Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Η συζήτηση για «μετά τον ΕΝΦΙΑ»

Οι καραμπόλες που δημιουργούνται γύρω από τον ΕΝΦΙΑ, εν όψει μάλιστα της διαμόρφωσης του συνολικού πακέτου «μη-περικοπή των συντάξεων/της προσωπικής διαφοράς – αντίμετρα – κοινωνικό πακέτο Τσίπρα στην ΔΕΘ», με την βαθμιαία συνειδητοποίηση μάλιστα ότι η ελάφρυνση της φορολογίας ακινήτων θα μπορούσε να είναι βασική παράμετρος μιας αφύπνισης της κτηματαγοράς με όλη την πολλαπλασιαστική επίδραση που πάντα ασκεί το γιαπί, οδηγούν συχνά-πυκνά τις συζητήσεις για το «μετά τον ΕΝΦΙΑ».
Είναι ήδη χαρακτηριστικό ότι ακόμη και η σημερινή κυβερνητική πλειοψηφία – η οποία, μην ξεχνούμε, έχει ως οδηγό μέλλοντος την αντικατάσταση του φόρου ακίνητης περιουσίας με έναν συνολικότερο φόρο (μεγάλης) περιουσίας μέσω «περιουσιολογίου» - δεν υπήρξε καθόλου πρόθυμη να δεχθεί οπισθοχώρηση στον σχεδιασμό της για βαθμιαία μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% (μεσοσταθμικά, το 2019-20) ως αντιστάθμισμα της διατήρησης αλώβητων των συντάξεων των «παλαιών» συνταξιούχων. Λιγότερο από την μέριμνα για μη-πρόσθετη βύθιση της κτηματαγοράς, λειτουργεί εδώ η προεκλογική αφύπνιση. Πάντως η κοινωνική διάσταση προστίθεται, με ενίσχυση της προοδευτικότητας του ΕΝΦΙΑ καθώς τα ακίνητα σε ζώνες μικρότερης αξίας θα τον δουν να ελαφρύνεται έως και κατά 50%.
Πολύ πιο κεντρικός ο ρόλος της υποχώρησης του ΕΝΦΙΑ κατά 30% - από 15% κάθε χρόνο, το 2019-20, αλλά οριζόντια – στην συνολική προσέγγιση που προτείνει η Ν.Δ. σε ό,τι έχει παρουσιάσει ως οικονομικό Πρόγραμμά της. Θέλοντας μάλιστα να τονίσει την διάσταση διαρθρωτικής αλλαγής, έφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην επιφάνεια μια παλιότερη ιδέα-πρόταση του Στέφανου Μάνου για μετάβαση σε έναν ΕΝΦΙΑ που θα λειτουργεί σε επίπεδο Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. (Προφανώς με αντικατάσταση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων/ΚΑΠ των Δήμων).
Καθώς λοιπόν αυτή η συζήτηση συνεχίζεται, σε διοργάνωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, με θέμα «Η αποκέντρωση ως επιλογή διακυβέρνησης – η περίπτωση του ΕΝΦΙΑ» επιχειρήθηκε μια συνολική προσέγγιση της λογικής να μετακινηθεί προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση το προϊόν της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας ως στοιχείο τόνωσης της αποκέντρωσης. Εκεί, ακούσαμε τον Γιώργο Πρεβελάκη (της Σορβόννης) να κάνει μιαν ιστορική αναδρομή στο πώς η δημιουργία του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους, σε μια προσπάθεια ταύτισης Έθνους-Κράτους-Εδάφους, προσέτρεξε στα τότε συγκεντρωτικά Ευρωπαϊκά πρότυπα. Και, με αρκετά σαφή τρόπο, μαχήθηκε αποτελεσματικά με την ισχύ των τοπικών κοινοτήτων/τον κοινοτισμό. Μετά την Μεταπολίτευση, επιχειρήθηκε η αντίστροφη πορεία – όμως με περιορισμένη ειλικρίνεια – ακόμη μικρότερη αποτελεσματικότητα... Τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ίδιας της έννοιας της αποκέντρωσης παρουσίασε σε μια διερεύνηση των βασικών ερωτημάτων - ποιος κυβερνά; για ποιον; σε ποιον λογοδοτεί; - ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης (ΕΚΠΑ) Νίκος Χλέπας: Στα υπέρ η εγγύτητα/η άμεση ανταπόκριση (και ως εκ τούτου η δυνατότητα αποτελεσματικότητας), η γνώση των τοπικών συνθηκών, η λογοδοσία/πρακτική νομιμοποίηση της δράσης, οι οικονομίες εύρους/η αντιμετώπιση των αντι-οικονομιών, η ανάπτυξη κοινωνικού κεφαλαίου/εμπιστοσύνης (στοιχείων που τόσο έχουν υποχωρήσει στα χρόνια μας). Στα κατά ο φόβος αύξησης των ανισοτήτων (κοινωνικών-περιφερειακών) η υποχώρηση της δυνατότητας αναδιανομής, η κοινωνική χωριστικότητα, η αποφυγή των «ακατάρτιστων»-εκλεγμένων, η αποφυγή των φαινομένων NIMBY («όχι στην δικιά μας αυλή οι οχλήσεις»), η υπερπολιτικοποίηση των πάντων.
Την συνταγματικότητα ή μη μιας περιέλευσης του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους εξέτασε τεχνικά ο καθηγητής Συνταγματικού (ΕΚΠΑ) Σπύρος Βλαχόπουλος, καταλήγοντας στο ότι μια τέτοια πρωτοβουλία μπορεί και να σταθεί.
Τέλος, ο Στέφανος Μάνος, που είχε ταυτισθεί με την έννοια του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους, παρεμβαίνοντας επέμεινε ότι είναι λάθος (πάντως επικοινωνιακό...) να λέγεται ότι «θα μεταφερθεί» ο ΕΝΦΙΑ στους Δήμους. Γι αυτόν ο ΕΝΦΙΑ, με τις στρεβλώσεις που έχει, καταργείται (αθέλητη συνήχηση με την θέση Τσίπρα/ΣΥΡΙΖΑ προ του 2015...) και αντικαθίσταται με νέο σύστημα. Το οποίο απευθείας δίνει την δυνατότητα στους Δήμους να καλύπτουν τις ανάγκες τους από τους ίδιους τους κατοίκους τους. (Πάντα σε αναζήτηση της επεξήγησης, ο Στ. Μάνος πρότεινε να χρησιμοποιείται το παράδειγμα της πολυκατοικίας: ποιος θα σκεφτόταν να ζητήσει η κάλυψη των δαπανών των κοινοχρήστων μιας πολυκατοικίας να γίνεται από τους γείτονες, ή πάλι από τον Δήμο;). Όσο για τον επιμερισμό, θύμισε ότι πέραν της δομημένης επιφάνειας, υπάρχει και το περιθώριο που δίνει ο συντελεστής δόμησης – δηλαδή το δικαίωμα που δίνει ο νόμος για εκμετάλλευση. Όμως, κατά Μάνο, η επιβάρυνση θα πρέπει να είναι αναλογική – χωρίς την στρεβλωτική επίδραση του πρόσθετου φόρου που καταλήγει να λειτουργεί δεσμευτικά.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 17/11/2018. 

Αναζήτηση ρεαλιστικών προοπτικών για τον αγροδιατροφικό τομέα

Η συζήτηση για τις προοπτικές του αγροδιατροφικού τομέα πάει δεκαετίες πίσω – πάντως στα χρόνια Διαμαντή Πεπελάση, ύστερα με ενσωμάτωση στον πολιτικό λόγο ΠΑΣΟΚ/Ανδρέα Παπανδρέου, εν συνεχεία με Ευρωπαϊκή χροιά με Κώστα Σημίτη/Νίκο Θέμελη/Δημήτρη Δαμιανό...
Πριν λίγες μέρες, «Το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα» απετέλεσε – στην Κεντρική Μακεδονία, στις Σέρρες – αντικείμενο του AgriBusiness Forum, με πρωτοβουλία GeoRoutes και στήριξη της Ολλανδικής Πρεσβείας/Orange Grove, της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής/American Farm School Θεσσαλονίκης, των Πανεπιστημίων Rutgers/ΗΠΑ και Wagenigen/Ολλανδίας. Εκείνο που θα μπορούσε να θεωρηθεί μια, κατά κυριολεξία, περιφερειακού και εξειδικευμένου ενδιαφέροντος, πρωτοβουλία έρχεται να ενταχθεί σε μια ευρύτερη φιλοσοφία ανοίγματος και διεθνούς ένταξης στην Ελλάδα του 2018.
Πράγματι, η ίδια αυτή συνεργασία των Ολλανδών και της GeoRoutes, με προσθήκη του Οργανισμού Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου και σε διασύνδεση με την Πολιτική Γειτονίας της ΕΕ, της Γαλάζιας Ανάπτυξης/Blue Growth κοκ, έχει ξεκινήσει από πέρσι το Forum Συνεργασίας Βαλκανίων και Ευξείνου Πόντου γύρω από την ιδέα της συνδεσιμότητας/connectivity, που λέει τι; Ότι, έτσι όπως προχωράει η παγκοσμιοποίηση αλλά και έτσι όπως εξελίσσονται τα γεωπολιτικά στην περιοχή μας, με την Ιστορία παρούσα αλλά και με μεγάλους παίκτες άγαρμπα ενεργούς – ΗΠΑ, Ρωσία, ακόμη-ακόμη Κίνα, συν οι μικροηγεμονικές στάσεις Τουρκίας –, με την δε ΕΕ σε παγίως διστακτική παρουσία, άμα η ευρύτερη περιοχή δεν προχωρήσει στον δρόμο της διασύνδεσης, τότε θα βρεθεί (πολυδιασπασμένη/fragmented) σε νέα φάση περιπετειών.
Διασυνδεδεμένη όμως πώς; Με μεταφορικές υποδομές. με ενεργειακές οδούς. με δίκτυα της ψηφιακής εποχής, επικοινωνιών κοκ. με τουριστικές συνεργασίες. με πανεπιστημιακά και ερευνητικά δίκτυα. με περιβαλλοντικές διασυνοριακές δράσεις. με συνδυασμένη ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα.
Αυτό το τελευταίο, μας φέρνει πίσω στην διοργάνωση για «Το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα» απ' όπου ξεκινήσαμε. Λοιπόν, στο Forum οι πιο παραδοσιακές προσεγγίσεις, όπως εκείνη που αφορούσε την ΚΑΠ για μετά το 2020 ή η άλλη που άφησε τις τράπεζες να παρουσιάσουν χρηματοδοτικά εργαλεία για τον αγροτικό τομέα, ξεδιπλώθηκαν δίπλα στην συζήτηση για το πώς νέες τεχνολογίες, με σύγχρονο hardware (από drones και GPS μέχρι νέες πρακτικές διατήρησης και συσκευασίας τροφίμων) αλλά και συνολικά με εισαγωγή στην ψηφιακή εποχή καθώς και με πρωτοβουλίες για ένταξη σε διεθνή δίκτυα εμπορίας ή/και αλυσίδες αξίας, μπορούν να φέρουν σε νέα εποχή την οικονομικότητα/την ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς τομέα στην μετά-την-κρίση Ελλάδα.
Εκείνο που από καιρό ακούγεται ως «ευφυείς καλλιέργειες»/smart farming ή ως ακριβόχρονη παραγωγή/J.I.T. στην πάντα ιδιαίτερη γεωργία επιδιώκεται να ενσωματώσει αληθινά τεχνολογική καινοτομία και τις δυνατότητες της ψηφιακής εποχής. Καθώς η παρουσία της Ολλανδικής εμπειρίας ήταν έντονη, το υπόδειγμα της «τριπλής έλικας» (δηλαδή της ουσιαστικής σύμπλεξης ιδιωτικού τομέα, πανεπιστημίων/ερευνητικών κέντρων, δημόσιας στήριξης) αναλύθηκε, προκειμένου να δείξει πώς μια μεσαία χώρα σαν την Ολλανδία έχει πετύχει εξαγωγές 101 δις ευρώ το 2017, με τον αγροδιατροφικό τομέα να δίνει το 20% των συνολικών εξαγωγών, κυρίως όμως το 50% του εμπορικού πλεονάσματος της χώρας. Μια ανοιχτή οικονομία, η επιδίωξη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, η ανάδειξη του clustering και προπαντός της ενσωμάτωσης των ψηφιακών δυνατοτήτων ώστε να συγκροτηθούν οι αλυσίδες αξίας - αυτή είναι η περιβάλλουσα της Ολλανδικής «τριπλής έλικας».
Ήδη, εισηγήσεις από αρμοδίους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Υπουργείου Γεωργίας, παρεμβάσεις από ανθρώπους του συνεταιριστικού και του πανεπιστημιακού κόσμου είχαν φέρει στον προσκήνιο την παραδοχή ότι η επόμενη ΚΑΠ είναι κυριολεκτικά «αύριο». ότι το 2020 ή και το 2022, αν δεν προετοιμαστεί άμεσα, κινδυνεύει να χαθεί. ότι ο όποιος εθνικός σχεδιασμός έχει καθυστερήσει σε σχέση με τις άλλες χώρες της ΚΑΠ
Όμως, μετάβαση του αγροδιατροφικού παραγωγικού δυναμικού στο αύριο προϋποθέτει/απαιτεί χρηματοδότηση. Υπάρχει; υπάρχει με ανεκτό κόστος; υπάρχει με κατάλληλα για τον αγροδιατροφικό τομέα τραπεζικά προϊόντα; Εδώ, έχουμε συνεισφορά των Ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών μηχανισμών – αλλά μόνον για μεγαλύτερης κλίμακας χρηματοδοτήσεις ή πάλι για global loans με ενδιάμεσες χορηγήσεις – ή και την νέα εποχή των FinTech – η οποία όμως ωριμάζει αργά και δεν έχει αποκτήσει μέγεθος ικανό ώστε να οδηγήσει τα πράγματα. Μπορούν όμως οι συστημικές τράπεζες να αξιολογήσουν σχέδια εισαγωγής νέας τεχνολογίας, σε hardware ή/και λογισμικό ή/και μεθόδους, χωρίς απλώς να «κολλάνε» το κόστος απόκτησης σε παραδοσιακούς εξοπλισμούς ή κτιριακές δομές; Και πώς θα συνδυαστεί το κόστος χρήματος με τις ανάγκες ανταγωνιστικότητας ενός τομέα που έχει εγκατασταθεί στον αστερισμό του ακριβού;
Περισσότερα ερωτήματα, παρά απαντήσεις...

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 12/11/2018.

Όταν ξανανθίζουν τα λεφτόδεντρα

Στον αλησμόνητο Σταύρο Τσακυράκη την χρωστάμε την διαπίστωση ότι, όπως η ψήφος στην Βουλή, έτσι και η νομολογία των (καθ' όλα σεβαστών κλπ.) Δικαστηρίων την έχει την τάση να ανακαλύπτει λεφτόδεντρα.
Η πρόσφατη συζήτηση για τις συντάξεις είναι αληθινά χαρακτηριστική της πικρής αυτής διατύπωσης. Ποιος μπορεί να αρνηθεί ότι κάτι που νομοθετείται – και μάλιστα με ευρύτερη πλειοψηφία, όπως θεωρείται βέβαιο ότι θα περάσει η άρση της νομοθετημένης περικοπής των «παλαιών» συντάξεων στις επόμενες εβδομάδες – δεν είναι κάτι που κρίνεται ορθό και πρέπον; Και ποιος θα τολμούσε να θεωρήσει ότι όταν τα ανώτατα Δικαστήρια νομολογούν ότι οι περικοπείσες συντάξεις, ή πάλι τα δώρα κλπ. οφείλουν να αποδοθούν αναδρομικά στους δικαιούχους – το δε ΝΣΚ κρίνει ότι τα κατώτερα Δικαστήρια ορθώς δικαιώνουν προσφεύγοντες, συνεπώς προς τι να ασκούνται ένδικα μέσα; – η απόφασή τους δεν θα πρέπει να τύχει σεβαστικής εφαρμογής;
Όταν, βέβαια, θα δοθούν τώρα τα αναδρομικά στους δικαιούχους του «σκληρού πυρήνα» - δικαστικοί (το υπόλοιπο 50% της διαφοράς αποδοχών 2012-14), ένστολοι (2012-2016), πανεπιστημιακοί (2015-2016), γιατροί ΕΣΥ (2014-2016) – αυτό θα σημάνει κάτι σαν 800 εκατ. ευρώ. Αυτοί είναι οι δικαιούχοι της υπερήφανης νομολογίας, που αφορούσε το δικαίωμα σε «αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης»: ξεκίνησε με τους δικαστικούς , αλλά σταδιακά «άνοιξε» στα ειδικά μισθολόγια. Τώρα θα 'ρθουν στην Βουλή με ειδική νομοθετική πρόνοια. Η οποία θα περάσει, στοίχημα!, με ευρύτερη πλειοψηφία.
Η προς ανατροπή βαίνουσα περικοπή των συντάξεων των «παλαιών» συνταξιούχων – όσων δηλαδή βρέθηκαν συνταξιούχοι προτού ενσκήψει ο Νόμος Κατρούγκαλου, μέσα του 2016, ανεξαρτήτως αν ήταν πρόωρα συνταξιοδοτημένοι ή όχι, ή αν οι συντάξεις τους (όντως πολλές φορές ροκανισμένες από διαδοχικές μνημονιακές περικοπές) ανταποκρίνονταν ανταποδοτικά στο καθεστώς ασφαλιστικών κρατήσεων που είχαν στην διάρκεια του εργασιακού τους βίου – αφού η σχετική δέσμευση αφορούσε 1% του ΑΕΠ, σημαίνει κάτι σαν 1,8 δις ευρώ. Και αυτή η ρύθμιση/ανάκληση ρύθμισης θα περάσει – άμα δεν σκοντάψει στους δυσάρεστους Ευρωπαίους ή στο μοχθηρό ΔΝΤ – με ευρύτερη πλειοψηφία στην Βουλή . [Τα προεξαγγελμένα στην Θεσσαλονίκη για τις ευπαθέστερες κοινωνικές ομάδες – σχολικά γεύματα, επιδότηση ενοικίου, επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών των νέων κάτω των 25 ώστε να καταργηθεί ο υποκατώτατος μισθός, μείωση ασφαλιστικών εισφορών κοκ – ύψους 750 εκατομμυρίων, εν ανάγκη θα ψαλιδιστούν ή θα υποστούν «άπλωμα στον χρόνο», όπως άλλωστε και το ψαλίδισμα του ΕΝΦΙΑ, αν χρειαστεί].
Όμως η βουή που ξεσηκώθηκε γύρω από τα αναδρομικά ευρύτερα των συνταξιούχων – εκείνων που δεν είχαν τύχη αρχικώς της στοργής της «αξιοπρεπούς διαβίωσης», αλλ' αντιθέτως είχαν γίνει νομολογιακά ανεκτές οι διαδοχικές μειώσεις που υπέστησαν για λόγους, απλώς, «δημοσίου συμφέροντος» - καταλήγει να σημαίνει ο,τιδήποτε ανάμεσα σε 6 και 11 δις ευρώ. Έστω και τμηματικά, έσω και σε βάθος χρόνου, ένα τέτοιο 3,5% έως 6% του ΑΕΠ υπόσχεται δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Πολιτικά, η σημερινή Αντιπολίτευση (Αξιωματική και ελάσσων) «παίρνει το αίμα της πίσω» όταν βλέπει την σημερινή Κυβέρνηση, η οποία τότε είχε ανέβει στα κάγκελα κηρύσσοντας αντισυνταγματικότητα πέραν της αναλγησίας κλπ., να πρέπει τώρα να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Με μια διαφορά: ότι άμα τελικά τα Δικαστήρια δεχθούν και επισφραγίσουν ευρεία αναδρομικότητα – και δεν επικαλεσθούν «δημόσιο συμφέρον» ή και «υπέρτερο δημόσιο συμφέρον» (του δημοσιονομικού εκτροχιασμού), για να περιορίσουν τα αναδρομικά σε όσους μόνο έχουν ασκήσει σχετικές προσφυγές – τα σπασμένα θα κληθούν να τα πληρώσουν οι επερχόμενες Κυβερνήσεις. Γιατί κανένας δημοσιονομικός χώρος, με οιοσδήποτε νέες φορολογίες ή/και οποιεσδήποτε δρακόντειες νέες περικοπές δαπανών κι αν επιδιωχθεί, δεν μπορεί να μαζέψει τέτοιας τάξεως μεγέθους ποσά. Όταν δε αναφερόμαστε στις επερχόμενες Κυβερνήσεις, δεν εννοούμε καν εκείνη που θα προκύψει από τις αμέσως επόμενες εκλογές του 2019, αλλά και εκείνη/εκείνες που θα ακολουθήσουν...
Τα λεφτόδεντρα, λοιπόν, που ξανανθίζουν, κινδυνεύουν να γίνουν η νεότερη εκδοχή του «λεφτά υπάρχουν» του 2009-10, της «ριζικής επαναδιαπραγμάτευσης» του 2012, του «σκίζουμε τα Μνημόνια με ένα νόμο/ένα άρθρο» του 2014-15. Και ναι μεν η Τρόικα δεν είναι ανάμεσά μας, αλλά και η μεταΜνημονιακή εποπτεία συνεχίζεται, και τα διάφορα Eurogroup σίγουρα διαβάζουν τα ενθουσιώδη δημοσιεύματα για τα αναδρομικά και – το μαντέψατε! – οι διαβόητες αγορές που επ' εσχάτων όλοι ανακαλύπτουν, κι αυτές γνωρίζουν να αξιολογούν. Τους καρπούς των λεφτόδεντρων.
Κανείς δεν αδικεί τον συνταξιούχο, που έχει υποστεί μια ντουζίνα μειώσεις και λέει για τους κυβερνώντες «να κόψουν τον λαιμό τους να βρουν λεφτά». Όμως – το ζήσαμε οδυνηρά – τα λεφτόδεντρα παρά τις ευρείες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες και τις σοφές νομολογίες δεν υπάρχουν.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 8/11/2018.

Οι συντάξεις μας και το «εδώ καράβια χάνονται»

Περισσότερο κι από την ουσία των οικονομικών προκλήσεων, των διευθετήσεων και των προβολών στο μέλλον για την Ελλάδα του τέλους 2018, το φόντο μπροστά στο οποίο θα διαδραματίζονται είναι εκείνο που καθορίζει το πώς θα πορευθούν/πού θα καταλήξουν. Ακούγεται μπλεγμένο; Είναι! Δείτε όμως το επιχείρημα. Το πρόβλημα που έχουμε είναι ότι χρειάζεται να διατηρούμε σωστή αντίληψη του φόντου αυτού, όπου ετερόκλητα στοιχεία διαγκωνίζονται για να το διαμορφώσουν. Δείτε για παράδειγμα πώς η εμμονή με το συνταξιοδοτικό/την περικοπή ή μη των συντάξεων, έρχεται να λειτουργήσει παράλληλα με όσα θα φέρει στην Ευρωπαϊκή σκηνή (όπου, θέλουμε – δεν θέλουμε, κινούμαστε και θα συνεχίσουμε να κινούμαστε...) εκείνο που ίσως βιαστικά καταγράφεται ως διαδοχή Μέρκελ/μετά-την-Μέρκελ εποχή.
Η διεκδίκηση της μη-περικοπής των παλαιών συντάξεων, δηλαδή η διατήρηση της προσωπικής διαφοράς που ενεπνεύσθη ο Νόμος Κατρούγκαλου, με ουσιαστικό επιχείρημα ότι οι περικοπές των εφεξής συντάξεων συν το σύστημα των εισφορών ΕΦΚΑ που βεβαιώνονται (υπάρχει ένα μικρό ερώτημα κατά πόσον εισπράττονται και πόσο διατηρήσιμες θα αποδειχθούν , όμως αυτό μένει προσώρας κάτω από το χαλί) εξασφαλίζουν χρηματοδοτική ισορροπία και άρα δεν δημιουργούν πρόσθετο δημοσιονομικό πρόβλημα, έχει προ πολλού προσπεράσει – στην Ελληνική πολιτική πραγματικότητα – την οικονομική διάσταση. Έχει εγκατασταθεί στον πυρήνα της προεκλογικής διαμάχης.
Για την Κυβέρνηση είναι πλέον ζήτημα ταυτότητας: είναι η κεντρική της υπόσχεση μη-διατάραξης της οικονομικής καθημερινότητας μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος (κυρίως: εκείνου του μέρους του εκλογικού σώματος που βρίσκει τον δρόμο προς την κάλπη σε εποχές «εύκολης» αποχής...). είναι όμως και απόδειξη του ότι «μπορεί» να περνάει την άποψή της στις σχέσεις με τους Ευρωπαίους δανειστές. Με κάλπες στον ορίζοντα, αυτή η τελευταία διάσταση, της επίδειξης αντοχής απέναντι στους «εταίρους» μετά από χρόνια και χρόνια υποχωρήσεων, θεωρείται στα κυβερνητικά έδρανα ότι έχει κομβική σημασία. Στην Αντιπολίτευση – Αξιωματική και ελάσσονα – το αντανακλαστικό αναγκαστικής πλειοδοσίας στο θέμα των συντάξεων έχει κόψει κάθε δυνατότητα επαναπροσδιορισμού θέσεως: η θέση «άμεση κατάργηση του Νόμου Κατρούγκαλου» για την Ν.Δ., η δική του τροπολογία για το ΚΙΝΑΛ, έρχεται και αντιστηρίζει και καθιστά πολιτικά αμετακίνητη θέση της Κυβέρνησης για προάσπιση των (παλαιών) συντάξεων ως Ιερό Γκράαλ. Πλην αν συναντήσει τοίχο απέναντί της στο Eurogroup οπότε θα περάσουμε στην φάση καταγραφής ζημιών.
Καθώς όλη η συζήτηση για το συνταξιοδοτικό συγκεντρώθηκε στις δημοσιονομικές επιπτώσεις, ήρθε και κούμπωσε με την λογική των πλεονασμάτων/υπερπλεονασμάτων και το περιθώριο χρηματοδότησης του πλέγματος κοινωνικών μέτρων, το οποίο κινδυνεύει να γίνει γνωστό ως «νέο Πρόγραμμα Θεσσαλονίκης», προστίθεται εδώ μια ακόμη περιπλοκή. Τα δημοσιονομικά περιθώρια κρίνονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα συμφωνημένα της μεταΜνημονιακής εποπτείας και η παρέκκλιση απ' αυτά καταλήγουν στο Eurogroup. Λειτουργεί λοιπόν εδώ μια τεχνική παγίδα: το ένα κέντρο αποφάσεων κινδυνεύει να παραπέμπει στο άλλο, οι παρασκηνιακές διαβεβαιώσεις και καλές προθέσεις (και η Κυβέρνηση είχε συγκεντρώσει πολλές επ' εσχάτων...) να βρεθούν στον αέρα.
Όλα αυτά θα διαδραματισθούν μπροστά στο γενικότερο φόντο των Ευρωπαϊκών ανακατατάξεων. Όπου το «Ελληνικό ζήτημα» ασφαλώς και απασχολεί λιγότερο από το Ιταλικό δημοσιονομικό αδιέξοδο (που όλο και επιχειρείται να εκτονωθεί, και όλο μας ξαναπροκύπτει αδιέξοδο...). Όμως εδώ είναι το πιο δυσάρεστο ενδεχόμενο: μήπως δεν σβήσει/χαλαρώσει την Ελληνική μεταμνημονιακή διαπραγμάτευση το Ιταλικό μέγεθος, αλλ' αντιθέτως αναβιώσει η γνώριμη τάση να «αξιοποιείται» η Ελληνική περίπτωση για κατάδειξη των Ευρωπαϊκών ορίων προς τους άλλους – εν προκειμένω τους Ιταλούς; Ενώ, στην ευρύτερη συζήτηση της ΕΕ «27», η διάσταση κρίσης του Brexit επίσης λειτουργεί αποσυντονιστικά: το «εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν» είναι μια δυσάρεστη αίσθηση όταν διαπραγματεύεσαι τα δικά σου ως βαρκούλα. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος το γνωρίζει, το ζει. Οι υπόλοιποι;
Εδώ, λοιπόν, είναι εκείνο που ξεκινώντας αναφέραμε σαν μετά-την-Μέρκελ εποχή. Θεωρούμε ότι η διατύπωση είναι πρόωρη, όσο κι αν θαυμάσαμε τον τρόπο με τον οποίο ο Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε μαχαίρωσε (όχι πισώπλατα, λεβέντικα) την Μέρκελ παινεύοντας την πολιτική σοφία της. Όμως, μια διαδοχή στην ηγεσία της CDU όπου ο δεξιάς απόκλισης/φιλοεπιχειρηματικός μέχρι το κόκκαλο Φρήντριχ Μέρτζ («μόνον όποιος αλλάζει, εκείνος υπάρχει» το μότο του) ήδη ξεκίνησε προηγούμενος της ρεαλίστριας/Μερκελικής Αννεγκετ Κράμπ-Καρεμπάουερ (άντε τώρα να μαθαίνουμε νέα ονόματα!), θα δώσει στα γενικότερα γερμανικά αντανακλαστικά μια διόλου καλοδεχούμενη τροπή. Μαζί με την αίσθηση εκκρεμότητας, ότι το SPD σε κάθε στροφή μπορεί να βρεθεί εκτός GroKo/Μεγάλου Συνασπισμού, με Γερμανικές κάλπες σε κάθε επόμενη στροφή.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 2/11/2018.

«Υπάρχουν μαθήματα για όλους»

Τελικά, το χτίσιμο προσδοκιών περί περιθωρίων ανεξάρτητης χάραξης πολιτικής στην μεταΜνημονιακή εποχή κινδυνεύει να λειτουργήσει περισσότερο αποσταθεροποιητικά παρά – ας το πούμε έτσι... - εμπνευστικά. Επίκεντρο συνεχίζει να είναι το μέτωπο των συντάξεων. το οποίο πλέον καθιερώνεται απ' όλο το πολιτικό σκηνικό (θυμηθείτε την ομόθυμη πανηγυρική καταβύθιση του Νόμου Γιαννίτση, πριν δυο σχεδόν δεκαετίες) ως κεντρικός στόχος πολιτικής.
Στην συζήτηση προσέρχονται κεντρικοί παρατηρητές/συντελεστές του Ελληνικού πειράματος, όπως αυτό συνεχίζεται. Σιγήσαντος προσωρινά του Πιερ Μοσκοβισί της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (έχει εκτραπεί προς Ιταλία) , έχουμε τώρα την παρουσία τού με νωπή ακόμη την εμπειρία από την Προεδρία του Eurogroup Γερούν Ντάισσελμπλουμ να στηρίζει («η περικοπή δεν είναι απαραίτητη για δημοσιονομικούς λόγους, ούτε επηρεάζει διαρθρωτικά το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα»). Αλλά και ο διάδοχος του, ο νυν πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο είχε συμπαραταχθεί στην άποψη ότι οι συντάξεις «δεν είναι μέτρο διαρθρωτικής πολιτικής [...] είναι ένα δημοσιονομικό μέτρο. Όλοι ξέρουμε ότι η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη απ' ό,τι 19 μήνες νωρίτερα [ όταν λήφθηκε η σχετική απόφαση]».
Εδώ όμως – και ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή , η οποία έχει την θεσμική αρμοδιότητα για αποτίμηση των δημοσιονομικών προοπτικών όπως είχε επισημάνει και ο ίδιος ο Σεντένο, τίμησε με σιγή το Ελληνικό Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2019 με την μνεία του περί μη-περικοπής... - μας προέκυψε χρησμός Κλάους Ρέγκλινγκ, επικεφαλής του ESM. «Ο άνθρωπος που κουβαλάει το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού χρέους» έβαλε άκομψα ένα μπαστούνι στις ρόδες του Ελληνικού ποδηλάτου που είχε αρχίσει να επιταχύνει – πώς; Με την αποδοχή/καταγραφή μεν του υπερπλεονάσματος/άνω του 3,5% του ΑΕΠ που έχει πετύχει η Ελληνική οικονομία, αλλά με την προσθήκη ότι «το ποσό δεν είναι αρκετό για να δικαιολογεί αυτόματα την κατάργηση του μέτρου περικοπής των συντάξεων». Βέβαια φρόντισε ο Ρέγκλινγκ να αφήσει ανοιχτή την συζήτηση – παραπέμποντας, πίσω, στο Eurogroup... - με την παρατήρηση «το κοιτάζουμε, το συζητάμε, το εξετάζουμε». Όμως...
...Όμως εκείνο που συνολικά οικοδομείται είναι τι; Ασάφεια. Αβεβαιότητα. Θολούρα. «Εναλλακτικά σενάρια». Καθώς, δε ο ίδιος Κλάους Ρέγκλινγκ με αφορμή την Ιταλική κρίση, έκρινε χρήσιμο να ρίξει νερό και στον μύλο των αμφισβητήσεων περί τις Ελληνικές τράπεζες αλλά και παρέπεμψε στο cash buffer της Ελλάδας, ώστε να δείξει ότι δεν υπάρχει ανάγκη βεβιασμένων κινήσεων , μένει πίσω η εντύπωση ότι – ακριβώς – η θολούρα αποτελεί μορφή πολιτικής διαχείρισης.
Επειδή πάντως τις μέρες αυτές είναι η τιμητική του Γερούν Νταίσσελμπλουμ και του βιβλίου του «Η κρίση του ευρώ» (εκδόσεις economia), η έμφασή του σ' αυτήν την στροφή των πραγμάτων είναι στην Ευρώπη συνολικά – και μάλιστα με τις Ευρωεκλογές στον άμεσο πολιτικό ορίζοντα, με την Ιταλική εμπειρία εν εξελίξει κοκ – όσο και στην Ελλάδα, «να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη». Στην παρουσίαση του βιβλίου του, παραδέχθηκε ότι τα αρχικά προγράμματα Προσαρμογής ήταν μη-ρεαλιστικά στους χρόνους που έθεταν και υπερβολικά απαιτητικά στην έκταση της προσαρμογής που απαίτησαν – αρχικά της δημοσιονομικής ύστερα και της διαρθρωτικής. Όμως από δω και πέρα συνέστησε στους Έλληνες πολίτες, αυριανούς ψηφοφόρους (και έδειξε καλά ενημερωμένος για τον πολιτικό κύκλο που ανοίγεται τώρα) να ρωτούν τις πολιτικές ηγεσίας, όταν ακούν εξαγγελίες, «από πού θα χρηματοδοτηθούν οι μειώσεις φόρων ή αυξήσεις δαπανών». Το κεντρικό μόττο Νταϊσσελμπλουμ ήταν ζυγιασμένο: «Υπάρχουν μαθήματα για όλους».
Στα ίδια παρουσίαση του βιβλίου, ο Νίκος Βέττας του ΙΟΒΕ διερωτήθηκε κατά πόσον το σημερινό μείγμα πολιτικής είναι συμβατό με ουσιώδεις αναπτυξιακούς στόχους, αλλά και κατά πόσον η ισορροπία που εξασφαλίσθηκε στο ισοζύγιο είναι διατηρήσιμη – καθώς δεν δείχνει να έχει αλλάξει στην Ελλάδα η παραγωγική βάση. Για τον Βέττα, ανοιχτό παραμένει πάντα το ερώτημα «πώς θα χειριστεί εφεξής η Ευρωζώνη τους αδύναμους κρίκους της» αλλά και πώς θα προχωρήσει η διαχείριση του συσσωρευμένου χρέους, έτσι όπως μπαίνουμε στην φάση ανοδικών επιτοκίων. Μια άλλη εκδοχή των «διδαγμάτων για όλους».
Στην ίδια διοργάνωση ο Θόδωρος Φέσσας παρεμβαίνοντας ως ΣΕΒ, σημείωσε ότι δεν θα πρέπει – όταν γίνεται η αποτίμηση των διαδοχικών Προγραμμάτων Προσαρμογής – να λησμονείται ο ρόλος που έπαιξαν στον σχεδιασμό των Προγραμμάτων και στην προσαρμογή τους, διαχρονικά, οι άνθρωποι της Τρόικας/των Θεσμών. Διότι μπορεί μεν να υπήρξε πρόβλημα «ιδιοκτησίας» των Προγραμμάτων από Ελληνικής πλευράς, αλλά δεν παύουν να λειτούργησαν και σημαντικές αδυναμίες σχεδιασμού τους.
Τα «διδάγματα για όλους» δεν είναι ευθύγραμμη υπόθεση, τελικά.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/10/2018.

Δημιουργική ασάφεια επί το έργον - πάλι

Αφήνει μια παράξενη επίγευση, η επ' εσχάτων προσέλευση όλο και περισσότερων από τους αυστηρούς παρατηρητές των Ελληνικών πραγμάτων σε συνηγορία της όσο το δυνατόν πιο εύκαμπτης στάσης στο ζήτημα που - μοναχικό! - έχει μείνει να πολώνει το ενδιαφέρον για το «αύριο» στην Ελλάδα του τέλους 2018. Εννοούμε, φυσικά, το θέμα των συντάξεων.
Είχαμε το ΔΝΤ, τον βασικό εισηγητή του μέτρου περικοπής των συντάξεων - το οποίο Ταμείο μέχρι προ ημερών επέμενε (δια του εκπροσώπου Τύπου του Τζέφρι Ράις) ότι πρόκειται για διαρθρωτικό μέτρο... - να δηλώνει ότι «άκουσε με ενδιαφέρον τα επιχειρήματα της Ελληνικής πλευράς» (δια των Τόμσεν/Λαγκάρντ) και ως προς το ότι το μέτρο δεν είναι διαρθρωτικό και ως προς το ότι υπάρχει πλέον δημοσιονομικός χώρος ώστε να φιλοξενηθεί «και η μη-περικοπή συντάξεων και η πλειονότητα των αντιμέτρων» (σε βάθος 4ετίας, βέβαια): το τελευταίο σκέλος φράσης μας έφθασε από το Ελληνικό ΥΠΟΙΚ, το αρχικό μέρος απευθείας από Ουάσιγκτον.
Επειδή όμως για την συνέχεια - και πάντως για την ύπαρξη δημοσιονομικού χώρου - οι του Ταμείου παρέπεμψαν στους Ευρωπαίους θεσμούς, ας θυμηθούμε την προ δυο εβδομάδων απόφανση του Προέδρου του Eurogroup Μάριο Σεντένο (ποιος θεσμικότερος;) ότι πρόκειται για «δημοσιονομικού χαρακτήρα μέτρο και όχι διαρθρωτικού, δεδομένης της αναμόρφωσης του συνταξιοδοτικού έως τώρα»• όσον αφορά δε την δημοσιονομική διάσταση, «όλοι γνωρίζουμε πώς έχει βελτιωθεί η κατάσταση στην Ελλάδα». Βέβαια τα λουριά είχε σφίξει ο Κλάους Ρέγκλινγκ του ESM με το «οι Θεσμοί θα αποφασίσουν», ενώ και ο παγίως διαλλακτικός Πιερ Μοσκοβισί - η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του οποίου και παρέλαβε τον διφυή Προϋπολογισμό 2019 και θα αποφανθεί επ' αυτού - εξάρτησε από την μελέτη του Προϋπολογισμού την δυνατότητα «να ανασταλεί ή όχι η περικοπή των συντάξεων».
Εν τω μεταξύ, ακριβώς την παραμονή της καταθέσεως του Προϋπολογισμού 2019 στις Βρυξέλλες, στο προσωπικό του blog ο προκάτοχος του Σεντένο στην Προεδρία του Eurogroup Γερούν Ντάισσελμπλουμ - ο οποίος την Τρίτη που μας έρχεται παρουσιάζει στην Αθήνα το βιβλίο του «De Eurocrisis» στα Ελληνικά/ Η κρίση της Ευρωζώνης, με πολλή διάθεση αφηγηματικότητας και με αρκετή τήρηση ισορροπιών - επεσήμανε ότι «οι Έλληνες έχουν κάποιο δίκιο όταν επισημαίνουν ότι αυτό το μέτρο [της περικοπής των παλιών συντάξεων] δεν έχει διαρθρωτικές επιπτώσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα». Δέχεται βέβαια ο Γερούν ότι βραχυπρόθεσμα μια περικοπή των συντάξεων θα δημιουργούσε δημοσιονομικό χώρο «ο οποίος - κάτι πολύ ευπρόσδεκτο - θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άλλες κοινωνικές δαπάνες ή για φοροελαφρύνσεις».
Όμως... δημοσιονομικός χώρος είναι (κατά Γερούν, πάντα) ήδη διαθέσιμος για το 2018-19 καθώς ο στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ έχει ήδη υπερκαλυφθεί. (Εδώ μάλιστα, μπαίνει στην μέση και μπηχτή ότι το ΔΝΤ «που έλεγε ότι αυτό είναι αδύνατον, αναπροσάρμοσε την περασμένη εβδομάδα την πρόβλεψή του, ακριβώς στο 3,5%»).
Καθώς κανείς απ' όλους αυτούς τους καλούς ανθρώπους δεν είναι πιθανόν να εμπνέεται πολιτικά από το Μαοϊκό «Μεγάλη αναταραχή, υπέροχη κατάσταση!» (ακόμη και ο Πιερ Μοσκοβισί, γιός του μεγάλου κοινωνιολόγου Σέρζ Μοσκοβισί και της ψυχαναλύτριας Μαρία Μπρόμπεργκ, μάλλον προς Τροτσκιστής/της LCR της Τετάρτης Διεθνούς έφερνε...) δύσκολα θα πιστεύαμε ότι συνειδητά επιχειρούν μ' αυτήν την υπερπαραγωγή απόψεων να αποπροσανατολίσουν την δημόσια συζήτηση. Στην μικρή Ελλάδα, διότι στην Ευρώπη η Ελληνική υπόθεση μάλλον έχει αφεθεί στην γωνία - όταν άλλωστε υπάρχει Ιταλία, ποιος κοιτάζει ανατολικότερα; Ταυτόχρονα, καθώς όλοι οι παραπάνω είχαν την εμπειρία της Βαρουφάκειας λογικής «δημιουργικής ασάφειας» κατά την διαχείριση της Ελληνικής υπόθεσης, ούτε κι εκεί πιστεύουμε ότι βρίσκεται η ρίζα όσων ζούμε.
Άλλωστε «οι αγορές», που τις ανακαλύψαμε όλοι εν τω άμα ως υπέρτατο κριτή στην τελευταία στροφή των πραγμάτων, δείχνουν προς στιγμήν να ηρεμούν απέναντι στα Ελληνικά ομόλογα - που από την απογείωση στο 4,65% πάλι βρίσκονται στο 4,3% (με τα ιταλικά σε απόδοση 3,56% εν τω μεταξύ). Δεν φαίνεται να είναι «εκτός κλίματος» ο υποδιοικητής της ΤτΕ Γ. Μουρμούρας, που ανέφερε στο Λονδίνο/στο City ότι κάποια στιγμή θα ξαναγίνει εφικτή η έκδοση Ελληνικού χαρτιού με λογικό επιτόκιο... Ας μην ξεχνούμε ότι και ο Μάριο Ντράγκι, στο περιθώριο της Συνόδου ΔΝΤ/Παγκόσμιας Τράπεζας στο Μπαλί είχε δειχθεί καθησυχαστικός για τα Ελληνικά ομόλογα, επισημαίνοντας πώς τα δικά τους spreads ως προς τα Ιταλικά βρέθηκαν να μειώνονται.
Να δούμε τι θα μας βγάλει αυτού του είδους η ασάφεια, με το ραντάρ της Τρόικας/Κουαρτέτου πάλιν στην Αθήνα.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 18/10/2018.

Μετά την «ήπια προσαρμογή» στις τράπεζες

Όταν - ακριβώς πέντε μήνες πριν την κατολίσθηση της «Μαύρης Τετάρτης» 3ης Οκτωβρίου για τις τραπεζικές μετοχές στο (ούτως ή άλλως περιθωριοποιημένο) ΧΑΑ - είχαν ανακοινωθεί τα τελευταία stress tests των Ελληνικών τραπεζών, με όλες τους (υποτίθεται) να περνούν χωρίς πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας, και με τον δίδυμο επόπτη SSM και Τράπεζα της Ελλάδος καθησυχαστικό, στην στήλη αυτή είχαμε κρατήσει μιαν επιφύλαξη. Που ξεκινούσε από την υπόμνηση ότι η τελευταία ανακεφαλαιοποίηση - η τρίτη κατά σειράν, του Νοεμβρίου 2015, που κυριολεκτικώς εξάχνωσε τους έως τότε μετόχους των τραπεζών συμπεριλαμβανομένων όσων είχαν «τολμήσει» να προσέλθουν το 2014 - καθώς άντλησε κάτω από 5 δις απο τα 25 που είχαν προβλεφθεί για στήριξη από το Eurogroup και, με μόλις άλλα 5 δις σε ιδιωτική διακινδύνευση, άφησε να περάσει ο έλεγχος των 4 συστημικών τραπεζών στα σημερινά σχήματα - δεν ήταν και τόσο βέβαιο ότι θα αποτελούσε το τέλος της περιπέτειας.
Διακριτικά, η στήλη επέμεινε σ' αυτήν την εκτίμηση. Γιατί; Πρώτον διότι η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών στην οποία όλοι όμνυαν, σταθερά, είχε το προβληματάκι να στηρίζεται εν πολλοίς στον αναβαλλόμενο φόρο - κάτι που είχε γίνει δεκτό από SSM/ΕΚΤ αλλά.. δεν είναι κεφάλαιο, είναι προσδοκία κερδοφορίας στο μέλλον. Δεύτερον διότι όλοι, αντιστοίχως, κατέγραφαν την σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των διοικήσεων των Τραπεζών ικανοποιητική πρόοδο στις μειώσεις των NPLs/NPEs. Σημειωτέον ότι όλες οι νέες διοικήσεις είναι της εγκρίσεως αν μη της επιβολής του ΤΧΣ, δηλαδή της επινεύσεως του SSM.
Όμως... όπως και να το κάνουμε, άμα η συμπίεση του βουνού των «κόκκινων δανείων» προχωρούσε τώρα ακόμη πιο κοντά στον πυρήνα των προβληματικών δανείων, και τούτο τόσο με το «ξετίναγμα» των διοικήσεων μεγάλων εταιρειών στα επιχειρηματικά δάνεια όσο και με την προώθηση πλειστηριασμών και συμβιβασμών υπό πίεση στα ενυπόθηκα (τόσο στεγαστικά όσο και ως εγγυοδοσία σε εταιρίες), τότε θα προέκυπτε γνήσια πολιτικό πρόβλημα. Η στάση των διοικήσεων των τραπεζών για νέα εποχή «ήπιας προσαρμογής» είχε φθάσει ήδη πριν τα τελευταία stress tests στα όριά της: αν λοιπόν δεν επισπευδόταν τώρα η πώληση χαρτοφυλακίων σε εξειδικευμένες εταιρείες διαχείρισης και/ή διεκδίκησης, θα προέκυπτε αδιέξοδο. Αν όμως αληθινά επισπευδόταν, πλην όμως η πώληση δανείων γινόταν με μεγάλο κούρεμα/discount, τότε το «κάψιμο» των κεφαλαίων των τραπεζών θα επιταχυνόταν. Αποτέλεσμα: παρόλες τις διαψεύσεις και τις καθησυχαστικές δηλώσεις, θα προέκυπτε νέο κεφαλαιακό κενό. Κι αυτό, με γνήσιες αυξήσεις κεφαλαίου, θα ξανατραυμάτιζε τους σημερινούς μετόχους.
Τώρα όμως, οι όποιες εκτιμήσεις και διαβεβαιώσεις ανήκουν στο παρελθόν. Διότι το ταρακούνημα της «Μαύρης Τετάρτης» υποχρέωσε σε... - σε τι, αλήθεια; Πρώτα-πρώτα να επισημανθεί η εκκωφαντική σιωπή (και απουσία από τις διάφορες συσκέψεις των πρώτων ημερών) της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και του Ευρωπαϊκού κυκλώματος ρύθμισης: ο SSM υπήρξε αναμενόμενα σιωπηλός. Όμως βαρύτερη η διάψευση του ESM ότι θα στήριζε (πώς; συμφωνώντας στην αποδέσμευση πόρων από το cash buffer των 25 δις, πόρων που είναι δεσμευμένοι για το χρέος και την εξυπηρέτησή του) «παρέμβαση προς όφελος των Ελληνικών τραπεζών», όταν αναδύθηκαν σενάρια για bad bank (αυτό αποκλείστηκε γρήγορα) ή για APS/σχήμα προστασίας ενεργητικού των τραπεζών με εγγύηση από δημόσιους πόρους αλλά διακινδύνευση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Όμως, ο δρόμος των αγορών - που γενικώς δείχνει να έχει επιλέξει η Κυβέρνηση για την διαχείριση του δημόσιου σκέλους/την διαχείριση του χρέους - γράφει ήδη επιπτώσεις στην ιδιωτική πλευρά των πραγμάτων. Εκεί βρίσκονται οι τράπεζες . (Εκεί βρίσκονται, π.χ. και τα μεγάλα εταιρικά σχήματα που ο έλεγχός τους θα αλλάζει χέρια άμα προχωρήσει σοβαρότερα, τώρα, το ξεκοκκίνισμα των τραπεζικών χαρτοφυλακίων. Αυτά, και όχι οι υπερεπιβαρυμένες μαιζονέτες υπεραισιόδοξων/υπερδανεισμένων στελεχών και ελευθεροεπαγγελματιών, ειναι που μετράνε).
Μια πλευρά των επιπτώσεων υπήρξε ή ίδια η επίθεση/σορτάρισμα των τραπεζικών μετοχών. Σχετικά με την οποία είναι αποθαρρυντικό να βλέπει κανείς την επίσημη γραμμή καταδίκης «των κερδοσκόπων» - λες και οι κινήσεις στα Ελληνικά ομόλογα γίνονται ή αναμένεται να γίνουν από συνταξιοδοτικά Ταμεία!
Η άλλη όμως πλευρά είναι η συμπαράταξη με την πραγματική κυβερνητική άμυνα - με την επισήμανση δηλαδή ότι η κατάσταση των συστημικών τραπεζών βελτιώνεται, συν ότι κάποιας μορφής οργανωμένη στήριξη θα υπάρξει - ακόμη και του Bloomberg, από του οποίου δημοσίευμα ξεκίνησε η χιονοστιβάδα. Ή της Moody's, που προσήλθε κάπως ξεκούδουνα με σήμα credit positive για τις τράπεζες.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 5/10/2018.

Ο προβληματισμένος Σίσυφος και ο Πίθος των Δαναΐδων

Τώρα που η Ελλάδα της μεταΜνημονιακής εποχής έχει περιέλθει με μεσοπρόθεσμη προοπτική στην μέριμνα των αγορών, των rating agencies και των αξιολογήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα (και των συμβούλων που οδηγούν – υποτίθεται με βάση μελέτες – τις προσεγγίσεις και τις αποφάσεις των διεθνών χαρτοφυλακίων), μας προκύπτει μια νέα φάση αφηγημάτων. Η κατάσταση έχει αρκετές αναλογίες με εκείνην με την οποία ο διεθνής Τύπος επιχειρούσε να προσεγγίσει την «Ελληνική περίπτωση» στο ξέσπασμά της, με τα βολικά στερεότυπα να διαδέχονται τις αρχαιοΕλληνικές αναφορές. Όσο βοήθησαν τα τότε στερεότυπα, τόσο ρηχά θα χρησιμεύσουν και οι τώρα αναγωγές!
Νωπή ακόμη η επιφυλακτικότητα της Moody's να καταθέσει την δική της αξιολόγηση/αναβάθμιση για την Ελληνική οικονομία. Έτσι, αξίζει να ανασυρθεί η προ καιρού (τέλη Αυγούστου) παραίνεση της ίδιας προς τους Έλληνες να προσέξουν μήπως «χάσουν την πρόοδο που έχουν πετύχει, σαν τον μυθικό Σίσυφο». Πού βρίσκεται η αναλογία; «[Ο Σίσυφος] ήταν υποχρεωμένος να ανεβάζει κάθε μέρα έναν βράχο στην πλαγιά ενός βουνού, αλλά κάθε βράδυ τον έβλεπε να κυλάει πάλι προς τα κάτω». Σωστή η αναπαραγωγή του μύθου του Σισύφου, αλλά πού βρίσκεται ο πυρήνας της αναλογίας; Η Moody's επισημαίνει/αναγνωρίζει ότι τα 8 χρόνια βαριάς λιτότητας και αποδιάρθρωσης της αγοράς εργασίας «απερήμωσαν την Ελληνική οικονομία». Το συμπέρασμα του οίκου αξιολόγησης – δεν παρέλειψε να καταγράψει την δημοσιονομική εξυγίανση που έχει επιτευχθεί, αλλά και τα έξη συνεχή 3μηνα ανάπτυξης/ανάκαμψης – ήταν ότι η χώρα χρειάζεται να παλέψει για να κρατήσει την αξιοπιστία που κέρδισε, αλλά και η Κυβέρνηση «να τηρήσει τα συμφωνημένα με τους πιστωτές». Και να θυμηθεί ότι «εκλογές νωρίς το 2019 θα μπορούσαν να επιτείνουν την αβεβαιότητα». Στην ουσία, η καλή μας Moody's είχε προαναγγείλει τον δισταγμό της να προβεί σε αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας. (Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος στο Λονδίνο, ο Αλέξης Τσίπρας με Γ. Χουλιαράκη και Δ. Λιάκο στην Νέα Υόρκη είδαν τις άκριες αυτής της διστακτικότητας – όχι της Moody's ειδικά, γενικότερα).
Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η συζήτηση για το πολύκροτο ζήτημα της περικοπής ή μη των συντάξεων από 1/1/2019 – έχει αναχθεί σε κομβικό στοιχείο της μεταΜνημονιακής παρακολούθησης της Ελληνικής οικονομίας με πρωτοβουλία της σημερινής Κυβέρνησης, αλλά και με πλειοδοσία θέσεων από πλευράς Αξιωματικής και ελάσσονος Αντιπολίτευσης – παραπέμπει πάντως περισσότερο σε Πίθο των Δαναΐδων. Εδώ, την αναλογία οφείλουμε σε συντελεστή του συστήματος των Βρυξελλλών. Δείτε πώς: Εκεί που πήγαινε να επικρατήσει μια αίσθηση επιστροφής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή κανονικότητα, καθώς εφεξής οι συζητήσεις για τις επιλογές πολιτικής με (και) δημοσιονομικό περιεχόμενο δεν γίνονται στα πλαίσια «διαπραγμάτευσης» με την Τρόικα/τους Θεσμούς, αλλά με το σχήμα γνωμοδότησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής/συζήτησης στο Eurogroup στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (που λειτουργεί για την αξιολόγηση του Προϋπολογισμού όλων των χωρών-μελών της ΕΕ...), όχι απλώς υποχώρησαν οι αναφορές σε ρεαλιστική προσέγγιση από μέρους των Θεσμών, αλλά η ουσία παραπέμπεται στο Eurogroup του Δεκεμβρίου.
Θυμίζουμε ότι η κατάθεση Προσχεδίων Προϋπολογισμού γίνεται μέχρι 15 Οκτωβρίου. Μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου μεσολαβεί ένα ακόμη Eurogroup, εκείνο της 5ης Νοεμβρίου. Αλλά, βλέπετε, με το να φεύγει ο χρόνος αυξάνεται η πίεση στην Ελληνική πλευράς: στις 19-23 Δεκεμβρίου συνειδητοποιούν οι συνταξιούχοι τι θα λάβουν τον Ιανουάριο. Οπότε επαναφέρεται η πρακτική της «συζήτησης»/διαπραγμάτευσης υπό συνθήκες ήπιου εικονικού πνιγμού/waterboarding που διαδοχικές Ελληνικές Κυβερνήσεις γνώρισαν τα χρόνια των Μνημονίων...
Πάντως οι αναφορές στην βαθειά σοφία των αρχαίων μύθων, έχουν και τους κινδύνους τους. Καθώς σιγά-σιγά όλοι την Ευρώπη αναφέρονται με θετικά, ορισμένοι και με θαυμαστικά λόγια για την αντοχή που επέδειξαν οι Έλληνες (γιατί αυτών τα εισοδήματα σφαγιάσθηκαν, αυτών οι φόροι απογειώθηκαν, αυτοί τροφοδοτούν τα πρωτογενή πλεονάσματα και υπερπλεονάσματα, αυτοί και κουβαλάνε μη-βιώσιμο ιδιωτικό χρέος στο οποίο μετετράπη μέσα από την ύφεση και το ξεπάτωμα των τραπεζών το δημόσιο χρέος, αυτών οι καταθέσεις λειτουργούν ως τελικό collateral τώρα που η αξία των ακινήτων έλιωσε...) χρειάζεται λίγη προσοχή. Ακόμη και με τον Μάριο Ντράγκι, π.χ., να αποσύρει την ΕΚΤ από την συζήτηση περί συντάξεων ή μεταρρυθμίσεων – και να επικεντρώνει στην μοίρα των τραπεζών.
Προσοχή μήπως η Ελλάδα/οι Έλληνες βρεθούν στον ρόλο του Ηρακλή. Ο οποίος μετά τον τελευταίο άθλο, τον φόνο του Κένταυρου Νέσσου, βρέθηκε να ενδύεται τον δηλητηριασμένο χιτώνα καταλήγοντας έτσι σε άσχημο τέλος. Μην αποδειχθεί η έξοδος από τα Μνημόνια, χιτώνας του Νέσσου.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 28/9/2018. 

Οι συντάξεις, οι Ευρωπαίοι και η επάνοδος του πειραματόζωου

Συνεχίζεται λοιπόν με μπρίο η ΕλληνοΕλληνική αντιπαράθεση γύρω από το αν θα αποσυρθεί, ή απλώς θα αναβληθεί, ή θα κατατμηθεί στον χρόνο (ή οτιδήποτε πιο ευρηματικό) η δις προ-νομοθετημένη, πλην απ' όλους στην Ελλάδα αποκηρυσσόμενη, περικοπή των συντάξεων (των παλαιών: οι μετά την άνοιξη του 2016 και μέχρι το τέλος της Ιστορίας έχουν ήδη σφαγιασθεί με τον Νόμο Κατρούγκαλου). Από την πλευρά των δανειστών και της Τρόικας/Κουαρτέτου/Θεσμών καταβάλλεται κάθε προσπάθεια ώστε να μην προκληθεί εμπλοκή προτού... τελειώσουν και οι κρίσιμες εκλογές στην Βαυαρία (που κινδυνεύουν να επικαθορίσουν την αυριανή ισορροπία στην όλη Γερμανία, άρα και στην Ευρώπη): αφήνεται λοιπόν ανέπαφο το pacta sunt servanda, αλλά παράλληλα διακινούνται πληροφορίες ή και σχέδια για ρεαλιστική αντιμετώπιση του αδιεξόδου – για την Ελληνική Κυβέρνηση, αλλά και για κάθε Ελληνικό πολιτικό κόμμα: το είδαν οι Θεσμοί στο πρόσφατο πέρασμά τους από Αθήνα – το όποιο θα δημιουργείτο από την περικοπή συντάξεων από 1/1/19 στην προεκλογική Ελλάδα. η οποία είναι βέβαια μικρότερη και πιο έκκεντρη απ' ό,τι η Βαυαρία, όμως...
Ενώ πάντως πολιτικές σταθμίσεις είναι εκείνες που θα οδηγήσουν τελικά στην «λύση» που θα δοθεί (οι Βαυαρικές εκλογές είναι 14 Οκτωβρίου, το επόμενο Eurogroup 5 Νοεμβρίου – και ναι μεν δεν άρχει πλέον επισήμως των εξελίξεων το Eurogroup, όμως εκεί κινούνται τα νήματα), καθώς και στο Προσφυγικό/Μεταναστευτικό που αναφλέγει στην Ευρώπη η Ελλάδα του τέλους 2018 καλείται να σηκώσει πρόσθετο βάρος, αλλά και στην εικόνα σταθεροποίησης των Βαλκανίων και στην ανακατανομή ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο βρέθηκε να έχει κομβικό ρόλο – έρχεται και η πλέον τεχνοκρατική συνεισφορά να δείξει τι; Ότι τα θέσφατα των τριών διαδοχικών Προγραμμάτων Προσαρμογής (ως «Μνημόνια» μάθαμε να τα υποληπτόμεθα, να τα μισούμε, να τα αναμασάμε) δεν πολυκατάλαβαν τι έκαναν στις οικονομίες του Ευρωπαϊκού Νόμου – και μάλιστα της Ελλάδας. Ότι η «διάσωση»/bail-out, έτσι όπως επιχειρήθηκε, επισώρευσε περιττό βάρος. αλλά και έφερε ευθέως αντίθετα των προσδοκώμενων αποτελέσματα.
Χρειάστηκε βέβαια η Handelblatt – η καθόλα τεχνοκρατική και έγκυρη και σεβαστή γερμανική οικονομική εφημερίδα – να ανασύρει την έκθεση των Lucyna Goemicka, Christophe Kemps, Gerrit Koester, Nadine Leiner-Killinger, στελεχών της ΕΚΤ. Οι οποίοι, στο Working Paper No2154 της Τράπεζας (θαυμάστε ήδη τον αριθμό!) βλέπουν – Μάιο του 2018 – το ίδιο θέμα που, από πλευράς ΔΝΤ, είχαν αναδείξει ήδη το 2013/2015 οι Olivier Blanchard και Daniel Leigh. Είναι λιγάκι ανατριχιαστικός ο ίδιος ο τίτλος του εγγράφου εργασίας 2154: "Learning about fiscal multipliers during the European sovereign debt crisis» με υπότιτλο: «Evidence from a quasi-natural experiment». Και αν ο κυρίως τίτλος παραπέμπει στο τι έμαθαν – στον τεχνοκρατικότερο των Ευρωπαϊκών θεσμών, την ΕΚΤ – από την κρίση χρέους, ο υπότιτλος φέρνει σκέψεις: «Αποδεικτικό υλικό από ένα πείραμα υπό σχεδόν φυσικές συνθήκες». (Τουλάχιστον οι Blanchard-Leigh το είχαν πει πιο τεχνικά: "Growth Forecast Errors and Fiscal Multipliers"/ «Σφάλματα στις προβλέψεις ρυθμών μεγέθυνσης και δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές»).
Εκείνο που προχωράει περισσότερο η ανάλυση των Τεσσάρων της ΕΚΤ είναι το πώς το Συμβούλιο παρακολούθησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να «μαθαίνει» από τις αστοχίες υπολογισμού των πολλαπλασιαστών, αλλά το ίδιο έδωσε προτεραιότητα στο να «καθησυχάζει την κοινή γνώμη και τις αγορές ότι οι εντεινόμενες δημοσιονομικές ισορροπίες θα διορθώνονταν χωρίς καθυστέρηση», και τούτο επειδή «οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν ιδιαίτερα πιεσμένες».
Όσο προχωρούσαν τα πράγματα, βέβαια, «κατέστη σαφές ότι η δημοσιονομική προσαρμογή είχε κάπως πιο επιζήμια επίπτωση [σχεδόν ποιητική η αναφορά στο πρωτότυπο: «had a somewhat more detrimental impact»] στην μεγέθυνση απ' ό,τι αναμενόταν στα πρώτα χρόνια της κρίσης». Η ΕΚΤ δεν φθάνει, με τις σταθμίσεις που κάνει στην μελέτη των Τεσσάρων, στην έκταση αναθεώρησης των δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών του ΔΝΤ – όμως απευθύνει έκκληση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (αλλά και άλλους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον χώρο της οικονομικής πρόγνωσης: ΔΝΤ, ΟΟΣΑ) να δημοσιοποιεί εφεξής τις βασικές υποθέσεις πολλαπλασιαστή που χρησιμοποιεί όταν διατυπώνει προβλέψεις: Η τεχνικά ενάρετη αυτή σύσταση, έχει ως στόχο να προωθείται η διαδικασία εκμάθησης των ίδιων των θεσμών. Όμως, εν τω μεταξύ, στο ταπεινότερο επίπεδο της πολιτικής, η «πλέον επιζήμια επίπτωση στην μεγέθυνση» έρχεται να λειτουργήσει όχι απλώς ως επιχείρημα στα χέρια του Ευκλείδη Τσακαλώτου στην διαπραγμάτευση για την περικοπή συντάξεων. Όχι στο γνώριμο ζεύγμα δημοσιονομικά/διαρθρωτικά, αλλά συνολικά μακροοικονομικά. Όταν και η Handelsblatt «βλέπει» το θέμα με τα μάτια παρακολούθησης πειράματος, πώς θα λειτουργήσει πολιτικά αυτό;

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 21/9/2018. 

Αλλαγή κλίματος. Πόσο ή και τί είδους;

Με αλλαγή κλίματος ξεκίνησε η παρουσία των υπεύθυνων της μετα-Μνημονιακής επιτήρησης για την πρώτη αποστολή της στην Αθήνα. Πρώτα-πρώτα, τερματίστηκε η ανόητη πρακτική (η λέξη δεν είναι αναγκαστικά προσβλητική: προέρχεται από το στερητικό «α» συν το «νόημα», συνεπώς άνευ νοήματος) να γίνονται οι συναντήσεις με ΕΕ/ESM/EKT/ΔΝΤ στο Χίλτον (που παραδοσιακά τα κανάλια ονόμαζαν «κεντρικό Αθηναϊκό ξενοδοχείο») αντί στα υπουργεία. Όχι πως το κλίμα με τις αφίξεις και το ύφος συμπεριφοράς των Τροϊκανών τα πρώτα μνημονιακά χρόνια δεν ήταν κατακριτέο: όμως η επικοινωνιακή λογική Βαρουφάκη - η οποία όμως συνεχίστηκε - να προσέρχονται ως κοπάδι οι υπουργοί στο Χίλτον, να συναντήσουν τους «Θεσμούς»/ όχι την Τρόικα-Κουαρτέττο, ήταν χαρακτηριστικό μιας βαθύτερα συμπλεγματικής αδυναμίας.
Ύστερα, ενσωματώθηκε στην δημόσια προσέγγιση των πραγμάτων εκείνο που - συνειδητά/σχεδιασμένα, ή ως σταδιακή ωρίμανση; - προέκυψε ως αυτοσυγκράτηση του λόγου «παροχών» Τσίπρα στην ΔΕΘ. Ήταν τόση η κεκτημένη ταχύτητα της μηντιακής πρόσληψης των πραγμάτων ώστε - από οπαδούς και αντιπάλους της Κυβέρνησης εξίσου... - η αυτοσυγκράτηση Τσίπρα, ιδίως στο συνταξιοδοτικό αλλά και γενικά σε ότι είχε δυνητικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα, μόνο βαθμιαία «πέρασε».
Βέβαια, και στην τοποθέτηση Τσίπρα και στους διαξιφισμούς που ακολούθησαν, αρκετά παρεξηγήθηκαν. Παράδειγμα: η άποψη ότι το μαξιλάρι/cash buffer απαλλάσσει την Ελλάδα από πιέσεις των αγορών, των αποδόσεων των ομολόγων κοκ για τα επόμενα σχεδόν δυο χρόνια, χωλαίνει - όπως και η «ευκολία» με την οποία παραμέρισε την χρησιμότητα της προληπτικής πιστωτικής γραμμής (που δεν επελέγη) και της πρόσβασης στο Q.E. (που χάθηκε). Και τούτο γιατί οι συνθήκες δανεισμού για τις εκτός waiver τράπεζες, αλλά και για όσες Ελληνικές επιχειρήσεις είχαν κατορθώσει να αποκτήσουν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές - χωρίς μετακίνηση έδρας.... - ξανασκουραίνουν.
Από την άλλη, οι πληθωρικές αντιπολιτευτικές αιτιάσεις ότι η «παροχολογία» Τσίπρα στην ΔΕΘ θα επιχειρηθεί να χρηματοδοτηθεί από χρήση των σχεδόν 25 δις του μαξιλαριού δεν είχαν βρει τον σωστό στόχο : αυτά τα κονδύλια προορίζονται/είναι dedicated για εξυπηρέτηση των οφειλών προς τους πιστωτές. Γι αυτό γίνεται όλη η συζήτηση περί υπερπλεονασμάτων, ως βάση για αναβολή/άμβλυνση της περικοπής των συντάξεων και για άλλα μέτρα χαλάρωσης. (Εδώ μια παρένθεση: ούτε ο Τσίπρας, ούτε οι πολέμιοί του εξάντλησαν σωστά την επιχειρηματολογία για τις συντάξεις - δεν είναι μόνον η δημοσιονομική υπεραπόδοση που θα δικαιολογούσε επανεξέταση, ούτε η εσωτερική ισορροπία του ΕΦΚΑ, η οποία άλλωστε δεν είναι και τόσο βέβαιο ότι υπάρχει ταμειακά, και όχι μόνο ως χρέωση ασφαλιστικών εισφορών στους υπόχρεους! Σοβαρότερη θα ήταν η αναφορά στο ότι η μείωση της ζήτησης από 1/1/2019, με την συμπίεση των συντάξεων, θα ξαναβυθίσει την οικονομία που πάει να πάρει μπρος. Οι Θεσμοί είδαν και Αντιπολίτευση αυτή την φορά, άλλωστε). Η αληθινή παγίδα θα ήταν αλλού, και την επισήμανε ο καλός ο Κλάους Ρέγκλινγκ: αν υπάρξει χαλάρωση, «κινδυνεύουν» τα 600 εκατ. Ευρώ ανά εξάμηνο από την επιστροφή ANFAs/SMPs που, εκείνα, δεν είναι κλειδωμένα.
Μ' αυτά λοιπόν δεδομένα θα ακούσουμε Κυριάκο Μητσοτάκη στην ΔΕΘ.
Πρόσθετο όμως μέτωπο, σε αγριεμένα νερά, εκείνο του ασφαλιστικού των τριών πυλώνων - που ο δύστυχος Κώστας Καραγκούνης θυμήθηκε ότι πρωτοδοκιμάστηκε ως «προσωπικός κουμπαράς» στην Χιλή του Πινοσέτ και των Chicago Boys. Πολιτικά αυτοκτονικό, ως αναφορά, υποχρεώνει τώρα την Ν.Δ. - και πάντως τον Μητσοτάκη στην ΔΕΘ, κατ' ανάγκην - να τοποθετηθεί πολύ πιο αναλυτικά στο ποιο είναι το εναλλακτικό αυτό πρότυπο οργάνωσης του Ασφαλιστικού. Κάτι ουσιαστικότερο από μια άγαρμπη μεταφορά ενός προτύπου που υπό τις συνθήκες αυταρχισμού /Λατινικής Αμερικής, τι είχε επιχειρήσει (και πετύχει, με πελώριο κοινωνικό κόστος...) στην Χιλή; Να ξαναστήσει όρθιο ένα ασφαλιστικό σύστημα το οποίο είχε ουσιαστικά εξαχνωθεί.
Η συζήτηση περί «συστήματος τριών πυλώνων», όπως έχει γενικευθεί και προχωρήσει σε εφαρμογή ανά την Ευρώπη - φυσικά με τελείως διαφορετική λογική και πολιτική σοφία: για παράδειγμα στην Σουηδία είχε υπάρξει πολυετής πολιτική διαπραγμάτευση, όπου υπήρξε μέριμνα κάθε πολιτικός χώρος να «κερδίσει» ένα μέρος της συνολικής ισορροπίας που θεωρούσε καίριο!... - στόχο έχει να υπάρξει ένα κρατικά εγγυημένο μίνιμουμ. Να προστίθεται σ' αυτό ένα στοιχείο επαγγελματικής ασφάλισης. Και, πάνω στα δυο, να δίνεται η δυνατότητα ιδιωτικής ασφάλισης (με φορολογικά ευνοϊκή μεταχείριση: εκεί είναι η ουσία), που συντελεί στο να μην προσπαθούν τα ανώτερα εισοδήματα να παραμείνουν «εκτός Ασφαλιστικού» (αυτό είναι το καίριο, καθώς αγγίζει την γιγάντωση της μαύρης οικονομίας/της φοροδιαφυγής).

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 15/9/2018. 

Υποκατηγορίες

  • Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας


    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.


     

    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
    Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
    Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
    Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
    Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
    Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
    Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
    Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
    Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

     

    Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ  δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015

    Καταμέτρηση Άρθρων:
    0