Παρασκευή, 29 Μάρτιος 2024

Λογοδοσία της ΕΡΤ προς την ελληνική κοινωνία. Τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου

Η Λογοδοσία προς την κοινωνία είναι μια έννοια που όλοι δέχονται ότι έχει μεγάλο μέλλον, αλλά τουλάχιστον σήμερα, ιδίως στην Ελλάδα, αντιμετωπίζεται με συγκαταβατικά χαμόγελα. Εν μέρει δικαίως, γιατί από το 2010 με τη μνημονιακή εποχή ζούμε «τη στυγερή κυριαρχία του πραγματικού» που έχει μειώσει θεαματικά ακόμη και αυτά τα ατελή ψήγματα λογοδοσίας που προϋπήρχαν στο κράτος, στον δημόσιο τομέα, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, στις σχέσεις των ανθρώπων, παντού.
Ιδίως στην περίπτωση της ΕΡΤ όπου πριν από πέντε ακριβώς χρόνια στις 11/6/2013 με το γνωστό «Μαύρο» συνετρίβη κάθε έννοια λογοδοσίας. Ισχυρίζομαι σε αυτό το άρθρο ότι τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας της ΕΡΤ (ΣΚΕ) που ιδρύθηκαν και λειτουργούν τα τελευταία δυόμιση χρόνια αποτελούν μία από τις πιθανές και πιο ελπιδοφόρες θεραπείες σε αυτό το τραύμα της Λογοδοσίας.
Εκπροσωπούν μια προσπάθεια Λογοδοσίας με οργανωμένη συμμετοχικότητα των πολιτών. Πολύ δύσκολη υπόθεση θα πείτε και θα έχετε δίκιο, αλλά έχει ήδη γίνει μια αρχή. Ο προβληματισμός για αυτά τα ζητήματα είναι πανευρωπαϊκός και δεν αφορά μόνον εμάς.
Κάθε τελευταία Τρίτη του μήνα στο εξαιρετικό Στούντιο Ε των μουσικών συνόλων της ΕΡΤ στο Ραδιομέγαρο τα μέλη του ΣΚΕ Αττικής έχουν πραγματοποιήσει 29 τρίωρες Ολομέλειες, υπάρχουν 7 θεματικές επιτροπές, μέσος όρος συμμετοχής 30 άτομα, το 80% των 110 μελών έχουν συμμετάσχει σε τουλάχιστον 3 Ολομέλειες και έχουν αφιερώσει 300 ώρες σε συσκέψεις. Προσέξτε αυτόν τον αριθμό. Τα μέλη του ΣΚΕ αφιέρωσαν 300 ώρες από τη ζωή τους, εθελοντικά και χωρίς κανένα αντίτιμο για να συζητήσουν πως μπορεί να βελτιωθεί η ΕΡΤ. Να κάνουν τις κριτικές τους αλλά να πουν και τα μπράβο τους. Οι επιφυλακτικοί μπορούν να συνδεθούν με τον ιστότοπο www.polites.ert.gr όπου είναι αναρτημένες πάνω από 90 ώρες ζωντανού βίντεο χωρίς καμμία απολύτως περικοπή από τις εργασίες των Ολομελειών του ΣΚΕ. Είναι και αυτή μια πρώτη εισαγωγική μορφή λογοδοσίας. Πολλοί πολίτες τις έχουν δει αλλά πάντως δεν είναι μερικές χιλιάδες. Ίσως, στο μέλλον.

Λογοδοσία και Συνεισφορά στην Κοινωνία

Πριν λίγες ημέρες πήγα στις Βρυξέλλες όπου έγινε σύσκεψη25 Δημόσιων Ραδιοτηλεοράσεων, μελών της European Broadcasting Union (EBU – που δεν είναι μόνον η Eurovision) με συμμετοχή των Υπεύθυνων Κοινωνικής Ευθύνης ή όπως το περιγράφει η EBU «Contribution to Society» (Συνεισφορά στην Κοινωνία). Πρόκειται για μία πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία της EBU που ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια με στόχο τον καλύτερο συντονισμό των πολιτικών κοινωνικής ευθύνης και έχει σκοπό την ενεργητική απόκρουση της πολλαπλής αμφισβήτησης που δέχονται οι Δημόσιες Ραδιοτηλεοράσεις με άνοιγμα προς τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Βασικό σύνθημα της καμπάνιας είναι ότι αυτό που παίρνουν οι πολίτες (Δημόσια Αξία που παράγουν οι Δημόσιες Ρ/Τ) είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερο από αυτό που πληρώνουν (ανταποδοτικό τέλος που είναι κατά μέσο όρο 15 ευρώ μηνιαίως στην ευρωζώνη, στην Ελλάδα είναι 3 ευρώ ή επιδοτήσεις από τον προϋπολογισμό που υπάρχουν σε κάποιες χώρες). Πέρα όμως από την οικονομική διάσταση της υπόθεσης, κεντρική κατεύθυνση της πρωτοβουλίας είναι η συνεισφορά των Δημόσιων Ρ/Τ στην Δημοκρατία (Contribution to Democracy). Δεν είναι μόνον οι αξιόπιστες και ψύχραιμες ειδήσεις, η ποιοτική ψυχαγωγία και μυθοπλασία αλλά και η ανεκτίμητη συνεισφορά τους στην πλαισίωση του Δημόσιου Διαλόγου που μορφώνει ενεργούς πολίτες στις δημοκρατικές αξίες αλλά και στην ενεργό συμμετοχή τους στα κοινά. Ο Διάλογος έχει ανοίξει και προβλέπεται ταραχώδης, επικουρούμενος από τεχνολογικές πιέσεις (Διαδικτυακές πλατφόρμες – Netflix, YTube, μεγάλα ιδιωτικά δίκτυα), πολιτικές (υπερδεξιά κόμματα αμφισβητούν ευθέως τη χρησιμότητα των δημόσιων Ρ/Τ), αλλαγές συμπεριφοράς (οι νέοι δεν βλέπουν παραδοσιακή τηλεόραση και προτιμούν την μετάβαση στις μικρές οθόνες smart phones, tablets). Στην Ελβετία οι πολίτες ψήφισαν σε Δημοψήφισμα πανηγυρικά ναι – 74% – στη διατήρηση του ανταποδοτικού τέλους των 40 ευρώ μηνιαίως, ενώ η υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη στη Δανία, Αυστρία και Σλοβακία.
Κλείνοντας την παρένθεση, για να γυρίσω στη σύσκεψη της EBU, παρουσιάζοντας τις δράσεις κοινωνικής ευθύνης της ΕΡΤ που έχουν ως κύριο άξονα το άνοιγμα στην κοινωνία διαμέσου των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου, υπέθεσα ότι οι παρευρισκόμενοι θα σκέφτηκαν ότι με την τεράστια έλλειψη χρόνου και πόρων από τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων, τέτοιες προσπάθειες φαντάζουν ανεφάρμοστες.

Κανονικοί άνθρωπου που θέλουν να είναι «τηλε-δρώντες» και όχι μόνον τηλεθεατές

«Τι είδους άνθρωποι είναι τα μέλη του Συμβουλίου; Είναι κανονικοί άνθρωποι; Εμείς στο BBC πληρώνουμε ειδική εταιρία για να μας συγκροτήσουν ψηφιακά πάνελ τηλεθεατών και πάλι έχουμε πρόβλημα», ρώτησε ο συνάδελφος του BBC. Χωρίς δεύτερη συζήτηση κλίκαρα το σύντομο βίντεο https://www.facebook.com/politesert/videos/563630920671323/ των 36 δευτερολέπτων που μεταδόθηκε σε όλο το δίκτυο της ΕΡΤ το τελευταίο δίμηνο ως δημόσια πρόσκληση για την ανανέωση του ΣΚΕ το οποίο περιέχει στιγμιότυπα των συζητήσεων και των ψηφοφοριών του υπάρχοντος ΣΚΕ Αττικής (ήδη έχουν υπάρξει 510 συμμετοχές από τους πολίτες από τους οποίους θα κληρωθούν στην Ολομέλεια του ΣΚΕ τα 55 νέα μέλη του). Εντυπωσιάστηκαν. Είδαν «κανονικούς» ανθρώπους που συζητούν ζωντανά και ψηφίζουν. Τίποτα ακραίο, ιδιόμορφο ή περίεργο. Κανονικούς πολίτες όλων των ηλικιών. «Θα μπορούσαν να είναι στη Βιέννη ή στο Παρίσι». Ακριβώς . η Αθήνα σε ορισμένους τομείς μπορεί να είναι πιο προχωρημένη. Ο γάλλος συνάδελφος της FRANCETelevisions μου θύμισε ότι η συγκρότηση παρόμοιων επιτροπών ή συμβουλίων στην δημόσια τηλεόραση αλλά και στο σύνολο του δημόσιου τομέα ήταν βασική προεκλογική εξαγγελία στις γαλλικές Προεδρικές εκλογές από τον σοσιαλιστή υποψήφιο Benoit Hamon, αλλά και τον νυν Πρόεδρο Emmanuel Macron (δεν έχει υλοποιηθεί ακόμη). Όμως η France Televisions προχώρησε τον Δεκέμβριο 2016 και το 2017 σε μια συγγενή πρωτοβουλία με τα ΣΚΕ, με τίτλο «AGORA. Rencontres avec les telespectateurs» (ΑΓΟΡΑ. Συναντήσεις με τους τηλεθεατές). Πήραν μέρος σε ομάδες των 38 ατόμων συνολικά 1600 πολίτες. Κεντρική απαίτηση των πολιτών ήταν ότι θέλουν να πάψουν να είναι παθητικοί τηλεθεατές, αλλά να γίνουν «τηλε-δρώντες» και αυτό το περιμένουν κυρίως από την Δημόσια τηλεόραση, όπως ήδη αυτό συμβαίνει με το διαδίκτυο όπου έχουν τη δυνατότητα αμφίδρομης παρέμβασης.
Ο αυστριακός συνάδελφος της ORF έκανε μια άλλη κρίσιμη ερώτηση «Ωραία, συζητούν και ψηφίζουν τα μέλη του ΣΚΕ. Τους ακούει κανείς;» Ναι. Σιγά σιγά. Οι διαδικασίες συμμετοχικής διαβούλευσης και ελέγχου παίρνουν χρόνο για να εγκαθιδρυθούν. Μπορεί τα πορίσματα πέντε από τις επτά επιτροπές του ΣΚΕ να έχουν κατατεθεί από τον Δεκέμβριο 2017 αλλά εκκρεμούν οι υπόλοιπες δύο και είναι βέβαιο ότι το Δ.Σ της ΕΡΤ θα απαντήσει στις προτάσεις με την ολοκλήρωση του έργου του υπάρχοντος ΣΚΕ. Πέρα όμως από αυτό έχει γίνει ακρόαση όλων των Γενικών Διευθυντών και των περισσότερων Διευθυντών της εταιρείας με ένα εξαιρετικά γόνιμο διάλογο και ήδη έχουν γίνει δεκάδες βελτιώσεις ή έχουν υιοθετηθεί νέες πρακτικές στη βάση των προτάσεων και παρατηρήσεων του ΣΚΕ. Η Λογοδοσία της ΕΡΤ, έστω και στα αρχικά της στάδια, λειτουργεί.
«Ποια είναι η οργανωτική μορφή που υποστηρίζει αυτό το πολύπλοκο εγχείρημα; Ποια είναι η εγγύηση της ανεξαρτησίας του Συμβουλίου;» ρώτησε η ελβετίδα συνάδελφος της SGR/SSR, του καναλιού που έδωσε με επιτυχία τη μάχη κατά της κατάργησης του ανταποδοτικού τέλους στο Δημοψήφισμα αξιοποιώντας μάλιστα στα επιχειρήματα και τον διετή αγώνα των εργαζομένων της ΕΡΤ απέναντι στο «Μαύρο». Την οργανωτική ευθύνη εκ μέρους της ΕΡΤ έχει το Κέντρο Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ) που είναι μια αυτοτελής υπηρεσία που αναφέρεται απευθείας στον Διευθύνοντα Σύμβουλο της εταιρείας. Το ΚΕΕΠ οργανώνει, στηρίζει, πλαισιώνει τα ΣΚΕ αλλά δεν παρεμβαίνει σε καμμία περίπτωση στις αποφάσεις του Συμβουλίου που σύμφωνα με τον Ν.4324/15 είναι ανεξάρτητα όργανα με συμβουλευτικό χαρακτήρα προς την Διοίκηση της ΕΡΤ. Άλλωστε, τα Συμβούλια έχουν εκλέξει προεδρείο, αποφασίζουν μόνα τους ποιους καλούν σε ακρόαση εντός και εκτός ΕΡΤ, έχουν ήδη καλέσει και συνομιλήσει με 10 Βουλευτές της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, έχουν δικιά τους ραδιοφωνική εκπομπή στην ΕΡΤopen, παρουσία στα social media, ενώ διοργανώνουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις για κοινωνικά θέματα (Ειδική Εκπαίδευση ΑΜΕΑ, συνταγματική αναθεώρηση και Ρ/Τ, σχέσεις των φύλων, περιβάλλον). Είναι ήδη δηλαδή κοινωνικά κύτταρα Δημόσιου Διαλόγου.
Το ΚΕΕΠ λειτουργεί ως ένας αμφίδρομος διαμεσολαβητικός δίαυλος ανάμεσα στην Κεντρική Διοίκηση και την κοινωνία διαμέσου των ΣΚΕ που αποτελούν την «καρδιά» του προγράμματος κοινωνικής ευθύνης της ΕΡΤ. Σε αντίθεση με τις ιδιωτικές τηλεοράσεις και επιχειρήσεις που εντάσσουν τις δράσεις κοινωνικής ευθύνης στην εταιρική επικοινωνία χρησιμοποιώντας τες συχνά ως άλλοθι και ως διαφημιστικά εργαλεία προβολής, η ΕΡΤ και πολλές Δημόσιες Ρ/Τ της EBU, έχουν επιλέξει την οργανωτική μορφή της αυτοτελούς υπηρεσίας που λειτουργεί ως ένα είδος «εσωτερικής ανεξάρτητης αρχής» για να τονίσουν τον Δημόσιο χαρακτήρα τους, την αμεροληψία τους και τον σεβασμό τους στους πολίτες που τις χρηματοδοτούν.
Κλείνοντας αυτή την ευρωπαϊκή περιδιάβαση, όπως προκύπτει από τις συζητήσεις, από το 2007 που ξεκίνησαν οι πρώτες οργανωμένες δράσεις κοινωνικής ευθύνης στην EBU με πρωτοκαθεδρία του BBC και της Φιλανδικής Δημόσιας Τηλεόρασης Yle, η ΕΡΤ βρίσκεται μαζί με την γαλλική FranceTelevisions, την αυστριακή ORF, την βελγική RTBF VTR, την ελβετική SGR/SSR, την νορβηγική NRK στην πρώτη ομάδα των μελών της EBU αναφορικά με τις δράσεις ανοίγματος και λογοδοσίας στην κοινωνία. Τα ΣΚΕ της ΕΡΤ συγκέντρωσαν το έντονο ενδιαφέρον των συμμετεχόντων και αρκετοί (ORF, STR, RAI, ARD) δήλωσαν ότι θα εξετάσουν την προώθηση συγγενών πρωτοβουλιών. Συμφωνήσαμε όλοι ότι η «ευγενής εξαίρεση» των ΣΚΕ, όπως είπε η συνάδελφος της βελγικής RTBF οφείλεται κυρίως στην μεγάλη κινητοποίηση των ελλήνων πολιτών υπέρ του αγώνα των εργαζομένων της ΕΡΤ απέναντι στο Μαύρο την διετία 2013-2015 - που έχει κάνει την ΕΡΤ εξαιρετικά δημοφιλή στην EBU - και ότι η δράση αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για νέους δρόμους στενότερης σύνδεσης των μελών της EBU με το κοινό τους.
Τελικά γίνονται πράγματα στην Αθήνα και την Ελλάδα που ούτε και εμείς οι ίδιοι δεν καταλαβαίνουμε τη σημασία τους. Χρειαζόμαστε τη ματιά των άλλων για να την κατανοήσουμε.

Περικλής Βασιλόπουλος
Προϊστάμενος ΚΕΕΠ
Υπεύθυνος Κοινωνικής Ευθύνης ΕΡΤ

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση