελάφρυνση του χρέους», καθώς και στην εκφρασθείσα πεποίθηση Τσίπρα ότι «στις συζητήσεις για το χρέος, το ΔΝΤ θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο». Ενώ άλλοι έδωσαν έμφαση στο ότι η Κριστίν Λαγκάρντ, καίτοι δεν ζήτησε ως Ταμείο «νέα μέτρα», επέμεινε στην αμφισβήτηση επίτευξης του στόχου πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5% του ΑΕΠ (θεωρώντας ότι, για το 2018, είναι επιτεύξιμο ένα 2,2% μόνον), αλλά επέμεινε «να εφαρμοσθούν όσα έχουν συμφωνηθεί» Και ότι το Ταμείο «θα προσέχει ώστε να τηρούνται οι δεσμεύσεις» (στις οποίες περιλαμβάνεται και το ενδεχόμενο να έρθουν νωρίτερα τα προνομοθετημένα μέτρα για 2019 – μείωση συντάξεων - και 2020 – αύξηση φορολογίας μέσω μείωσης του αφορολόγητου).
Άν τώρα δει κανείς την τοποθέτηση του Προέδρου Τραμπ στην συνάντηση με Τσίπρα – όπου βάρυνε βέβαια η συζήτηση για την αναβάθμιση των F-16 και το κόστος των 2,4 δις δολαρίων... - υπήρξε ασφαλώς η συνηγορία για «credible debt relief»/αξιόπιστη ελάφρυνσης χρέους, προσπερνώντας την παλιότερη δυσπιστία για ανάμειξη του ΔΝΤ στην Ελληνική υπόθεση. Όμως... πού θα μας βγει τελικά η ισορροπία με τους Ευρωπαίους «εταίρους»; (Όσο για τις προοπτικές των ενεργειακών και των επενδυτικών, αναμονή για την ουσία. Αναμονή...).
Πάμε όμως τώρα σε λιγότερο υψηλή πτήση. Στην πάντα προσεγμένη παρουσίαση της Έκθεσης του ΙΟΒΕ για την Οικονομία (γ΄ 3μηνο 2017), η ανάγνωση που επικράτησε ήταν αντίστοιχα ανάλογη με την οπτική του καθενός.. Με φόντο πάντως της ΕΛΣΤΑΤ την αναγνώριση ότι το 2016 έκλεισε με -0,2% , δηλαδή σε ύφεση, η αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,6% στο α΄6μηνο της φετεινής χρονιάς ήρθε ως ανάσα έναντι μείωσης ίδιας έκτασης πέρσι – αλλά η παγκόσμια ανάπτυξη ήταν στο 3,1% για το ίδιο διάστημα, με 2,2% στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Η βάση της αύξησης του ΑΕΠ ήταν αξιόπιστη, αφού το 8μηνο του 2017 είχαμε +5,4% στην βιομηχανική παραγωγή, αλλά και βελτίωση των επιχειρηματικών προσδοκιών και συνεχιζόμενη αύξηση των εξαγωγών – αλλά οι προσδοκίες για την συνολική ανάπτυξη μένουν κάτω του 1,5% ή μάλλον «στην περιοχή του 1,3%», (την στιγμή που η Τράπεζα της Ελλάδος έκανε λόγο για 1,7%, ο δε Αλέξης Τσίπρας ανέφερε κάτι σαν 2% ως εφικτό).
Βέβαια, λόγος γίνεται για επιτάχυνση της ανάπτυξης το 2018, «στην περιοχή του 2%», με προσδοκίες για διεύρυνση των εξαγωγών κατά 7% (με δεδομένη κλιμάκωση της ανάπτυξης στην ΕΕ, αλλά και συνολικά στο διεθνές εμπόριο) – αλλά, και εδώ, το ΙΟΒΕ μένει πίσω από τις κεντρικές προσδοκίες της Κυβέρνησης.
Όσο για τις επιδόσεις εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, ναι μεν καταγράφει το ΙΟΒΕ («παρά τα προβλήματα που παρατηρούνται») ότι κινείται «σε τροχιά επίτευξης των στόχων του τρίτου Προγράμματος Προσαρμογής», αλλά σημειώνεται ότι υπάρχει υπο-εκτέλεση του ΠΔΕ καθώς και ανάγκη εκτέλεσης«στο υπόλοιπο του έτους» των πρωτογενών δαπανών οι οποίες έως τώρα περιορίζονται. Όσο για τον στόχο του 3,57% ως πρωτογενές πλεόνασμα που θέτει για το 2018 ο Προϋπολογισμός «οι στόχοι θεωρούνται φιλόδοξοι». Και τούτο επειδή «κατά κύριο λόγο το πλεόνασμα προγραμματίζεται να επιτευχθεί μέσω του ασφαλιστικού συστήματος» τόσο στην πλευρά των δαπανών (μειώσεις συντάξεων) όσο και των εσόδων (αύξηση εισφοράς). Δίπλα δηλαδή στην φορολογική κόπωση, το ΙΟΒΕ αναδεικνύει την ασφαλιστική κόπωση ως παράγοντα αβεβαιότητας...
Συνεπώς; Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε – εν γένει.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 19/10/2017.
Πάρτε δυο στιγμιότυπα αυτών των ημερών, από την συνεχιζόμενη προσπάθεια να «δέσει» η Ελληνική οικονομία σε μια σταθερότερη πορεία – μ' εκείνο που ονομάζουμε καμιά φορά «προοπτική».
Το πρώτο: όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει ότι, άμα δεν προχωρήσει η εξόφληση των arrears του Δημοσίου προς ιδιώτες, το οφειλόμενο υπόλοιπο της προηγούμενης δόσης (μετά το κλείσιμο της περιπετειώδους δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3, θυμάστε;), δηλαδή η υποδόση των 800 εκατ. ευρώ, όχι μόνον δεν θα εκταμιευθεί από τον ESM αλλά θα μπορούσε και να χαθεί τέλη Οκτωβρίου. Βέβαια, όπως πορεύεται δημοσιονομικά η χρονιά (ο Σεπτέμβριος δείχνει να έχει απορροφήσει την υστέρηση εσόδων Ιουλίου-Αυγούστου) δεν θα ήταν αυτό το κενό που θα έφερνε την καταστροφή: όμως το να αφεθεί ένα τέτοιο κονδύλι να ξεφύγει θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο στο ξεκίνημα της τρίτης αξιολόγησης.
Δείτε, λοιπόν, τι συνέβη. Συνειδητοποιώντας ότι το «ευκολότερο» κομμάτι των ληξιπρόθεσμων του Δημοσίου – και, συνάμα, το αμεσότερης επίπτωσης στους κοινούς πολίτες/κανονικούς ανθρώπους - ήταν εκείνο των συντάξεων, που σέρνονται επί μήνες και χρόνια, το αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας/Κοινωνικής Ασφάλισης και η Διοίκηση του ΕΦΚΑ απηύθυναν έκκληση στους εργαζόμενους του φορέα – δημοσίους υπαλλήλους, δηλαδή σ' εκείνους που έχουμε μάθει να υποτιμούμε και να τσουβαλιάζουμε, αδιακρίτως – να δουλέψουν υπερωριακά/μέχρι και το περασμένο Σαββατοκύριακο, έτσι ώστε να προωθηθούν «εμβόλιμες» κύριες συντάξεις. Ασφαλώς και τα 12,6 εκατομμύρια που αναλογούν στους 4.200 νέους δικαιούχους δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό των 1,44 δις ευρώ που έχουν καταβληθεί για 183.400 νέες συντάξεις (κύριες και επικουρικές, συν εφάπαξ) από την αρχή της χρονιάς. Όμως, να, έδειξαν κάτι που κοντεύει να θεωρηθεί αδιανόητο: όταν θελήσει να ξεκουνηθεί το Δημόσιο, μπορεί! (Φυσικά, αναμένεται η συνέχεια).
Το δεύτερο σημάδι βλέπει προς τα εμπρός: αύριο κανονικά αναμένεται η νέα ετυμηγορία της Moody's για την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελληνικής οικονομίας και – ακόμη περισσότερο – για τις προοπτικές της. Πριν τρεις μήνες η Moody's μας είχε «χαρίσει» μια βαθμίδα, με θετικό μάλιστα outlook. Δεν την ακολούθησε, μεσοκαλόκαιρα, η S&P σε αναβάθμιση αλλά πέρασε και εκείνη σε θετικό outlook. Στο τέλος του καλοκαιρού, ανοδικά αξιολόγησε και η (μικρότερη) Fitch. Και οι «τρεις αδελφές» ανέφεραν ότι μετά το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης η τρίτη προοιωνίζεται πιο ευθύγραμμη: να δούμε.
Να σημειωθεί παράλληλα ότι το ΔΝΤ (στην ετήσια έκθεσή του) μας φιλοδώρησε με ένα κλικ καλύτερη προοπτική ανάπτυξης για το 2018 απ' ό,τι και ο ίδιος ο δικός μας προϋπολογισμός ανέφερε στο προσχέδιό του – ένα 2,6% έναντι 2,4%: βέβαια για φέτος μας αφήνει στο 1,8% (για το μακρότερο, δε, μάλλον θεωρεί ότι «σβήνουμε» σ' ένα 1%).
Αν, τώρα, κάποιος θέλει να αρυσθεί θετικά σημάδια από τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ας σημειώσει την κατά 3 φορές υπερκάλυψη από προσφορές του τριετούς καλυμμένου ομολόγου της Εθνικής (αρχικά ήταν να εκδοθεί για 500 εκατομμύρια, τελικά φαίνεται στα 750: για πρώτη φορά το 2014 ελληνική συστημική τράπεζα προσέρχεται και – φαίνεται να – πιάνει κουπόνι 3%). Αν δε προτιμάτε την πραγματική οικονομία, δείτε την ΕΛΣΤΑΤ να μιλάει για 5,6% αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής τον φετεινό Αύγουστο, έναντι ενός ρηχού +0,5% της περυσινής αντίστοιχης περιόδου. (Βέβαια, υποσημείωση: μια ανάσα πάνω από 3% πήγε η μεταποίηση, με «αστέρι» τα φάρμακα και τα βασικά μέταλλα. ενώ η ταλαιπωρημένη παραγωγή ορυχείων-λατομείων ξεπερνούσε το +6,5%...).
Θα μπορούσαμε να κλείσουμε/να το αφήσουμε εδώ αν στην εκτίμηση του ΔΝΤ που προσπεράσαμε παραπάνω – στα πλαίσια του World Economic Outlook ενόψει της φθινοπωρινής συνόδου ΔΝΤ/Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτων – δεν περιλαμβάνονταν δύο πικρότατα διαγράμματα για την Ελλάδα. Θα μπορούσε να τα περιγράψει κανείς ως «Διαγράμματα της Χαμένης ευκαιρίας». Αυτά βάζουν την Ελλάδα σε σύγκριση με δυο ντουζίνες χώρες σε αναφορά με το output gap/το παραγωγικό κενό που εμφανίζει η οικονομία, την απόσταση δηλαδή εκείνου που πετυχαίνει σε σχέση με εκείνο που θα μπορούσε. Μοναχική η Ελλάδα στην γωνία για το 2017. Μοναχική και η οριακά καλύτερη προοπτική για το 2018... Εκεί, λοιπόν, στηρίζει το Ταμείο και την δυσοίωνη προβολή για τον μακρότερο ορίζοντα – το καταδικαστικό 1% για το παραπέρα. Που δείχνει το αδιέξοδο των ψιλο-παρανοϊκών πλην υπεσχημένων/δεσμευτικών πρωτογενών πλεονασμάτων του 3,5% του ΑΕΠ (που λειτουργούν ως «πατητή» και για μετά το 2022). Και του πασίδηλα μη-βιώσιμου δημοσίου χρέους. Πάλι από την αρχή...
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 13/10/2017.
Η προχθεσινή, νέα απεργία του δημοσιογραφικού κόσμου – σε μια πικρή προσπάθεια να διασωθεί κάτι από την παρεξηγημένη κοινωνικοασφαλιστική κάλυψη του χώρου, που «έλιωσε» χωρίς ούτε αληθινή διαπραγμάτευση να υπάρξει, αλλά και ούτε συνειδητοποίηση από την κοινή γνώμη – άφησε να περάσουν σχεδόν σιωπηλά μια σειρά από συζητήσεις. Οι οποίες όμως φωτίζουν σημαντικές πτυχές του προβληματισμού για την περαιτέρω πορεία της οικονομίας.
Και η μεν προσεκτικότερη εξέταση του τι θα φέρει το προσχέδιο του Προϋπολογισμού 2018 – με πρόβλεψη πρωτογενούς πλεονάσματος 3,57% του ΑΕΠ (οριακά άνω του στόχου 3,5% του Προγράμματος) σε βάση ρυθμού ανάπτυξης 2,4%, μετά από φετεινή υπέρβαση του στόχου με ελπιζόμενο πλεόνασμα 2,21% (έναντι του συμφωνημένου 1,75%) με ανάπτυξη 1,8% – θα έχει την ευκαιρία να γίνει όσο, τις επόμενες εβδομάδες, το Προσχέδιο θα «ωριμάζει» σε κάτι σαν Προϋπολογισμό. Ήδη η πλευρά της Αντιπολίτευσης μιλά για λογιστικά τρυκ και για χρήση προβολών της διαχείρισης των πόρων και καταβολών της Κοινωνικής Ασφάλισης προκειμένου να καλυφθούν οι υστερήσεις στα κυρίως φορολογικά έσοδα (ιδίως δε στον φόρο φυσικών προσώπων) που παρατηρήθηκαν το 8μηνο . Όμως, ούτως ή άλλως, οι αμέσως επόμενες ημέρες που θα ενσωματώσουν τον Σεπτέμβριο θα δώσουν μια ασφαλέστερη βάση στην συζήτηση – αφήνοντας να εξελίσσεται σε πιο «πολιτικό» επίπεδο η άλλη κουβέντα, περί διάθεσης της υπέρβασης του πλεονάσματος για κοινωνικούς στόχους, ευφυέστερους (ελπίζεται) από την περσινή «13η σύνταξη».
Πάντως υπήρξαν και δυο άλλες δημόσιες συζητήσεις που δεν αισθανόμαστε να καλύφθηκαν αρκετά. Η πρώτη ήταν εκείνη που οργανώθηκε από τους αποφοίτους του Harvard Business School, με συμμετοχή του Daniel Gros (του CEPS και με παρελθόν συμβούλου της Καγκελαρίου Μέρκελ), του Lorenzo Bini-Smaghi (άλλοτε της ΕΚΤ, τώρα Προέδρου της Société Générale), του νέου Γερμανού Πρέσβη στην Αθήνα Jens Ploettner και του Κυριάκου Μητσοτάκη (μεταξύ των alumni του ΗΒS, άλλωστε).
Η δεύτερη ξεκίνησε σαν παρουσίαση του συλλογικού έργου «Beyond Austerity: Reforming the Greek Economy» που κυκλοφορεί στο MIT Press (η Ελληνική εκδοχή θα είναι διαθέσιμη τον Νοέμβριο, στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), με την συνεργασία του Συνδέσμου Αποφοίτων του LSE και του Γαλλικού Ινστιτούτου. Ειδικά η διοργάνωση περί το «Beyond Austerity» έδωσε την αφορμή σε ευρύτατη ομάδα από Έλληνες οικονομολόγους – από την Ελλάδα και το εξωτερικό – που καλύπτουν το σύνολο των τομέων της οικονομίας: εξωτερικό εμπόριο/ανταγωνιστικότητα, δημοσιονομικά, φορολογία, συνταξιοδοτικό σύστημα, ιδιωτικοποιήσεις, αγορά εργασίας – ακόμη και εκπαίδευση, σύστημα υγείας ή Δικαιοσύνη, πάντως Δημόσιο και λειτουργία του – να δουν με μελλοντοστραφή ματιά τα διδάγματα από την κρίση και να αναζητήσουν/προτείνουν διεξόδους.
Στην συζήτηση του HBS αφέθηκε να ανέβει στην επιφάνεια ο υπορρέων προβληματισμός για τα συσσωρευμένα στο Ελληνικό τραπεζικό σύστημα NPLs και για τις επιπτώσεις της μη-αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων. Και ναι μεν ο L. Bini Smaghi θεώρησε τεχνικά απλό το προσπέρασμα του σκοπέλου («αλλάζεις διοίκηση στις τράπεζες – διαγράφεις και πουλάς χαρτοφυλάκια μη-εξυπηρετούμενων δανείων – βγαίνεις στην αγορά για να τα διαθέσεις») , χωρίς να αποκλείει και μια προσέγγιση απευθείας «κουρέματος» των δανείων: αλλά η αληθινή του κατακλείδα ήταν ότι εκείνες οι τράπεζες που έχουν υψηλά NPLs, θα χρειαστούν και περισσότερα κεφάλαια. Ενώ ο D. Gros, που στάθηκε περισσότερο στο ζήτημα του δημοσίου χρέους και της αναχρηματοδότησής του, ιδιαίτερα στην μετά το πάνελ συζήτηση αναφέρθηκε στο υφιστάμενο (ακόμη) στην Ελλάδα μαξιλάρι καταθέσεων: όχι ευχάριστος ο συνειρμός....
Κατά τα άλλα, το συμπέρασμα για την πορεία των Ευρωπαϊκών πραγμάτων «μετά τις Γερμανικές εκλογές» ήταν ότι δεν θα πρέπει να αναμένονται ιδιαίτερες μεταβολές στο συνολικό σκηνικό. Όσον αφορά την ιδιαίτερη πορεία της Ελληνικής διαπραγμάτευσης, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θεώρησε ότι θα χρειαστεί να υπάρξει αλλαγή της μέχρι τώρα συμφωνίας ώστε να γίνει μείωση του στόχου για τα πλεονάσματα και (παράλληλη) προώθηση των μεταρρυθμίσεων. Με ένα τέτοιο trade-off «δημοσιονομικού χώρου για μεταρρυθμίσεις» θεώρησε ότι θα μπορούσε να «γυρίσει» η οικονομία, πράγμα που με τους τόσο υψηλούς στόχους που έχει τεθεί δεν γίνεται.
Από την συζήτηση τώρα του «Beyond Austerity» (στην οποία θα επανέλθουμε) μια ριζοσπαστική τοποθέτηση προήλθε από το ακροατήριο, και μάλιστα από τον Γιάννη Στουρνάρα. Ο οποίος, όταν τέθηκε σε συζήτηση ποιου είδους Ελληνική πρωτοβουλία θα μπορούσε να «ξεκλειδώσει» αποδοχή δημοσιονομικού χώρου από τους Ευρωπαίους «εταίρους»/μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων, ευθέως αναφέρθηκε σε κύμα ιδιωτικοποιήσεων το οποίο μάλιστα ποσοτικοποίησε σε τάξη μεγέθους (πρόσθετων 9-12 δις μέσα στην πενταετία)...
*Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική" στις 5/10/2017.
Προσλαμβάνει όντως σουρεαλιστικό χαρακτήρα η πορεία της δημόσιας συζήτησης για την πορεία της οικονομίας. Έρχεται στο προσκήνιο με τις προβλέψεις του για το 2018 το Δημοσιονομικό Συμβούλιο, σχολιάζοντας τα διαλαμβανόμενα στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού. και «δέχεται» πρόβλεψη για ανάπτυξη 2,4% (με 1,8% για φέτος – στο όριο) και για αποκλιμάκωση της ανεργίας. όμως δείχνει με μελαγχολία την περαιτέρω μείωση των δημοσίων επενδύσεων – κατά 1,1% – που «απαιτεί», αντισταθμιστικά, κάτι σαν απογείωση των ιδιωτικών επενδύσεων. Προσέρχονται με θετικά/εποικοδομητικά σχόλια «οι ξένοι», εντελώς πρόσφατα ο Βέρνερ Χόγιερ της Ευρ. Τράπεζας Επενδύσεων.
Επόμενο βήμα: αναμένει υπερπροσέλευση επενδύσεων – investment glut – ο Ευκλείδης Τσακαλώτος συνεντευξιαζόμενος με τον Νίκο Χατζηνικολάου. όμως συνεχίζει να αμφιβάλλει για το κλίμα ο Γιάννης Στουρνάρας μιλώντας στο Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο. Κι αν το πράγμα έως εδώ διατηρεί ένα στοιχείο σοβαρότητας, έρχεται το συνεχιζόμενο έπος του Ελληνικού ως μεγα-αρχαιολογικού χώρου μετά δάσους (με την Κυβέρνηση να ανακαλύπτει – εν έτει 2017 – το «δεν θα αποδεχθεί σκόπιμες κωλυσιεργίες που θα έθεταν σε αμφισβήτηση την δεδηλωμένη βούλησή της»). Ενώ ο σουρεαλισμός απογειώνεται με την απόπειρα απαγόρευσης ιντερνετικών εφαρμογών με την υπόθεση Χρ. Σπίρτζη-Θύμιου Λυμπερόπουλου/ΣΑΤΑ – Taxibeat. σε ανώμαλη προσγείωση η εν λόγω νομοθέτηση με την βοήθεια Στέργιου Πιτσιόρλα : «Πρέπει να αποδεχθούμε τις νέες ιδέες: οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες έχουν μπει πια στην ζωή μας σ' όλον τον κόσμο».
Μπροστά, λοιπόν, σ' αυτό το φόντο επιχείρησε να φέρει κάποια στοιχεία έλλογου προβληματισμού το INEPΠΟΣΤ. To Ινστιτούτο Στρατηγικής της Λούκας Κατσέλη και μνήμης Γεράσιμου Αρσένη. Θέμα «Επενδυτική επανεκκίνηση: Τι; Πώς και Από ποιούς;». Η δομή ήταν αρκετά απαιτητική: ιχνηλάτηση του διεθνούς και του Ευρωπαϊκού περιβάλλοντος (ως προωθητικού η ανασχετικού παράγοντα). Ένα πιο τεχνικό μπαράζ αναζητήσεων – ιδίως φορολογικών και χρηματοδοτικών/οργανωτικών. Για να καταλήξει στο «Τι –Πώς – Με Ποιους» όπου και ο επιχειρηματικός κόσμος και η (υποτιθέμενη) επενδυτική κοινότητα έθεσε τις παραμέτρους ζήτησης και προσφοράς: οι επιχειρήσεις «ζητούν» επενδύσεις, οι επενδυτές τις «προσφέρουν» αλλά «ζητούν» κατάλληλες ευκαιρίες. Κλείσιμο πολιτικότερο, με πρέσβεις ξένων χωρών – ΗΠΑ/Γερμανίας/Γαλλίας/Ιταλίας – να επιχειρούν να τοποθετήσουν την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη.
ΟΙ συζητήσεις της ημερίδας υπήρξαν πολλαπλά ενδιαφέρουσες. Κάπως αυθαίρετα, θα ξεχωρίσουμε εδώ τρεις εισηγήσεις «της πρακτικής πτέρυγας των πραγμάτων» που ζητούν – θα απαιτούσαν αν ζούσαμε σ' έναν κόσμο αναζήτησης του αποτελέσματος ...– την προσοχή μας. Πρώτον, την εισήγηση της δικηγόρου Ασπασίας Μάλλιου που έφερε την (πικρή) πείρα του φορολογικού/των φορολογικών ελέγχων/της εκδίκασης των φορολογικών υποθέσεων: π.χ. αλλοδαπή τράπεζα ελέγχεται για την χρήση 1994, όμως για τα τέλη του 2017 έχει προσδιορισθεί η.... δεύτερη αναίρεση! ή πάλι η φορολόγηση των αεροπορικών εταιρειών, με την έκτακτη εισφορά επί του κατ' αποκοπήν ποσοστού του τζίρου πήγε να διακόψει την λειτουργία όλων τους εν Ελλάδι έως ότου με «ερμηνευτική διάταξη αναδρομικού χαρακτήρα» αποσύρθηκε. Για να δώσει σήμα κίνδυνου για τα «δεσμευτικά προληπτικά μέτρα» και την δημιουργία παράλληλων ελεγκτικών μηχανισμών στην Οικονομική Εισαγγελία – που υπόσχονται νέο πάγωμα των πάντων εν ονόματι της αυστηροποίησης. Να προειδοποιήσει για τις παρενέργειες της εύκολης ποινικοποίησης και της διεύρυνσης της ευθύνης των διοικούντων.
Πάμε τώρα στην εισήγηση του – πανεπιστημιακής προέλευσης/ LBS – Ηλία Παπαϊωάννου. Βλέποντας την αποτελεσματικότητα του δικαιϊκου, ιδίως του δικαστικού συστήματος της Ελλάδας της Ευρωζώνης να κινείται χαμηλότερα και από χωρών της υποσαχάριας Αφρικής, διαπιστώνοντας και την «μετάσταση των προβλημάτων από τις φορολογικές αρχές και την διοίκηση στα δικαστήρια» μέσα από τις εκκρεμούσες υποθέσεις (με 280.000 υποθέσεις στον αέρα για 30 πρωτόδικους σχηματισμούς, 951 δικαστών και 600 προσωπικού υποστήριξης) αποτόλμησε μια πρόταση. Την πρόσληψη – με διαδικασίες!- 5.000 δικηγόρων. Και στήριξη σ' αυτούς, επί 5ετία, της επέκτασης λειτουργίας των δικαστηρίων και μετά την λήξη του ωραρίου, ενδεχομένως και τα Σάββατα για τις απλούστερες υποθέσεις. Ώστε... αντί να θρηνούμε για τις εκκρεμείς υποθέσεις, να αρχίσουμε να τις απορροφούμε.
Τελευταίο παράδειγμα πρακτικής προσέγγισης, η ανάλυση του – Προέδρου του ΤΕΕ – Γιώργου Στασινού για εκείνο που ονόμασε «χωρική ανασφάλεια» κάθε επενδύσεως, που σημαίνει ότι κανένας επενδυτής στην Ελλάδα και πουθενά δεν μπορεί να υπολογίσει τον χρόνο αδειοδότησης, που εύκολα πάντως φθάνει τους 30 μήνες. Προτείνει λοιπον την δημιουργία ενός One Click Land Info System το οποίο να συγκεντρώνει από τις διάφορες υπηρεσίες τα (διαθέσιμα) στοιχεία. Ώστε να υπάρχει ένας συνολικός ψηφιακός χάρτης που, για κάθε ακίνητο, να μπορεί να καταστεί διοικητική πράξη, και να οδηγεί σε ηλεκτρονικά εκδιδόμενη άδεια. Όνειρα; Αν ναι... αναγκαία.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 5/10/2017.
Ήταν στην προσέλευση πριν την συνάντηση που οργάνωσε την Δευτέρα ο Economist, με Jack Lew, Jeroen Dijsselbloem, Γιώργο Χουλιαράκη και Βαγγέλη Μυτιληναίο, και στα πηγαδάκια συλλέξαμε δυο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Αρχίζουμε μ' αυτές.
Την ημέρα που «έπεφτε» το αποτέλεσμα των Γερμανικών εκλογών, το οποίο ήδη έφερε κάποια ταραχή σ' εμάς πέρασε στην δημοσιότητα ότι η Unilever πουλάει κάποιες από τις μάρκες ελαιολάδου της – π.χ. την Άλτις – και μάλλον την μονάδα της οδού Πειραιώς, αναδιαρθρώνοντας (κατά την επίσημη εκδοχή) την παρουσία της στην Ελλάδα. Παράλληλα, η κοινοπραξία Nestlé – R&R ανακοίνωνε την διακοπή λειτουργίας της μονάδας παγωτού της στον Ταύρο (με αρκετά φροντισμένη αποζημίωση για το προσωπικό). «Μίκρυνε η Ελλάδα ως αγορά. Μίκρυνε πολύ» ήταν το σχόλιο/ερμηνεία βετεράνου της παραγωγικής οικονομίας, που πλησίασε στο πηγαδάκι.
Η δεύτερη παρατήρηση, λίγο αργότερα: σχολιαζόταν η θορυβώδης διεκδίκηση της προσοχής από την Eldorado, οι αμοιβαίες υπαναχωρήσεις (Δημοσίου και Eldorado) , η πολιτική σκόνη που σηκώθηκε, η αίσθηση κενού που έμεινε πίσω, η αντίληψη για Doing Business in Greece που προκύπτει απ' αυτό το επεισόδιο. Στην ίδια συγκυρία, η – σε σύγκριση μεσαία – λατομική Μάρμαρα Παυλίδης της Δράμας, ανακοίνωνε και επεξηγούσε στους χαμηλότερους των τόνων την εξαγορά του 88% της Mermeren στο Prilep της πΓΔΜ, που της δίνει ηγετικό ρόλο στο λευκό μάρμαρο (Ariston της Παυλίδης, Sivec της Mermeren) με εξαγωγές από Κίνα και Άπω Ανατολή μέχρι χώρες του Κόλπου και Λατινική Αμερική. Μέσα σε δυο δεκαετίες και με συνεχείς επενδύσεις, με συντηρητική ανάπτυξη των λατομείων και με ελάχιστη έκθεση σε δανεισμό – κυρίως όμως με συνειδητά χαμηλό προφίλ και προσοχή να μην διαταράσσει ισορροπίες – η εταιρεία απέκτησε διεθνή παρουσία. Μια διαφορετική, ριζικά, εκδοχή του Doing Business in Greece.
Επιστρέφουμε όμως στο απόγευμα συζήτησης που προέκυψε από τον Economist. Και το οποίο προηγείται κατά λίγες μόνον μέρες από την διοργάνωση «Επενδυτική επανεκκίνηση: Τι, Πώς και από Ποιους;» που έχει προαναγγελθεί από το ΙΝΕΡΠΟΣΤ της Λούκας Κατσέλη (και συνεργατών του Γεράσιμου Αρσένη), για την ερχόμενη Παρασκευή αλλά και της επίσης προαναγγελμένης παρουσίασης κοινού σχεδίου Νίκου Χριστοδουλάκη/Μιλτιάδη Νεκτάριου/Χάρη Θεοχάρη, που κι αυτό την άκρια του ίδιου νήματος αναζητεί.
Λοιπόν: ίσως παραξενέψει, αλλά, η πολιτικότερη τοποθέτηση που ακούστηκε στον Economist ανήκε στον Βαγγέλη Μυτιληναίο. Ο οποίος ανέφερε διάφορα γύρω από την υπόθεση (και τις προϋποθέσεις) της ανάπτυξης – αυτό ήταν άλλωστε το επίσημο αντικείμενο της συζήτησης, «How fast can we grow?» - αλλά κυρίως στάθηκε στην πρόταση να υπάρξει ένα «εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης». Αυτό, θα πει ο αναγνώστης, έχει ακουστεί ντουζίνες φορές. Όμως συνέχισε ο Μυτιληναίος με την διευκρίνηση ότι ένα τέτοιο σχέδιο θα όφειλε να υιοθετηθεί «απ' όλα τα κόμματα με Ευρωπαϊκό προσανατολισμό», με την πολιτικά ουσιώδη προσθήκη «συμπεριλαμβανομένου και του ΣΥΡΙΖΑ». Ένα τέτοιο σχήμα θα μπορούσε να γίνει δεκτό από τους «εταίρους» (με αναπόσπαστο στοιχείο την προσγείωση από τον στόχο του 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος) ως βάση για την πολυσυζητημένη διευθέτηση του χρέους, αλλά με μια reforms-based conditionality. Όπου το χρέος θα προσαρμοζόταν σταδιακά, με τις γνώριμές μας «δόσεις» των Μνημονίων ,όσο θα προχωρούσαν από Ελληνικής πλευράς οι προσυμφωνημένες περαιτέρω μεταρρυθμίσεις....
Ελάτε, τώρα να αρχίσουμε να το δένουμε γνησιότερα πολιτικά το πράγμα. Ο Γιώργος Χουλιαράκης – μην ξεχνούμε, διαχρονικός διαπραγματευτής σε Eurogroup και με Τρόικα - ήρθε να απαριθμήσει σειρά στοιχείων βελτίωσης που γι αυτόν δικαιολογούν/στηρίζουν τις προσδοκίες για clean exit τον Αύγουστο του 2018. Κυρίως, όμως, επανέφερε την θεωρία που είχε αναπτύξει και στο 21ο Roundtable του Economist (τον Ιούνιο, ακριβώς μετά την συμφωνία που έκλεισε τραυματικά την διαβόητη δεύτερη αξιολόγηση), ότι δηλαδή άπαξ και μια οικονομία εγκατασταθεί σ' ένα επίπεδο υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων (για το 2017 επανέλαβε ότι θα υπάρξει υπερκάλυψη του στόχου), η συνέχεια/η διατήρηση καταλήγει να είναι απλούστερη υπόθεση. Γι αυτό και επιμένει ότι η τήρηση του υπερφιλόδοξου στόχου 3,5% είναι στα πλαίσια του εφικτού.
Που οδηγεί η συζήτηση; Μα, στο πώς η μετά-τις-Γερμανικές-εκλογές ακόμη πιο δύσκολη συζήτηση στην Ευρώπη/στην Ευρωζώνη θα ξαναπιάσει την «Ελληνική υπόθεση». Τελευταία πινελιά: ο Dijsselbloem δεν έχασε την ευκαιρία να ευχαριστήσει τον Lew - μισοαστεία/μισοσοβαρά – για το ότι "he kicked some ass" (να το προσγειώσουμε Ελληνικά; «τράβηξε κάποια αυτιά») ακριβώς προκειμένου να αποφευχθεί στην προηγούμενη φάση η συζήτηση ή μάλλον να κλείσει οριστικά η χαραμάδα Grexit. Μέρος των σεναρίων κι αυτό;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/9/2017.
Έχουν περάσει χρόνια, χρόνια πολλά αφότου οι αντιδράσεις και συνολικά το κλίμα του Χρηματιστηρίου Αθηνών εθεωρείτο ότι δίνει τον τόνο της οικονομίας. ότι χρησιμεύει ως αποτύπωση τάσεων ή/και αξιολόγηση της οικονομικής πολιτικής. ότι λειτουργεί χρησίμως ως εργαλείο πρόβλεψης του «πού πάνε τα πράγματα». Μολαταύτα, οι πρόσφατες ψιλο-καταστροφικές συνεδριάσεις στο ΧΑΑ (με οδηγό τις τραπεζικές μετοχές) δεν θα' ταν σωστό να αγνοηθούν, έτσι που ήρθαν μετά από ένα διάστημα όπου – συνολικά – επικρατούσε η αίσθηση εκτόνωσης στην οικονομία, επανόδου σε κάτι σαν σταθερότητα (μετά την ολοκλήρωση της λησμονημένης πια δεύτερης αξιολόγησης), αναγνώρισης όλων των παραπάνω από τους «έξω»... Και όχι μόνο αυτό, αλλά στις τράπεζες καταγράφεται μια αργή αλλά σταθερή επανεισροή καταθέσεων, «κάτι κινείται» στην κατεύθυνση επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης των κόκκινων δανείων (ενώ μπουσουλάει και ο εξωδικαστικός) και – not least – περιορίζεται η εξάρτηση από τον ELA.
Γιατί λοιπόν να θεωρούμε ότι αξίζει μια ματιά στην νευρικότητα που αποτυπώθηκε στο ΧΑΑ; Ο πρώτος λόγος είναι ότι εκείνο που, στην εύκολη δημόσιά μας συζήτηση, περίπου χαιρετίστηκε ως νίκη της Ελλάδας εναντίον του ΔΝΤ μέσω "Ευρώπης", με την κοφτή άρνηση της ΕΚΤ (και του SSM) να δεχτούν τις απόψεις περί πρόταξης του AQR/ελέγχου ποιότητας του χαρτοφυλακίου των Ελληνικών τραπεζών με μετέπειτα ειδικά stress tests /δοκιμές αντοχής, προκάλεσε ουσιαστικά το αντίθετο του επιδιωκόμενου. Δεν καθησύχασε, ότι οι Ελληνικές τράπεζες έχουν προσπεράσει τα προβλήματα και πορεύονται ανέφελα με την κάλυψη του Ευρωπαίου επόπτη. Αλλά έθεσε και τα χαρτοφυλάκιά τους στο στόχαστρο. (Παράλληλα, διευκρινιζόταν ότι ούτως ή άλλως τα γενικά stress tests του ερχόμενου Απριλίου - σημειώστε το αυτό - θα προσλάβουν χαρακτήρα πιο προωθημένο/αυστηρό, ως προς την ενσωματωμένη AQR διάστασή τους). Μπορεί λοιπόν ουδείς να ενδιαφέρεται για το τι κλονίζει την χρηματιστηριακή εικόνα των τραπεζών• όμως η τόσο συχνά αναφερόμενη έννοια του "κλίματος" από κάτι τέτοια είναι που διαμορφώνεται...
Όμως αναφέραμε νωρίτερα στο ότι η υπόθεση του εξωδικαστικού συμβιβασμού, διαδικασία στην οποία τόσες προσδοκίες στηρίζονται προκειμένου να ξεκαθαρίσει στην πράξη - και όχι στα λόγια ή στις σεμνοπρεπείς προθέσεις - η υπόθεση του ιδιωτικού χρέους που τραβάει κάτω όλη την οικονομία, μπουσουλάει. Είναι όμως έτσι; Παρακολουθήσαμε πρόσφατα μιαν ακόμη ενημερωτική εκδήλωση, της ΕΕΔΕ αυτή την φορά, όπου άνθρωποι με άμεση εμπλοκή με το θέμα προσπαθούσαν να εξηγήσουν πώς πάει αυτή η υπόθεση - μόλις 40 μέρες μετά το άνοιγμα της σχετικής πλατφόρμας που (διαβεβαιώνουν και δείχνει να δικαιώνονται) κατάφερε και λειτούργησε κατά τα υπεσχημένα• δεν κράσσαρε• προχωράει. Φώτης Κουρμούσης, ο πάντα μειλίχιος Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους - Χαρούλα Απαλαγάκη ως Ένωση Ελληνικών Τραπεζών - Θόδωρος Καλαντώνης ως ΕΕΤ και Eurobank - Νικόλας Κανελλόπουλος ως ΟΠΕΜΕΔ (διαμεσολαβητές). Προχωράει όμως; Κάπου 6.500 περιπτώσεις έκαναν login στην πλατφόρμα - 1.500 απερρίφθησαν, οι άλλοι προχώρησαν - κάπου 1.000 κρίθηκε ότι καλύπτουν τα κριτήρια επιλεξιμότητας, ιδίως την μια τουλάχιστον κερδοφόρα χρήση μέσα στο βάθος της κρίσης - 600 υπέβαλαν αίτηση και κατέθεσαν ένα τουλάχιστον δικαιολογητικό (1 από 24 βέβαια) - 120 προχώρησαν και βρίσκονται υπό επεξεργασία.
Είναι αυτός ο ρυθμός ικανοποιητικός; "Αύγουστο μήνα ξεκινήσαμε, ο κόσμος χρειάζεται εξοικείωση". Συν, στον προηγηθέντα νόμο Δένδια μόλις 53 αιτήσεις είχαν υποβληθεί!... Συν, μια διαδικασία που υπόσχεται in globo/συνολική ρύθμιση χρεών και γενικό restart αφού φύγουν οι επιχειρήσεις-ζόμπι από την μέση, θέλει τον χρόνο της. Συν, όσο ξεκινά ο ίδιος ο εξωδικαστικός μηχανισμός, "γλυκαίνεται" η Διοίκηση και επεκτείνει την λογική. Όμως... προτού δούμε σε τι ποσοστό των υπό επεξεργασία υποθέσεων θα δώσει ο μηχανισμός αμοιβαία αποδεκτές λύσεις – αποδεκτές σε πιστωτές και προσερχόμενες επιχειρήσεις - μάλλον μικραίνει το καλάθι που κρατούμε. Όχι ακριβώς σχετικό, αλλά: όταν ήδη τρέχει η είδηση για πρόθεση του Υπουργού Οικονομίας Δήμου Παπαδημητρίου να πάει πίσω τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς - δηλαδή την πειθώ να προχωρήσουν οι ενδιαφερόμενοι σε χρήση του εξωδικαστικού μηχανισμού, έτσι; - μην πολυελπίζουμε σε έντονους ρυθμούς ξεκαθαρίσματος.
Πέρα όμως απ' αυτά, και με τις γερμανικές εκλογές που θα επιτρέψουν να ξεκινήσει η συζήτηση (ή: η μη-συζήτηση) περί χρέους να βρίσκονται σε μερικά 24ωρα απόσταση, η πηγή της νευρικότητας βρίσκεται εν τέλει αλλού. Στο ότι κανείς, ή σχεδόν κανείς, δεν μας λέει ποιος θα διαπραγματευθεί την άνοιξη του 2018 τα μετά τον Αύγουστο. Και πως. Και με ποιον. Όσο αυτό δεν αγγίζεται, η μη-νευρικότητα θα ήταν το παράδοξο.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 21/9/2017.
Όλον αυτόν τον καιρό, σε μια δημόσια σφαίρα – να το πούμε έτσι βαρύγδουπα, μιας κι ακόμη πλανάται στην ατμόσφαιρα η μνήμη του περάσματος Μακρόν – όπου η έννοια της αλήθειας έχει υποφέρει, όπου ο καθένας αξιοποιεί εκείνα τα στοιχεία που τον συμφέρουν, όπου η προσγείωση στην πραγματικότητα αποβαίνει συχνά-πυκνά αδύνατη, βλέπουμε μια «εύκολη» χρήση της αλήθειας. Δεν αναφερόμαστε στο ότι η πολιτική αντιπαράθεση κινείται χαρωπά γύρω από την σε κάθε στροφή καταγγελία «Ψεύτες! Ψέματα!...» και την αποστροφή «Μπορείτε να μας κατηγορήσετε για αυταπάτες, όχι ότι είπαμε ψέματα» ή (για να φύγουμε λίγο εκτός ΕλληνοΕλληνικών, στο «στην Ευρώπη βασιστήκαμε πολλές φορές σε ψέματα του Μακρόν). Αλλά στο πώς, καθημερινά, η «αλήθεια» που χρησιμοποιείται είναι η βολική. Και μόνον αυτή.
Δείτε κάποια παραδείγματα:
Γνωρίζετε κι εσείς ότι τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο διαμορφώνονται στα 97,3 δις ευρώ. Το γνωρίζει και η Τρόικα, επανέρχεται το νούμερο σε συζητήσεις Eurogroup, ανθεί στον Τύπο και περιφέρεται κάθε τόσο στις διεθνείς αναφορές στο Ελληνικό ζήτημα. Ακούσατε ότι οι ληξιπρόθεσμες φορολογικές υποχρεώσεις Ιουλίου, όπου σημειώθηκε «σκαλάκι» επιδείνωσης αυξήθηκαν κατά 1.441 εκατ. ευρώ (μαζί, δε, με τις «μη φορολογικές-κατηγορίες εσόδων» άγγιξαν τα 2 δις). Γνωρίζετε επίσης ότι τα «κόκκινα δάνεια» (ή, κατά την πιο επίσημη περιγραφή, τα «μη-εξυπηρετούμενα ανοίγματα» στις τράπεζες) διαμορφώνονταν στο τέλος του α΄6μήνου στα 101,8 δις ευρώ. Διαβάζετε τα νούμερα και αισθάνεστε – δικαίως! – ότι πορευόμαστε με καράβι που όχι απλώς μπάζει νερά αλλά βουλιάζει.
Δείτε τώρα πώς τα πράγματα είναι χειρότερα και καλύτερα – ταυτόχρονα. Ήταν ευτύχημα που η ΑΑΔΕ του Γ. Πιτσιλή πήρε – επιτέλους! – την πρωτοβουλία να κάνει κάποιες διευκρινήσεις. Πρώτα-πρώτα, η επιδείνωση των ληξιπρόθεσμων όπως αυτά τρέχουν τώρα: από τα 1.441 εκατομμύρια που δεν καταβλήθηκαν εμπροθέσμως, πάνω από τα μισά (746 εκατ. ευρώ) «ανήκουν» σε τρεις φορολογικούς ελέγχους σε ισάριθμες μεγάλες υποθέσεις, «μηδενικής εισπρακτικής απόδοσης» - που θα πει ότι επιχειρήσεις που ήταν ήδη λιωμένες/στο πάτωμα είδαν να τους καταλογίζονται φόροι και επίφοροι και πρόστιμα και προσαυξήσεις που η Διοίκηση γνωρίζει (και, πιστέψτε μας, γνώριζε εξαρχής) ότι δεν θα εισπραχθούν. Ποτέ. Η ΑΑΔΕ, εδώ, δεν έκανε μιαν άλλη διευκρίνηση για την οποία θεώρησε ότι μάλλον εκφεύγει των ορίων της: από το κοκκίνισμα οφειλών φορολογουμένων, όταν αρχίζει η υποχρέωση του φόρου εισοδήματος, τον πρώτο μήνα αρκετός κόσμος πλέον «αφήνει να μπει στο κόκκινο» ώστε να πάει να ζητήσει ρύθμιση.
Σημαίνει αυτό ότι δεν υπάρχει φορολογική κόπωση; Όχι! Όμως τα μεγέθη θέλουν περισσότερη προσοχή. Συνεχίζουμε λοιπόν με το βουνό των ληξιπρόθεσμων – τα κοντά 100 δις ευρώ. Σ' αυτό η ΑΑΔΕ και το ΥΠΟΙΚ δεν έκαναν επίσημη τοποθέτηση αλλά αφέθηκε να βγει προς τα έξω κάτι που ήδη γνωρίζουμε από το 2011, τότε που επί Γιώργου Παπακωνσταντίνου γινόταν η πρώτη μεθοδική διεκτραγώδηση των στοιχείων που συνιστούν τον «φαύλο κύκλο των χρεών» στην Ελληνική οικονομία. Όπως είναι τα στοιχεία σήμερα, κάπου 77 δις ευρώ (από τα 97,35 συνολικά) δεν θα εισπραχθούν ποτέ. Εντελώς απολύτως ποτέ! (Επί Παπακωνσταντίνου, όταν είχε γίνει ο αντίστοιχος υπολογισμός, ήταν 45 δις τα μη δεκτικά είσπραξης). Γνωστή και η λίστα: λησμονημένες Πειραϊκή-Πατραϊκή και Αιγαίον και ΦΙΞ και Σκαλιστήρη ή ό,τι άλλο αρχαίο, αλλά και δισεκατομμύρια πρόστιμα λεύκανσης της τιμής του πολιτικού κόσμου στην χρηματιστηριακή ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ των δομημένων, συν οφειλές από ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ και ΟΣΕ και άλλες του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Κάθε φορά που προτάθηκε μια κίνηση σοβαρότητας και ειλικρίνειας – να διαγραφούν αυτού του είδους τα φαντάσματα – η Τρόικα φορούσε μανδύα Καλβινιστικής υποκρισίας, οι δικοί μας κουνούσαν το φάσμα της απιστίας κατά του Δημοσίου (και της πολιτικής/μηντιακής καταγγελίας).
Τώρα, μια στιγμή στα «κόκκινα δάνεια». Εδώ, ο τσακωμός ΔΝΤ-ΕΚΤ/SSM για την ενδεχόμενη νέα ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών συγκαλύπτει την ουσία. Που είναι ότι το «ξεκοκκίνισμα» των ισολογισμών των τραπεζών πάει τραγικά αργά. Ότι η όποια πώληση πακέτων δανείων γίνεται σε ζαλιστικά χαμηλές τιμές. Ότι περιπτώσεις όπως της Μαρινόπουλος (διάσωση) ή του ΔΟΛ (ειδική εκκαθάριση) αφήνουν πίσω σεισαχθειακού επιπέδου τρύπες – εννοούμεθα! Προσθέστε και το πάγωμα των στεγαστικών με τον Νόμο Κατσέλη. Και θα δείτε ότι οι υπερήφανες προβλέψεις σχεδόν 53 δις για το σύνολο των Ελληνικών τραπεζών μόνον αίσθηση ασφάλειας δεν παρέχουν. Προσθέστε επίσης ότι σιγά-σιγά «εις τας Ευρώπας» προβλέψεις θα αρχίσουν να γράφονται και όταν υπάρχει σοβαρή πιθανότητα ζημιών και θα δείτε ότι το κλίμα βαραίνει.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 15/9/2017.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015
