Friday, 29 March 2024

Από την Εστέρ Ντυφλό στον Μάριο Ντράγκι

Θα ανήκε λογικά το σημερινό σημείωμα στην φιγούρα και το έργο της Esther Duflo, νεότερου βραβείου Νόμπελ Οικονομικών και μόλις δεύτερης γυναίκας που τιμήθηκε μ' αυτό. Την προσοχή στην περίπτωση της Duflo μονοπώλησε η ενασχόλησή της με το μεγάλο – αλλά συνήθως αγνοημένο από τα Οικονομικά της εποχής – ζήτημα της φτώχειας. όμως εκείνο που αληθινά την ξεχωρίζει είναι το ότι βάσισε την προσέγγισή της.
Όμως είχαμε αποφασίσει να δώσουμε, σήμερα, μια συνέχεια στις αναφορές της στήλης σε έναν οικονομολόγο ένα κλικ πιο κάτω στο ακαδημαϊκό cursus honorum του χώρου, αλλά με μοναδική επιδραστικότητα στην οικονομική πραγματικότητα: τον Μάριο Ντράγκι που διέσωσε την Ευρωζώνη. Τον οποίο ήδη είδαμε στο σημείωμα της 9/10, να προσεγγίζει την πλευρά εκείνη της μαγικής χύτρας της Ευρωζώνης που αφορούσε (και) την Ελληνική περίπτωση. Όμως, από την τοποθέτηση του Σούπερ-Μάριο στην Ακαδημία Αθηνών αξίζει να έχει κανείς κρατήσει μιαν ευρύτερη ανάγνωση του που πορεύεται η Ευρώπη εκεί που μας αφορά, την οποία θα προτείνουμε παρευθύς στον αναγνώστη.
Όμως, σαν εισαγωγική παρατήρηση, μια πρώτη στάση στην ανάλογη τοποθέτησή του, όταν του απονεμήθηκε διδακτορικό επί τιμή από την Universita Cattolica του Μιλάνου. Μιλώντας, εκεί, σε ακόμη πιο οικείο κοινό, ο Ντράγκι απευθύνθηκε σε όσους «σε κάποια στιγμή στην διαδρομή τους θα κληθούν να υπηρετήσουν το Δημόσιο [...]. Η κοινωνία εξαρτάται από τα καλύτερα νέα μυαλά της, να δώσουν την ενεργητικότητά τους στο δημόσιο συμφέρον».
Δείτε όμως και την συνέχεια: «Καθώς οι υπεύθυνοι για την χάραξη πολιτικής βρίσκονται αντιμέτωποι με σημαντική διάσταση αβεβαιότητας, θα πρέπει να προσπαθούν να βασίζουν τις αποφάσεις τους σε εξειδικευμένη γνώση. [Αντίθετα] είναι εύκολο οι υπεύθυνοι να αντανακλούν απλώς εκείνο που θεωρούν ότι αποζητά η κοινή γνώμη, να αποφεύγουν την ειδική γνώση και να υιοθετούν πιο φατριαστικές στάσεις, να ακολουθούν το ένστικτο αντί για την λογική. Κάτι τέτοιο, συνήθως δεν υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον». Με τέτοιες λοιπόν διανοητικές αποσκευές και προθέσεις, αντιμετώπισε ο Ντράγκι την κρίση της Ευρωζώνης απέναντι σε έναν πεισματικό εμπειριστή του τύπου Σόϊμπλε...
Επιστροφή όμως στην Αθήνα, εκεί που είχαμε αφήσει την τελευταία φορά τον Ντράγκι να μιλά για την ανθεκτικότητα της Ευρωζώνης. Πρώτη θεμελιακή του παρατήρηση, η ανάγκη «να υπάρχει επαρκής σύγκλιση μεταξύ των Κρατών μελών, ώστε η νομισματική πολιτική να είναι κατάλληλο για όλα τα μέλη [...] με μηχανισμούς ασφάλισης ώστε τα Κράτη μέλη να διατηρούν την δυνατότητα σταθεροποίησης των οικονομιών τους, όταν οι δικοί τους οικονομικοί κύκλοι αποκλίνουν».
Ενώ λοιπόν σε επίπεδο πραγματικής σύγκλισης χώρας της Ευρωζώνης όπως οι Βαλτικές, η Σλοβακία, η Σλοβενία ή και η Μάλτα μείωσαν την απόκλιση, χώρες όπως η Πορτογαλία ή η Ελλάδα δεν το πέτυχαν. Όμως «είναι θέμα ζωτικής σημασίας να υπάρξουν οι κατάλληλες εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές που θα συμβάλουν στην εκ νέου σύγκλιση [...] ιδίως της Ελλάδας». Όσο για την σύγκλιση του οικονομικού κύκλου, οι διαφορετικές απόψεις που είχαν διατυπωθεί για το πώς θα επενεργούσε η λειτουργία της Ευρωζώνης, έτσι που άλλαξε η πραγματικότητα του διεθνούς (και ενδοΕυρωπαϊκού) εμπορίου με τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, και την εξειδίκευση [...], δείχνει να προκύπτει συγχρονισμός των οικονομικών κύκλων». Εδώ, για τον Ντράγκι, η λειτουργία της Ευρωζώνης λειτούργησε παράλληλα με την ενιαία αγορά, όμως και πάλι υπάρχουν διαφορές από χώρα σε χώρα.
Γι αυτό, «πρέπει να υπάρχει ασφάλιση σε όλες τις χώρες του ευρώ [...] ωστόσο έχει σημειωθεί πολύ μικρότερη πρόοδος σ' αυτόν τον τομέα». Μόλις το ¼ των τοπικών διαταραχών εξομαλύνονται – κατά Ντράγκι – δια μέσου των χρηματοπιστωτικών αγορών. Και έχει παρατηρηθεί «μικρή ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά τον συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής». Μην έχοντας λοιπόν θέσει σε εφαρμογή τον μηχανισμό ασφαλείας του ESM για το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης (των τραπεζών) ή Ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων, η Ευρωζώνη πλέει με βάρκα την ελπίδα (η διατύπωση δική μας, η ανησυχία του Ντράγκι). Το δίλημμα διχάζει την Ευρωζώνη: δημόσια ή ιδιωτική ασφάλιση; «Ιδιωτική ασφάλιση [κινδύνων] δεν μπορεί ποτέ να υποκαταστήσει πλήρως τον αποτελεσματικό επιμερισμό της στον δημόσιο τομέα». Εδώ, ακριβώς έρχεται η αλλεργία στον ηθικό κίνδυνο/moral hazard.
Όμως «η υποτιθέμενη διαδικασία, ότι η απουσία μηχανισμών ασφάλειας οδηγεί σε οικονομική πειθαρχία τις κυβερνήσεις και, κατ' επέκταση, προάγει τις μεταρρυθμίσεις , δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα».
Να θυμίσουμε ότι τις ημέρες παρουσίας του Μάριο Ντράγκι στην Αθήνα ξεκινούσε ο νέος γύρος συζητήσεων για τα κόκκινα δάνειά «μας»;

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 19/10/2019. 

Προϋπολογισμός προσδοκιών και… η επικουρία Ντράγκι

Ωραία λοιπόν! Με φρέσκια-φρέσκια (επαν)έκδοση 10ετους ομολόγου με απόδοση στο 1,5% - η εαρινή έκδοση μάς είχε ευχαριστήσει με 3,9% - παρουσιάστηκε ο Προϋπολογισμός 2020 σε προσχέδιο. Κι αν το νέο Ελληνικό χαρτί συμβολική κυρίως λειτουργία έχει, να δείξει και στις αγορές ότι τις επισκεπτόμαστε, να δείξει προς τους «εταίρους» που θα ΄χουν να κρίνουν τον Προϋπολογισμό μας – δεν (ΔΕΝ) είμαστε σε Μνημόνιο, αλλ' η ενισχυμένη μεταΜνημονιακή παρακολούθηση ισχύει – ότι έχουμε την στήριξη των αγορών, η μετριοπάθεια στην κατάρτιση του Προϋπολογισμού 2020 δείχνει αρχή μιας προσγείωσης. Ο στόχος ανάπτυξης 2,8% για την χρονιά είναι υπεραισιόδοξος, αλλά δεν απογειώθηκε. Η μη προεξόφληση της δημοσιονομικής χρήσης της επιστροφής κερδών από ANFAs και SMP είναι δείγμα σωφροσύνης. Από κει και πέρα, οι προσδοκίες και στα έσοδα και στην συγκράτηση των δαπανών... προσδοκίες!
Όμως η αληθινή προσδοκία είναι ένα νέο μείγμα πολιτικής που επιχειρείται να βρει ευήκοον ους σε μια Ευρωζώνη που ξανασκέφτεται τις εμμονές της. Εδώ, λοιπόν, είναι χαρακτηριστικό το πώς ο ίδιος ο επίσημος ιστότοπος της ΕΚΤ φιλοξενεί θέσεις που κατέθεσε στα πλαίσια ομιλίας του στην Ακαδημία Αθηνών ο Μάριο Ντράγκι. Πρώτο θέμα εκεί επί ημέρες, η ομιλία Ντράγκι φέρει τίτλο «Πώς θα σταθεροποιηθεί η Ευρωζώνη» και ιδού η επίσημη περίληψη/παρουσίασή της: «Χρειαζόμαστε μια περισσότερο υποστηρικτική δημοσιονομική πολιτική, παράπλευρα με την νομισματική πολιτική, προκειμένου να υπάρξει ταχύτερη επάνοδος στην σταθερότητα τιμών με λιγότερες παρενέργειες».
Εδώ , δηλαδή, έχουμε στην πιο σαφή εκδοχή της την γνώριμη έκκληση Ντράγκι προς τις Κυβερνήσεις της Ευρωζώνης να προχωρήσουν σε δημοσιονομική χαλάρωση. Την έχουμε όμως με μια αφοπλιστική διδακτικότητα απέναντι στους οπαδούς της λιτότητας: η ίδια η σταθερότητα τιμών, το ιερό Γκράαλ των Βορείων, εξαρτάται κατά Ντράγκι από μιαν συνολική πολιτική – αν δηλαδή, καθυστερήσει κανείς να περάσει σε ολοκληρωμένη πολιτική (δηλαδή: να περιλάβει και δημοσιονομική πτυχή χαλάρωσης όταν αυτή χρειάζεται), τότε θα καταλήξει αναπόδραστα σε μακρότερη νομισματική χαλάρωση, με διευκολυντική/accommodative πολιτική. Ακριβώς εκείνο, δηλαδή, που προσπάθησαν με κάθε τρόπο να αποφύγουν οι σκληροπυρηνικοί του τύπου Βάϊντμαν/Μπούντεσμπανκ....
Ακόμη πιο καθοδηγητική η συνέχεια: «Άμα αναλαμβάνει κανείς δράση πολύ αργά, καταλήγει σε μακρότερη περίοδο διευκολυντικών πολιτικών». Εδώ βλέπουμε την διδακτικότητα να καταλήγει σε επισήμανση κινδύνων: άμα εμμένει κανείς στην μη-υποβοήθηση της οικονομίας δημοσιονομικά και βολευτεί με την νομισματική χαλάρωση, τότε καταλήγει να κάνει την τελευταία να ξετεντώνεται στον χρόνο. Και να χάνει (όπως κινδυνεύει να έχει χάσει) την αποτελεσματικότητά της – οπότε η διόρθωση/χαλάρωση θα διαρκέσει περισσότερο...
Αν επιχειρήσει κανείς μια πιο διεξοδική επίσκεψη στην ομιλία Ντράγκι, θα δει ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος της ΕΚΤ ξεκινάει με σθεναρή κατάφαση της επιτυχίας του ευρώ, που θεωρεί ότι «έχει ωφελήσει με πολλούς τρόπους, και σήμερα το ενιαίο νόμισμα είναι πιο δημοφιλές παρά ποτέ». Πολιτική κατεξοχήν αυτή η τοποθέτηση, έρχεται ωστόσο να λειτουργήσει παράλληλα με την παραδοχή ότι εδώ, στην Ευρωζώνη, «η κρίση διήρκεσε πολύ περισσότερο απ' ό,τι σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες». Και, ακόμη πιο σημαντικό καθώς η παραδοχή έρχεται από κεντρικό τραπεζίτη, «συνοδεύθηκε από σημαντικό κοινωνικό κόστος». Αυτό, για τον Μάριο Ντράγκι «εξακολουθεί να επηρεάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε την νομισματική ένωσή μας».
Γι αυτούς τους λόγους ο απερχόμενος Πρόεδρος της ΕΚΤ, ο άνθρωπος που με το «whatever it takes» του 2012 – δηλαδή την δέσμευση ότι η Τράπεζα του ευρώ θα κάνει «οτιδήποτε χρειαστεί» απέναντι στις αγορές προκειμένου να μην εκτροχιασθεί το ευρώ, ρωτούσε ρητορικά το μεγαλύτερο ακροατήριό του – ανάλογα εξέθετε και στην πολυσήμαντη συνέντευξή του στους F.T., δηλαδή στο κατεξοχήν διεθνές κοινό – κατά πόσον (α) αντλήσαμε τα αναγκαία διδάγματα από εκείνο το επεισόδιο και (β) λάβαμε τα απαραίτητα μέτρα, για να ανατραπεί τέτοια έκβαση στο μέλλον. Τα δυο ερωτήματα αυτά «πρέπει» να απαντηθούν – πάντα κατά Ντράγκι – σε δυο διαστάσεις: αφενός η σταθερότητα να φορά όλες τις χώρες, αφετέρου να εξασφαλίζεται σ' όλες τις φάσεις του οικονομικού κύκλου. «Σταθερότητα» που αφορά μόνον ορισμένους (τους «σωστούς») και αφήνει άλλους (τους «μη-ενάρετους») εκτεθειμένους δεν δημιουργεί συνεκτική νομισματική ζώνη. Ομοίως, «σταθερότητα» σε μια μόνον φάση του κύκλου (την ανερχόμενη) και όχι σε άλλη (την καθοδική – όπως φαίνεται ότι προκύπτει τώρα) δεν αποτελεί θετική εξέλιξη.
Αυτού του είδους τα διδάγματα Ντράγκι (που υπήρξαν πολύ περισσότερα και αληθινά σοφά), και μάλιστα υπό τον Αττικό ουρανό, είναι ίσως η καλύτερη επικουρία στην διαπραγμάτευση της Ελλάδας με τους «εταίρους» που ξεκινάει τώρα, με τον Προϋπολογισμό. Αν – ΑΝ – αρχίσει να αλλάζει το κλίμα στην Ευρωζώνη, το αίτημα για λογικότερο πρωτογενές πλεόνασμα θα ενισχυθεί, αισθητά.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 11/10/2019. 

Μιλώντας για χρέος, επενδύσεις, ανάπτυξη

Δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ότι το θέμα των δανείων της Ελλάδας, διαχρονικά, θα μπορούσε – και μάλιστα γραμμένο από ιστορικό της οικονομικής σκέψης...– να συναρπάζει. Ακόμη περισσότερο: θα πιθανολογούσε κανείς ότι μια συζήτηση για τα δάνεια των 200 σχεδόν ετών της ελεύθερης (σχετικά) Ελλάδας, που συχνά-πυκνά λειτουργεί ως αφήγημα χρεοκοπιών (παράδειγμα το Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις του Γιώργου Δερτιλή, Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ 2016, ή ήδη Η Ελλάδα των δανείων και των χρεοκοπιών του Γιώργου Ρωμαίου, Εκδ. Πατάκη 2012), θα κατέληγε είτε σε τεχνική συζήτηση, είτε σε μελαγχολικά συμπεράσματα. Και μάλιστα καθώς η όλη συζήτηση για το Ελληνικό χρέος έρχεται και συμπλέκεται αναγκαστικά με εκείνη περί επενδύσεων (αν την δει κανείς σοβαρά, όχι «πολιτικά») και περί ανάπτυξης (πάλι αν την προσεγγίσει με τα πόδια στέρεα στην γη και όχι ως προσευχή προς τα άστρα).
Και όμως: το «Τα δάνεια της Ελλάδας: 200 χρόνια ανάπτυξης και κρίσεων» του Μιχάλη Ψαλιδόπουλου (Εκδ. Παπαδόπουλος , 2019), που μόλις ξεκίνησε την πορεία του - το παρουσίασαν την περασμένη βδομάδα η Ελένη Λουρή, ο Βασίλης Ράπανος και ο Γιώργος Σταθάκης: αντλούμε από την συζήτηση αυτή - κατορθώνει να λειτουργήσει σαν ανάγνωσμα συναρπαστικό.. Αλλά και να βρει γωνίες αισιοδοξίας.
Ξεκινούμε από την παρατήρηση που κάνει ο Μιχ. Ψαλιδόπουλος, ότι η Ελλάδα – παρά τις συνηθισμένες καταγγελίες των φίλων και «εταίρων» της, που δεν έλλειψαν στην τελευταία της περιπέτεια του 2010-18.. παρά και την πάγια ανάγκη αυτοκαταγγελίας και αυτοϋποτίμησής μας, ημών των ιδίων – στα σχεδόν 200 χρόνια διαδρομής της σπανίως έφθασε σε άρνηση πληρωμών. Κυρίως όμως, οσάκις αυτό συνέβη, είχε προηγηθεί κάτι μεγάλο, κάτι. συνθλιπτικό.
Επειδή πιθανόν ο αναγνώστης θα θεωρήσει ότι επιχειρούμε να παρακάμψουμε σταθμούς της οικονομικής ιστορίας όπως της πρόσφατης αναδιάρθρωσης, του δίδυμου PSI/PSI+ Μαρτίου/Δεκεμβρίου 2012, που δια της ανταλλαγής ομολόγων επέβαλε κούρεμα κατά 53,5%, κι ακόμη περισσότερο την αμέσως μεταπολεμική ρύθμιση που σήμανε για ομολογιούχους απώλειες 93%, να σημειώσουμε ότι και στις δυο περιπτώσεις οι δανειστές προσήλθαν με συμφωνία σε ρύθμιση. Την οποία διαπραγματεύθηκε η αμέσως μεταπολεμική Ελλάδα τα χρόνια του Σχεδίου Μάρσαλ διακυβερνητικά και η Κυβέρνηση Παπαδήμου με την μεσολάβηση του IFF το 2012 (χωρίς να ενεργοποιηθούν τα CDS, κατά την ISDA). Οι δυο πρώτες χρεοκοπίες, αντίθετα, του νεόκοπου Ελληνικού κράτους – εκείνες των δανείων της Ανεξαρτησίας και της πρώτης συγκρότησης του κράτους επί Όθωνα – ήταν απόλυτα γνήσιες αναγνωρίσεις αδιεξόδου. Ενώ και εκείνη του 1932 που αφορούσε τα πολεμικά δάνεια της δεκαετίας του ΄10 και (κυρίως) τα προσφυγικά του ΄20 ήρθε μετά την Μεγάλη Ύφεση του 1929 και την προσάραξη του κανόνα χρυσού.
Μόνον η χρεοκοπία μετά τα εννέα δάνεια της εποχής Τρικούπη, τα οποία είχαν ακολουθήσει την γενικότερη πρακτική στροφής στο διεθνές κεφάλαιο του τέλους του 19ου αιώνα, δάνεια που ουσιαστικά δημιούργησαν την υποδομή της χώρας και συνέβαλαν στην ένταξή της στην διεθνή οικονομία, υπήρξε ευθεία – κι έτσι οδήγησε στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο μετά την μελοδραματική στιγμή του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν!».
Καθώς, λοιπόν, η Ελλάδα έχει το συνήθειο να αποπληρώνει τα χρέη της, αποκτά - και εδώ η προσέγγιση Ψαλιδόπουλου γίνεται σχεδόν πατρική... - καίρια σημασία η σωστή χρήση των πόρων που εξασφαλίζει ο δανεισμός. Άμα κατευθύνεται σε επενδύσεις οι οποίες στηρίζουν την αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας και δημιουργούν συνθήκες στήριξης της ανάπτυξης (έτσι ώστε ο μέσος ρυθμός μεγέθυνσης/growth να υπερβαίνει το κόστος εξυπηρέτησης του δανεισμού), η δημιουργία χρέους έχει εσωτερική λογική. Βέβαια οι δαπάνες στρατιωτικού χαρακτήρα – και τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα – και οι δαπάνες του Προσφυγικού και της Ανασυγκρότησης, τον Μεσοπόλεμο και τα μεταπολεμικά χρόνια, δημιούργησαν συνθήκες εκτροχιασμού. Όμως οι πιο πρόσφατες εμπειρίες – μετά την 10ετία του΄70 – που συνδύασαν την δανειακή χρηματοδότηση για δημιουργία κοινωνικού κράτους , με (να το πούμε ευγενικά...) συντονισμό με τον εκλογικό κύκλο, χωρίς όμως ιδιαίτερη μέριμνα για δημιουργία παραγωγικής δομής, οι εμπειρίες αυτές έφεραν τα γνωστά αδιέξοδα. Αν εδώ προσθέσει κανείς την παράδοση χαλαρής δημοσιονομικής διαχείρισης – αξίζει αληθινά να δει τους διαλόγους στην Βουλή του 19ου αιώνα στο «Φορολογία ή χρεοκοπία» του Αδ. Συρμαλόγλου (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2007) – βλέπει τον κύκλο να κλείνει.
Με την στάση των Τριών Πρεσβειών στο ξεκίνημα του Ελληνικού Κράτους στο μπλοκάρισμα των δανείων, ύστερα του ΔΟΕ, και με τις συμπεριφορές των Συμμάχων τον Μεσοπόλεμο, έχουμε το απόλυτο déjà vu για την Τρόικα και τους Θεσμούς του χθες-σήμερα.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 4/10/2019. 

Oι δυσκολίες της επεξήγησης

Έτσι που επισπεύδεται ο ρυθμός νομοθέτησης σε μέτωπα με οικονομικό περιεχόμενο, ένα στοιχείο που χρειάζεται να του δοθεί έγκαιρα σημασία είναι η επεξήγηση των κινήσεων. Την έχουν στην Ελλάδα οι πολιτικοί μας την συνήθεια – κι από δίπλα την έχουμε κολλήσει κι εμείς την ασθένεια... - να προσεγγίζουν τα λαμβανόμενα μέτρα με βάση το αν και κατά πόσον ανταποκρίνονται στις προγραμματικές τους θέσεις. ή πάλι να τα αξιολογούν ως ανατροπή ή/και διόρθωση των προηγουμένων. ή ακόμη-ακόμη να τα προβάλλουν ως υλοποίηση ιδεολογικών αν μη θεωρητικών τοποθετήσεων. Πλην όμως ... η πρακτική ζωή είναι ακριβώς αυτό: πρακτική! Οπότε, όσο κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικά προσγειωτικό για τις υψηλές πτήσεις της πολιτικής, χωρίς επεξήγηση του πώς μια ρύθμιση θα λειτουργήσει, πώς ανταποκρίνεται σε ανάγκες, πώς προσπερνά προβλήματα, χαμένος χρόνος!
Ας ξεκινήσουμε με το μέτωπο των (υπό παράταση αλλά και υπό τροποποίηση) «120 δόσεων», καθώς αυτό αγγίζει πολύν κόσμο. Και όπου οι ασάφειες, δυσλειτουργίες και παρεξηγήσεις κινδυνεύουν να δημιουργήσουν εμπλοκή και πρόβλημα εκεί που η προσδοκία ήταν ακριβώς για εκτόνωση και λύση. Αν οι οφειλέτες με αληθινά άξια προς ρύθμιση χρέη – «το σύστημα» σε βγάζει κόκκινο ακόμη και για οφειλές λίγων ευρώ: γνωστό, αλλά κανείς δεν φρόντισε να βγάλει προς τα έξω το ότι δεν είναι δυνατόν το 1/3 όλων των Ελλήνων, βρεφών συμπεριλαμβανομένων, είναι οφειλέτες με καθυστέρηση! - είναι 1,2-1,5 εκατομμύρια, είναι αυτονόητο ότι η ρύθμιση έχει μεγάλη πρακτική σημασία. Μετά από 10 χρόνια κρίσης, πάντως 7 χρόνια βαθιάς κρίσης. Μέχρι τώρα, η πολιτικά βολική διέξοδος από το εμφανές μπλοκάρισμα του μηχανισμού, με κάπου 300.000 να έχουν προσέλθει για ρύθμιση με την προθεσμία να κλείνει, ήταν η προαναγγελία παράτασης (κατά 1 μήνα) και οι μικρο-διαρρυθμίσεις (π.χ. μείωση της ελάχιστης μηνιαίας δόσης στα 20 ή 15 ευρώ), ή πάλιν η ήπια αντιπαράθεση με την Τρόικα/τους Θεσμούς για την παράταση αλλά και για το τι θα συμβαίνει άμα χάνεται μια δόση (δυσανάλογα μεγάλο κόστος επανυπαγωγής). Όμως τίποτε από αυτά δεν βοηθάει – αληθινά – στην εξυγίανση της κατάστασης αβεβαιότητας που έχει προκύψει.
Πρακτικές πτυχές, όπως το αν όσοι είχαν αρχικά υπαχθεί σε ρύθμιση (προεκλογικά, ας το πούμε έτσι) χρειάζονταν να επανυποβάλουν προκειμένου να έχουν την δυνατότητα επίτευξης κουρέματος των προσαυξήσεων, με χρήση της ευχέρειας προκαταβολής, δεν επεξηγήθηκαν αποτελεσματικά στις εκατοντάδες χιλιάδες των ενδιαφερομένων. Ακόμη πιο λειτουργικές πλευρές, όπως π.χ. η δυσχέρεια καθορισμού των οφειλόμενων ποσών από ασφαλιστικές εισφορές, στο σκέλος ΕΦΚΑ, όταν τα ηλεκτρονικά συστήματα «δεν μιλούν μεταξύ τους», ή και η παραπομπή στην Εφορία αντί της πλατφόρμας) για την ρύθμιση φορολογικών, έχουν μπλοκάρει πολύν κόσμο. Ενώ τα παράπονα για τραπεζικούς λογαριασμούς που δεν ξεμπλοκάρουν παρόλο που η ρύθμιση έχει γίνει – η απάντηση ότι υπάρχουν μπλοκαρισμένοι συνδικαιούχοι δεν καλύπτει όλες τις περιπτώσεις – έχουν δηλητηριάσει την φήμη της ρύθμισης. Και τούτο ενώ οι αντιρρήσεις της Τρόικας (που μιλούσε για μαύρη τρύπα/διαρροή άμεσων εσόδων) έχουν πάει πίσω...
Προηγούμενες φάσεις της «πλατφόρμας Κουρμούση» , την εποχή του εξωδικαστικού, είχαν συνδυαστεί με εκτεταμένες καμπάνιες πληροφόρησης/ευαισθητοποίησης. (Άλλο αν ο εξωδικαστικός πήγε μέτρια, λόγω απροθυμίας των Τραπεζών). Στην περίπτωση των «120 δόσεων» η επεξήγηση έλλειψε.
Ας περάσουμε τώρα σ' ένα ακόμη πιο σημαντικό μέτωπο: προωθείται η νομοθετική βάση, που θα επιτρέψει να γίνουν ουσιαστικά βήματα στον αφοπλισμό της εναπομένουσας βόμβας η οποία κάνει τικ-τακ, τικ-τακ στα θεμέλια της Ελληνικής οικονομίας μετά την έξοδο από τα Μνημόνια. Φυσικά αναφερόμαστε στα κόκκινα δάνεια – τα οποία περισσότερο συζητιούνταν και διεκτραγουδούνταν τα τελευταία χρόνια, παρά προχωρούσε σε έκταση η ρύθμισή τους. Τώρα, με SSM και DGComp να έχουν δώσει (;) τελικό πράσινο φως σε σχήμα APS/Asset Protection, με εγγύηση του Δημοσίου για ένα τμήμα (το ασφαλέστερο) των υπό προτεινόμενη τιτλοποίηση δανείων των συστημικών – εγγύηση για ένα 18μηνο, δε, άρα με περιορισμένο ορίζοντα ως φαίνεται – εκείνο που πάει να γίνει γνωστό ως «λύση Ζαββού» αναμένεται να προχωρήσει. Άμεσα.
Εκείνο που χρειάζεται να επεξηγηθεί εδώ, για να παρακολουθήσουμε την συνέχεια η οποία θα παίξει κεντρικό ρόλο και στην 4η μεταΜνημονιακή αξιολόγηση, είναι ότι το σχήμα αυτό θα χρειαστεί (α) την ψήφο εμπιστοσύνης των αγορών, που θα εκδηλωθεί με τα επιτόκια τα οποία θα ζητηθούν, αλλά και (β) την προσέλευση των συστημικών τραπεζών στο σχήμα. Τίποτε δεν θα είναι εύκολο: τουλάχιστον ας μην δαπανήσουμε χρόνο στο... γιατί προκρίθηκε το σχήμα ΤΧΣ/Τσακαλώτου/εγγυήσεων από το cash buffer αντί για εκείνο ΤτΕ/αναβαλλόμενου φόρου.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/9/2019. 

Ενεργειακή παρέκβαση

Κανονικά, το ειδησεογραφικό προσκήνιο των ημερών θα μας οδηγούσε προς την κατεύθυνση της έξαρσης των τιμών του αργού, μετά τις επιθέσεις (με drones) στις πετρελαιοπηγές της Σαουδικής Αραβίας. Εξέλιξη που – πέρα από το άμεσο αποτέλεσμα να περικοπεί η άντληση Σαουδαραβικού αργού, έσπειρε νέες ανησυχίες για την κατάσταση στην Μέση Ανατολή, με τις ΗΠΑ να στοχοποιούν το Ιράν κοκ. Ή πάλι, στην δική μας μικρή σκηνή θα έπρεπε να στραφούμε στην άφιξη των τεχνικών κλιμακίων της Τρόικας/Τετραμερούς/Θεσμών, που ξεκινάει τον ανήφορο της τέταρτης μεταΜνημονιακής αξιολόγησης.
Όμως, η πρώτη – μεγάλη – αναταραχή βρίσκεται σε τόσο αβέβαιη εξέλιξη, ώστε καλύτερα να περιμένει κανείς προτού επιχειρήσει καν να καταλάβει. Η δεύτερη – πολύ μικρότερη – πορεία μόλις αρχίζει: η Έκθεση της τέταρτης μεταΜνημονιακής αξιολόγησης θα προσγειωθεί στο Eurogroup μόλις τον Δεκέμβριο. Eνώ οι επικεφαλής των Θεσμών θα αρχίσουν να συρρέουν στην Αθήνα την επόμενη βδομάδα, ο δε Προϋπολογισμός 2020 (με τα στοιχεία Μεσοπρόθεσμου που ενδιαφέρουν ακόμη περισσότερο: υποθέσεις ρυθμού ανάπτυξης και στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων 2020-22...) θα σιγοψήνεται επι έναν ακόμη μήνα.
Γι αυτό, ας μας ακολουθήσει ο αναγνώστης σήμερα σε μια διαφορετική παρέκβαση – ενεργειακής φύσεως. Βέβαια, τα ενεργειακά είχαν ήδη βρεθεί με έναν έμμεσο τρόπο στο προσκήνιο τώρα τελευταία. Και στην επίσκεψη Κυριάκου Μητσοτάκη στο Βερολίνο, και στην παρουσία του ίδιου αλλά και του Αλέξη Τσίπρα στην ΔΕΘ. Και μάλιστα τα ενεργειακά προσεγγίστηκαν υπό το δίδυμο πρίσμα των επενδύσεων και του περιβάλλοντος.
Πράγματι, στο πλέγμα επενδυτικών σχεδιασμών που τέθηκαν επ' εσχάτων ως προτεραιότητα ο ενεργειακός τομέας βρέθηκε μπροστά και μάλιστα οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας με γερμανική μάλιστα επίνευση, που θυμίζει εκείνες τις τελικά ατυχήσασες πρωτοβουλίες Ρέσλερ/Σώϋμπλε-Παπακωνσταντίνου για φωτοβολταϊκά (το Πρόγραμμα Helios, που είχε ευλογηθεί μέχρι και σε Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για «αντιστάθμιση της υφεσιακής πορείας της χώρας», εγκαταλείφθη διακριτικά-διακριτικά στα μέσα 2013 όταν καταδείχθηκε η οικονομική μη-βιωσιμότητα και η τεχνική προβληματικότητά του: μην ξεχνούμε!) με τα οποία θα γέμιζαν χαράδρες και ραχούλες και παλιά ορυχεία ανά την Ελλάδα. Ελπίζει κανείς, τώρα, να πρόκειται για κάτι πιο προσγειωμένο, καθώς μάλιστα η άλλοτε απαγορευτική στάση του ΣτΕ για άλλες μορφές ανανεώσιμων – ιδίως της αιολικής ενέργειας – άρχισε να προσγειώνεται.
Όμως στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος – στην παρουσία Τσίπρα στην ΔΕΘ, αυτό – η στροφή ΣΥΡΙΖΑ στα περιβαλλοντικά επεφύλαξε μια διαφορετική ενεργειακή έκπληξη. Επεξηγών ο Αλέξης Τσίπρας την νέα έμφαση της (ήδη) Αντιπολίτευσης στα περιβαλλοντικά, αναφέρθηκε και στην υπόθεση των ερευνών για φυσικό αέριο. Όπου – ας το χωνέψουμε καλά... - η θέση είναι ότι ναι μεν η Ελλάδα θα διεκδικήσει την αναζήτηση, ως εθνικού πλούτου, των υδρογονανθράκων σε Ιόνιο και Νότο Κρήτης, αλλά... το αν θα υπάρξει εκμετάλλευση των όποιων κοιτασμάτων (δηλαδή άντληση, υποθέτουμε) θα κριθεί αργότερα. Παράξενη θέση, που μπορεί να υποθέσει κανείς ότι θα αποσαφηνισθεί σταδιακά...
Όμως προχθές ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης άκουσε από εκπροσώπους του ΣΕΒ σειρά ζητημάτων ενέργειας: και η μεν υπόθεση του κόστους της ενέργειας στην βιομηχανία αυτονόητη, όμως ενδιαφέρον είχαν οι αναφορές Θ. Φέσσα – με παρουσία και Β. Μυτιληναίου – σε απλούστευση των αδειοδοτικών διαδικασιών, καθώς «η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων». Όλα όμως διασυνδέονται: για να συναντηθεί με τον ΣΕΒ, ο Κ. Χατζηδάκης έχασε την συμμετοχή του στο Συνέδριο ΕΛΙΑΜΕΠ/Αμερικανικού Κολλεγίου. Όπου... θα είχε ακούσει τον πρέσβη των ΗΠΑ Τζέφφρυ Πάιατ να επαναβεβαιώνει πρόθεση της χώρας του να συμβάλει στην ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας, καθώς την τελευταία 3ετία το ενεργειακό είναι στην κορυφή της ατζέντας Ελλάδας-ΗΠΑ». συν, να αναφέρεται στην διεκδίκηση του πολλαπλά στρατηγικού λιμανιού Αλεξανδρούπολης και των ενεργειακών προσβάσεων Β. Ελλάδας.
Από δίπλα και τον (διάδοχο της Ιριτ μπεν Αμπα ως πρέσβεως του Ισραήλ) Γιόσι Αμράνι να μιλά για την καίρια συνεργασία των «3+1» με όρους Ανατολικής Μεσογείου (Ισραήλ-Ελλάδα-Κύπρος συν ΗΠΑ) αλλά και με το EastMed Gas Forum στο φόντο. Την συζήτηση προσγείωσε στην – πάντα προσγειωμένη... - πραγματικότητα ο πρέσβυς Θ. Θεοδώρου (Δ/ντής στην Διεύθυνση Μέσης Ανατολής/Β. Αφρικής του ΥΠΕΞ) δείχνοντας πώς η Άγκυρα σταθερά επιχειρεί όλον αυτόν τον καιρό των σχεδιασμών και κινήσεων επί του πεδίου να ασκήσει αρχικά επιρροή και εν συνεχεία έλεγχο στις πηγές ενέργειας.
Πάντως, στο συνέδριο ΕΛΙΑΜΕΠ περιφερόταν σε διάφορα επίπεδα και φάσεις η αίσθηση ότι – τελικά – η άγκυρα θα βρεθεί στο μεγάλο τραπέζι διαπραγμάτευσης: θα επανέλθουμε.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 21/9/2019. 

Μέρες ανήφορου

Μετά την πρώτη επαφή της νέας Κυβέρνησης με το σύστημα των Βρυξελλών – αναφερόμαστε στο EuroWorking Group, που «έδωσε» έστω σε επίπεδο «αξιωματούχου της Ευρωζώνης» την προσδοκία δημοσιονομικού χώρου μέσω της δυνατότητας αξιοποίησης των επιστροφών από ANFAs και SMPs για επενδυτικούς σκοπούς – μετά και την σειρά τοποθετήσεων του Πρωθυπουργού στην ΔΕΘ – από τις οποίες κυρίως έμεινε πίσω η προσδοκία σταδιακής/πρόσθετης φορολογικής ελάφρυνσης, με την λογική «μερίσματος της επιτυχίας», σε περίπτωση υπεραπόδοσης στο σκέλος των εσόδων – η κυρίως πορεία μας οδηγεί στο αυριανό (13/9) Eurogroup , αλλά και στην βαθμιαία κατάρτιση του Προϋπολογισμού 2020.
Η παρουσία Μητσοτάκη άφησε πίσω μιαν αίσθηση προσεκτικής προσέγγισης. Η δημιουργία πλέγματος φορολογικών ελαφρύνσεων συνειδητά επεξηγήθηκε ως αναστροφή υπερφορολόγησης, πάντως διετήρησε όλες τις προηγηθείσες κινήσεις ελάφρυνσης: πρώτιστη η διατήρηση του αφορολόγητου, όμως με επιπλέον μείωση του εισαγωγικού συντελεστή από 22% σε 9% μέχρι τις 10.000 ευρώ (συν 1000 ευρώ πρόσθετο αφορολόγητο ανά παιδί) – όμως... με παράλληλη υποχρέωση παρουσίασης πρόσθετων ηλεκτρονικών συναλλαγών για το εισόδημα από 6.500 μέχρι τα σημερινά 8.636 ευρώ. Δεν δόθηκε μηντιακά έμφαση, όμως σαφής ήταν η προειδοποίηση για αυστηροποίηση της φορολογικής συμμόρφωσης στα χαμηλά κλιμάκια...
Δίπλα σ' αυτήν την κίνηση, ξαναείδαμε το πλέγμα φορολογικών πρωτοβουλιών που «αγκαλιάζουν» το ακίνητο – 3ετής αναβολή του ΦΠΑ στα νεόδμητα, αντίστοιχη αναβολή του φόρου υπεραξίας στην μεταβίβαση ακινήτων, 40% φορολογική έκπτωση στις δαπάνες ανακαίνισης κτιρίων – καθώς και εκείνων που αφορούν την υποχώρηση (από το 28% στο 24%) του φόρου εταιριών καθώς και (από 10%, σε 5%) του φόρου μερισμάτων. Αυτά τα βήματα είναι η λογική της αναπτυξιακής ένεσης. Διότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν αρνήθηκε τις παρατηρήσεις ότι υφεσιακά σύννεφα βρίσκονται πίσω από την Ευρωπαϊκή και την διεθνή οικονομία, αν και στοιχημάτισε ότι η Ελληνική περίπτωση «θα αποτελέσει ευχάριστη έκπληξη». Συνεπώς, πέρα από την πολιτική πτυχή της αλλαγής μείγματος με μείωση των φόρων, προκύπτει κατ' αυτόν και ανάγκη αντισταθμιστικής τόνωσης μέσα από την δημοσιονομική διαχείριση: πρόσθετο «επιχείρημα ανάγκης» στην φαρέτρα Χρ. Σταϊκούρα στο Eurogoup ώστε να αρχίσει – έστω! – η πορεία προς μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων.
Ας σημειωθεί εδώ ότι αν κανείς αθροίσει την υπέρβαση των στόχων στην δημοσιονομική διαχείριση Ιουλίου-Αυγούστου (κοντά στα 400 εκατ. ευρώ) με την προσδοκώμενη αποδοχή εκ μέρους των εταίρων της διάθεσης των επιστροφών κερδών από ANFAs/SMPs (γύρω στο 0,6% του ΑΕΠ για το 2020: ναι μεν θα είναι «για επενδυτικούς στόχους», αλλά ο Προϋπολογισμός ενιαίος είναι...), δημιουργείται μια βάση για τους σχεδιασμούς Σταϊκούρα. Δεν θα πάψει να αποτελεί ανήφορο η πορεία – γι αυτό άλλωστε δίνεται προς τα έξω η εικόνα σταδιακής μόνον ανακίνησης του θέματος των πρωτογενών πλεονασμάτων, με ενδιάμεσους σταθμούς «γνωριμίας» το αίτημα προς Eurogroup της πρόωρης αποπληρωμής των ακριβών δανείων ΔΝΤ και με διεξοδική παρουσίαση της βελτιωμένης αποδοχής των Ελληνικών χαρτιών από τις αγορές – όμως μια πορεία είναι...
Αμήχανη η μεταστροφή της θέσης της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης από το «θα στηρίξουμε κάθε σοβαρή διεκδίκηση» μείωσης πρωτογενών πλεονασμάτων στις καταγγελίες για καθυστέρηση. Επειδή πάντως τις πολιτικά φορτισμένες ημέρες τα στοιχεία/τα νούμερα τείνουν να υποφέρουν, θα ακολουθήσουμε λίγο την σύσταση φίλου της στήλης να σταθούμε λίγο περισσότερο στις συνιστώσες του ρυθμού ανάπτυξης με βάση τον οποίο γίνεται – ούτως ή άλλως – αυτόν τον καιρό η συζήτηση. Θυμίζουμε: το β' 3μηνο «έγραψε» 1,9% (σε σύγκριση με πέρσι), επιτυγχάνοντας βελτίωση σε σχέση με το α΄3μηνο, πλην όμως αφήνοντας ένα α΄6μηνο συνολικά στο 1,5% (Η ΕΛΣΤΑΤ μείωσε σε 1,1% από 1,3% την εκτίμηση για το α΄3μηνο). Πιο ενδιαφέρον έχει όμως να δει κανείς τι είναι εκείνο που έδωσε αυτήν την επίδοση. Λοιπόν: η τελική καταναλωτική δαπάνη σημείωσε αύξηση 1,2%, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 5,4% (κατά 4% οι εξαγωγές αγαθών, ταχύτερα – κατά 6,9% - οι εξαγωγές υπηρεσιών). οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, όμως, πήγαν πίσω κατά 5,8%... Ακόμη πιο λεπτομερειακά, η διαμόρφωση της καταναλωτικής δαπάνης οφείλεται βασικά στην δημόσια δαπάνη, καθώς η δαπάνη των νοικοκυριών στο β΄3μηνο πήγε πίσω, -0,7%, ενώ οι φορείς του Δημοσίου είναι που τροφοδότησαν την ζήτηση. Προεκλογική και η καταναλωτική ανάσχεση των νοικοκυριών (αβεβαιότητα;) προεκλογική και η επιτάχυνση καταναλωτικής δαπάνης του Δημοσίου (παραδοσιακό αντανακλαστικό: μιλάμε για μισθούς/επιδόματα), άρα πόσο υγιής η ισορροπία; Όσο για το μετέωρο βήμα των επενδύσεων, ας σταθούμε στο ότι η αντίστοιχη περίοδος της περσινής χρονιάς ήταν ευκαιριακά αυξημένη (μέσα μεταφοράς-πλοία).

*Δημοσιιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 14/9/2019. 

Στιγμές Κορακοχωρίου

Πρώτα-πρώτα κάτι πολιτικό, αλλά μάλλον «καθησυχαστικό». Η σύναξη του Κορακοχωρίου – με Κώστα Σημίτη, Βαγγέλη Βενιζέλο, Νίκο Αλιβιζάτο, Γιάννη Βούλγαρη, με αντικείμενο/αφορμή την παρουσίαση του «Η Ελλάδα, μια χώρα παραδόξως νεωτερική» του τελευταίου – δεν προσέλαβε πολιτικό περιεχόμενο, όπως είχε συζητηθεί/κουτσομπολευτεί. δεν είχε πολιτικό ύφος, εκσυγχρονιστικές σφήνες στις διεργασίες του ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ κοκ. Όποιος έφτασε στο Κορακοχώρι, για μια όμορφη βραδιά στο εξαιρετικά φιλόξενο Κτήμα Μερκούρη (με φίλεμα από το σοβαρό κρασί τους), μετά από όχι-και-τόσο-εύκολη περιήγηση στα αγροτικά δρομάκια/μονοπάτια της τυπικά Πελοποννησιακά ρυμοτομημένης περιοχής του Κατάκολου, είχε την ευκαιρία μιας βραδιάς αναστοχασμού και συζήτησης. Με μια ωραία δύση πάνω-πίσω από τα πεύκα που λειτούργησαν ως φόντο του πάνελ, με ένα έντονο φεγγάρι να παίζει πίσω από τα σύννεφα.

Σταματούμε εδώ τα περιγραφικά, μην κατηγορηθούμε για ρομαντική/καλοκαιρινή διάθεση. Και πάμε σε δυο λόγια περιεχομένου, αυτής της αληθινά αξιόλογης βραδιάς (ας βγει ως βιβλιαράκι η συζήτηση: το αξίζει).

Δίνοντας τον λόγο στον Κώστα Σημίτη, ο Μιχάλης Μητσός των ΝΕΩΝ που συντόνιζε, θύμισε ήδη την ατάκα «δεν είμαστε καταδικασμένοι στην μιζέρια», η οποία ακριβώς προέκυψε από την γραφίδα του πρώην πρωθυπουργού. (Σημειωτέον, ότι λίγο νωρίτερα ο νυν πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην ΔΕΘ είχε ενσωματώσει παρόμοια διατύπωση στον λόγο του. Ο πολιτικός λόγος δεν έχει copyright). Με επιμέλεια γνήσιου βιβλιοπαρουσιαστή, ο Κώστας Σημίτης βοήθησε το κοινό να «διαβάσει» το βιβλίο του Βούλγαρη, να δει πώς προσπερνάει τις δυο σχολές κριτικής στην πορεία της Ελλάδας – εκείνη της μαρξιστικής προσέγγισης, με την έμφαση στην ανολοκλήρωτη οικονομική ένταξη στον καπιταλισμό και εκείνην της φιλελεύθερης κριτικής στις παραδοσιακές δομές που κράτησαν πίσω την ελεύθερη Ελλάδα. Αντίθετα, ο Βούλγαρης έρχεται να εξηγήσει πώς λόγοι γεωπολιτικοί ( οι οποίοι συνεχίζουν μέχρι και σήμερα, άλλωστε), εθνικές επιλογές διαχρονικές, καθώς και η ωρίμανση του Κράτους και των δομών δημοκρατικής λειτουργίας, έφεραν από νωρίς στοιχεία νεωτερικότητας.

Στην συνέχεια, ο Κ. Σημίτης ήρθε να τονίσει τον ρόλο που διαδραμάτισαν στην διαδικασία αυτή άνθρωποι οι οποίοι – διαχρονικά, πάλι – βρέθηκαν να έχουν σπουδάσει στην Ευρώπη, ενώ παραπέμποντας και στο βιβλίο της Λύντιας Τριχα για τον Σπυρίδωνα Τρικούπη είδε και το πώς από πολύ νωρίς η απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό ήρθε και συνδυάστηκε με το αίτημα ανεξαρτησίας από τους τοπικούς άρχοντες: δεν είναι τυχαίο που, νωρίς στα χρόνια της Επανάστασης, οι Εθνοσυνελεύσεις συγκροτούνται από εκλεγμένους «πληρεξουσίους». ούτε ότι στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος έχουμε πολύ νωρίς εκλογές με άμεση καθολική ψηφοφορία, χωρίς κριτήρια μόρφωσης ή οικονομικής επιφάνειας. Επισήμανση άλλη: όταν γίνεται λόγος για Γαλλικό-Αγγλικό-Ρωσικό κόμμα, δεν είναι τόσο/δεν είναι μόνο η διάσταση διπλωματικής/πολιτικής επιρροής ή εξάρτησης από τις Μεγάλες Δυνάμεις, όσο η αντιπροσώπευση συμφερόντων αλλά και πολιτικών φιλοσοφιών που προβάλλεται: τα συμφέροντα των Ρουμελιωτών στρατιωτικών αλλά και η ορμή των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης. η Ευρωπαϊκή διανόηση και η εμπορική λειτουργία. η αντι-Διαφωτιστική συντήρηση και η επιρροή της Εκκλησίας, αντιστοίχως.

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος, πάλι, υποσχόμενος ότι «ένα βιβλίο θα παρουσιάσουμε»! προς εκτόνωση των παραπολιτικών θεωριών για τις προθέσεις του Κορακοχωρίου, δεν παρέλειψε να δώσει πολιτικό στίγμα από το ξεκίνημα της παρέμβασής του συμπληρώνοντας τον τίτλο του Βούλγαρη: «... παραδόξως νεωτερική εις πείσμα της κοινωνίας της». Χαρακτηρίζοντας την προσέγγιση του Βούλγαρη επιστημολογική αναψηλάφηση, την συνέδεσε άλλωστε με την «άσκηση εθνικής αυτογνωσίας με την ευκαιρία των 200 χρόνων από την Επανάσταση». Και αυτός, επισκέφθηκε την αποστασιοποίηση του Βούλγαρη τόσο από την μαρξιστική προσέγγιση, της ατελούς υπαγωγής της ελεύθερης Ελλάδας στον καπιταλισμό/της απουσίας Ελληνικής αστικής τάξης όσο και την εκσυγχρονιστική-φιλελεύθερη, που με Αγγλοσαξωνική κυρίως ματιά μίλησε για ένα «σύμπλεγμα τυπολογικής κατωτερότητας». Επικαλέσθηκε εν συνεχεία ο Β. Βενιζέλος και την ματιά του ΠΑΣΟΚ, με την αντικατεστημένη ανάγνωση και αντιΔυτική τάση, με την αναφορά στην ξενική εξάρτηση και στην έννοια χώρας της Περιφέρειας, άρα μειωμένης κυριαρχίας. Που, γι αυτόν, οδήγησε στην εμπέδωση ότι δεν υπάρχει για τα προβλήματα/δεινά ευθύνη του έθνους, του λαού, της κοινωνίας...

Να μην παραλείψουμε την άλλη ατάκα Βενιζέλου: ενώ η Ελλάδα υπήρξε εργαστήριο της Ιστορίας (πρώτη αποτίναξη Οθωμανικού ζυγού, πρώτη εθνική ολοκλήρωση με αλλαγή συνόρων, πρώτο ρήγμα Δύσης/Ανατολής μετά τον Β' ΠΠ), κινδυνεύουμε συχνά να την προσεγγίζουμε ως καφενείο. Σ' αυτήν την περιπλάνηση του Βαγγέλη Βενιζέλου σε μια χώρα που συγχέει την νίκη με την ήττα και αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε οφθαλμό της Γης και ψωροΚώσταινα – πράγμα που επηρεάζει ουσιαστικά και την ένταξή της στο διεθνές σύστημα... - εισέφερε ακόμη και την έκθεση των πρώτων δανείων του Αγώνα: ξεκίνησε η Ελλάδα με ένα στοίχημα των χρηματαγορών πάνω στην επιτυχία της, στοίχημα όμως που απετέλεσε και την πρώτη της αναγνώριση ως κρατικής οντότητας, μια δεκαετία προτού αυτή γίνει με διεθνείς συνθήκες...

Ο Νίκος Αλιβιζάτος, τέλος, στάθηκε και αυτός στο «παραδόξως» του βιβλίου του Βούλγαρη. Για να αναζητήσει στις «προωθητικές δυνάμεις» της Ελλάδας την πολιτική λειτουργία, την γεωπολιτική πραγματικότητα αλλά και τους θεσμούς, που έστω και εξ εισαγωγής από τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, αλλά και με ένταξή τους νωρίς στην κοινωνική αποδοχή, εκτοπίζουν ερμηνείες όπως της οικονομίας των θεωριών της εξάρτησης, της σχέσης Κέντρου/Περιφέρειας. Πρότεινε ο Αλιβιζάτος μιαν επανανάγνωση του ρόλου των δημοκρατικών λειτουργιών στην πράξη, παρά τις τρικυμίες της ιστορικής πορείας δυο αιώνων, παράλληλα και με την λειτουργία της οικογένειας αλλά και των πελατειακών δικτύων. Και στάθηκε ιδιαίτερα στο πόσο ενδογενής υπήρξε η άρνηση των αυταρχικών προσεγγίσεων, αλλά και η αποδοχή του εκτονωτικού – κάθε φορά – αποτελέσματος των εκλογών.

Πολιτικότερο στίγμα δεν μπορούσε να έχει αυτή η μη-πολιτική συνάντηση.

*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 10/9/2019. 

Προς την ΔΕΘ, με προσγειώσεις

Μια επιλογή, που φαίνεται επιλογή διαδικασίας πλην είναι ουσιαστικότατα επιλογή περιεχομένου, διακινείται μηντιακά ότι κάνει με την φετεινή του άνοδο στην ΔΕΘ – την παρθενική της πρωθυπουργίας του – ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Αν επαληθευθεί μέχρι τέλους, θα έχει ενδιαφέρον.
Αντί να οικοδομήσει, λέει, την παρουσία του στο παραδοσιακό μοτίβο των «παροχών» - δηλαδή των εξαγγελιών με οικονομικό περιεχόμενο, έστω με προγραμματικό συγκάλυμμα – θα σταθεί σε μια ανασκόπηση της μέχρι τώρα εφαρμοσμένης απαρχής οικονομικής πολιτικής (ελάφρυνση ΕΝΦΙΑ, 120 δόσεις, άρση περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων), συν σε μια συμμαζεμένη επανάληψη των προεκλογικών εξαγγελιών για στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις (χώρος του ακινήτου, τουριστικό προϊόν). Από δίπλα , έμφαση στις προωθούμενες επενδυτικές επανεκκινήσεις: περισσότερο κι από το υπερσυμβολοποιημένο Ελληνικό – όπου με ζήλο προωθούνται οι ΚΥΑ, μένει όμως να προχωρήσει και η διαγωνιστική διαδικασία για το Καζίνο (με αποτέλεσμα), συν να μην προσβληθούν οι ΚΥΑ δικαστικά, ώστε και ο επενδυτής να κάνει τα βήματά του... - οι Σκουριές/Ελληνικός Χρυσός και ο Πειραιάς/ Cosco αξίζουν παρατήρηση.
Αυτά, δίπλα στην υπεροργανωτικότητα και την εικόνα αναζήτησης εκσυγχρονιστικών αιχμών – «Επιτελικό Κράτος»/ Γεραπετρίτης, ψηφιακή στροφή/Πιερρακάκης – και τις επισκέψεις του ίδιου του Πρωθυπουργού σε Ευρωπαϊκά κέντρα ισχύος, θα επιδιωχθεί να δώσουν μιαν εικόνα διαφορετικού.
Θα το περιμείνουμε να τα δούμε σε εξέλιξη, σε επιβεβαίωση. Η κληρονομιά της ΔΕΘ με τον λόγο περί παροχών είναι βαριά: πάει πίσω στην εποχή Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος είχε και σφραγίσει, ως Μακεδόνας, την λογική της εκκίνησης της οικονομικής χρονιάς από την ΔΕΘ. απογειώθηκε με την προσέγγιση Ανδρέα Παπανδρέου, οπότε και περισσότερο καλλιεργήθηκε η λογική των «παροχών». δεν αναιρέθηκε ούτε επί Μητσοτάκη (Κωνσταντίνου) ούτε και επί Κώστα Σημίτη. έφθασε σε απόγειο με το «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης» Αλέξη Τσίπρα τις παραμονές των εκλογών του 2015.
Τώρα έχουμε και την άλλη πρόθεση Κυριάκου που, αυτή, μας προξενεί μια ελαφρά ανησυχία προς μειδίαμα: να καθιερωθεί, λέει, μια επίσημη πρωθυπουργική τοποθέτηση στην λογική του State of the Union Address των Αμερικανών Προέδρων, που σιγά-σιγά βρήκε μιμητές από ΕΕ/Γιουνκέρ μέχρι Γαλλία/Μακρόν, ανακεφαλαιωτική συν προγραμματική, στην αρχή του χρόνου. Πάντως, το να εγκαταλειφθεί/να αφεθεί στο παρελθόν η παράδοση των «παροχών» μόνον καλό θα κάνει στην δημόσια συζήτηση. Η ίδια η έννοια των παροχών, κουβαλάει μαζί της κάτι από την εικόνα αγαθού άρχοντα ο οποίος δίνει χαριστικά κάτι – λιγότερο ή περισσότερο απλόχερα... - στους συμπαθείς υπηκόους του. Ενώ όσα αποφασίζονται και υλοποιούνται, μέσα από την πολιτική και δη την κοινοβουλευτική διαδικασία, δεν είναι/δεν μπορεί παρά να είναι μελετημένες, σταθμισμένες με ισοζύγιο μέλλοντος πολιτικές για το κοινό καλό.
Βέβαια, οι ΔΕΘ της εποχής μας – ιδίως μετά την ανώμαλη προσγείωση του «Προγράμματος της Θεσσαλονίκης» το 2015 και μετά... – χρησιμεύουν και για προσγειώσεις στην πραγματικότητα. Ήδη , τα στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ για ανάπτυξη το β' 3μηνο της χρονιάς (1,9%, που δίνουν α' 6μηνο 1,5%) «συμμαζεύουν» τον αυριανό στόχο 3-4% σε ετήσια βάση, στόχο που από μόνος του θα έφερνε λύσεις... Η φετεινή πάντως ΔΕΘ θα δώσει στον Μητσοτάκη προπαντός την ευκαιρία, ανηφορική ευκαιρία, να προχωρήσει την προσγείωση σε τρία μέτωπα: της διαπραγμάτευσης νέων ισορροπιών με τους «εταίρους» στην μεταΜνημονιακή πορεία, όπου ήδη στο μέτωπο των πρωτογενών πλεονασμάτων πορεύθηκε με προσοχή ιχνηλάτη σε ναρκοπέδιο. της οριστικής επανατοποθέτησης απέναντι στην Συμφωνία των Πρεσπών. της ανακάλυψης υπό – σοβαρή, πλέον – πίεση των πραγματικών διαστάσεων του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού, σε συνθήκες μετακαλόκαιρα του 2019. Ο ίδιος ο Κυριάκος φάνηκε να συνειδητοποιεί την δυσχέρεια του εγχειρήματος, όταν – στο Βερολίνο - προσπάθησε να «κάψει» από μόνος του την πολιτικά δηλητηριώδη έννοια της κωλοτούμπας γύρω από την μετάθεση της προσπάθειας για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων. (Και τούτο, όταν από πλευράς Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, είχε πολιτικά διαθέσιμη την τοποθέτηση Τσίπρα περί στήριξης «κάθε σοβαρής προσπάθειας για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων»). Το ζήτημα του Μακεδονικού, και μάλιστα στην Θεσσαλονίκη και μάλιστα στην συνέντευξη Τύπου της Κυριακής, μπορεί να ζορίσει περισσότερο τα πράγματα. Το δε υπό δυσοίωνη εξέλιξη μέτωπο του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού – το οποίο αυτονόητα επιδεινώνεται λόγω γεωπολιτικών παραγόντων, που δεν ξορκίζονται βέβαια με απλοϊκότητες περί «καλύτερης φύλαξης των συνόρων» – κινδυνεύει να αποτελέσει ΤΟ ναρκοπέδιο αυτής της φάσης. Όμως όλα αυτά, θα τα δούμε στην πράξη.
Μέχρι τότε, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει πρώτιστο σύμμαχο στην άσκηση διακυβέρνησης την αμηχανία της Αντιπολίτευσης – η οποία θα ΄χει την δική της ευκαιρία στην ΔΕΘ... - αλλά και την αίσθηση ευρύτερης ανοχής της κοινής γνώμης. Που, και αυτή, θα ξανασυναντηθεί με την πραγματικότητα.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 7/9/2019. 

Εκείνα που (μάλλον) δεν θα ειπωθούν στο Βερολίνο

Με φρέσκια την απόφαση για πλήρη άρση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων – των διαβόητων capital controls με τα οποία η Ελληνική οικονομία, αλλά και η κοινωνία σε επίπεδο γενικότερων συμβολισμών αποκλεισμού/μη-δυνατότητας, έζησε επί 50 μήνες – πλην όμως με συγκρατημένες τις προσδοκίες από την επικοινωνιακή προετοιμασία του εδάφους, πορεύεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην συνάντηση με την Καγκελάριο Μέρκελ. Σημαντική συνάντηση, χωρίς υπερβολές πάντως.
Γιατί αναφέρουμε, ξεκινώντας, την υπόθεση των capital controls την στιγμή που είχαμε όλοι εγκατασταθεί στον αστερισμό της διεκδίκησης δημοσιονομικού χώρου, της μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων κοκ; Δεν θεωρούμε ότι η βασική θέση της σημερινής Κυβέρνησης – έχει πάει πίσω από τους προεκλογικούς ενθουσιασμούς της ως Αντιπολίτευσης, όταν είχε σφιχταγκαλιαστεί με τον «άνθρωπο της Μέρκελ» Μάνφρεντ Βέμπερ ο οποίος είχε συμπαραταχθεί με τις απόψεις περί μείωσης των πλεονασμάτων της Ελλάδας, παλιές μνήμες!... –, ότι δηλαδή με την προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την επίκληση της ανάπτυξης θα ανέβει η αξιοπιστία της ίδιας (και της χώρας), οπότε και η διεκδίκηση δημοσιονομικού χώρου θα προχωρήσει ευκολότερα, δεν θεωρούμε ότι η θέση αυτή οδήγησε μέχρι στιγμής πολύ μακριά. Γι αυτό και παρατηρείται μια βαθμιαία μετακίνηση του επιχειρήματος - πού; Στην αποδοχή της Ελλάδας από τις αγορές. Με απόδοση 1,82% στο 10ετές – η τελευταία έκδοση 10ετούς (του Μαρτίου) έγινε κάπου στο 3,86% – στις βαλίτσες του ξεκινά ο Κυριάκος Μητσοτάκης για Βερολίνο: η «αναπήδηση» λόγω Ιταλικών αναταράξεων απορροφήθηκε.
Πλην όμως η δυσάρεστη διάψευση των πρώτων ημερών της θητείας της Κυβέρνησης, όταν δηλαδή η Fitch που είχε περίπου προαναγγελθεί (δια των συνήθων διαρροών) ότι θα αναβάθμιζε το αξιόχρεο της Ελλάδας δεν κινήθηκε από την παλαιότερη εκτίμησή της σε ΒΒ- και παρέμεινε σε προοπτική «σταθερή», ήρθε και συμπληρώθηκε, τώρα, με την απροθυμία της Moody's (που μας έχει Β1) να κάνει καν νέα διατύπωση στην αξιολόγησή της για την Ελλάδα. Η επίσπευση της κίνησης για άρση των capital controls, αυτόν τον στόχο έχει: να σπρώξει τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης να «ξαναδούν» την περίπτωση της Ελλάδας.
Και που δένει η Καγκελάριος Μέρκελ – αποδυναμωμένη στο εσωτερικό, όχι και τόσο καθοδηγητική στα Ευρωπαϊκά, αλλά... πάντα Γερμανίδα Καγκελάριος! – με όλα αυτά; Η σκέψη είναι ότι η αποδοχή των αγορών (και η φωνή των αγορών: αυτή είναι η εικόνα για τους οίκους αξιολόγησης, κι ας έχουν πλειστάκις πέσει έξω), θα ενίσχυε το επιχείρημα Μητσοτάκη κι αύριο Σταϊκούρα, σε περιβάλλον Eurogroup. Ότι μαζί με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις κλπ και με την προσδοκώμενη ανάπτυξη «αξίζουμε καλύτερα». Εδώ όμως, ο χρόνος παίζει ένα δυσάρεστο παιχνίδι. Η συγκυρία δείχνει αναταράξεις μπροστά – για την Ευρώπη (σήμανε προληπτικό συναγερμό ο Μάριο Ντράγκι), για την Γερμανία ακόμη-ακόμη (η Άνγκελα Μέρκελ βρίσκεται με αρνητικό πρόσημο στο δικό της ΑΕΠ μπροστά της). Σ' ένα πρώτο επίπεδο, αυτό κινδυνεύει να φέρει απέναντι στον Έλληνα Πρωθυπουργό και τα αιτήματά του ένα αντανακλαστικό του τύπου «εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν;».
Σ' ένα δεύτερο επίπεδο, βέβαια, ακριβώς το φάσμα ύφεσης – μην υπερβάλλουμε: για την ώρα κάμψης – οδηγεί σε κάποια χαλαρότητα πολιτικών. Η προαναγγελία ποσοτικής χαλάρωσης νέας φάσης από την ΕΚΤ, μαζί και με άλλους αντισυμβατικούς χειρισμούς, κάτι δείχνει. Όμως... η Ελλάδα δεν μπορεί ούτε και τώρα να ελπίζει σε συμμετοχή των τραπεζών της, συνεπώς της στεγνωμένης οικονομίας της, καθώς η ΕΚΤ ακόμη και με την θετική προδιάθεση Ντράγκι δεν δέχθηκε να μετακινηθεί από την αρχή ότι ομόλογα χώρας που δεν έχει investment grade (και υστερούμε τρία-τέσσερα κλικ) δεν μπορεί να συμμετάσχουν στις αγορές χαρτιών από την ΕΚΤ. Η Ελλάδα δεν το πέτυχε, επέλεξε δε και να είναι εκτός Προγράμματος (για να μην ακούγεται η τρομερή λέξη «Μνημόνιο»).
Προσέξτε όμως το άλλο: ακριβώς αυτή η αίσθηση αναταράξεων στον ορίζοντα, ανάβει ένα άλλο φωτάκι κινδύνου. Αν όντως βρεθεί η Ευρωζώνη σε νέα κρίση με διεθνές υπόβαθρο, θα 'θελε μια περίπτωση σαν την Ελληνική να της προξενεί πρόσθετη διαταραχή; Μήπως μια σταθερότερη πρόσδεση στον ESM – σε σχέση με την τωρινή ενισχυμένη μεταΜνημονιακή παρακολούθηση, συν το διαβόητο μαξιλαράκι/cash buffer – θα ήταν για όλους καλύτερη, από το να τρέχουν πίσω από την μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων; Και μήπως μια τέτοια πρόσδεση θα αρκούσε να ξεκλειδώσει την πρόσβαση στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ;
Δεν είναι για πρωθυπουργούς, αυτά, είναι για Eurogroup κοκ. Αλλά...

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/8/2019. 

Περί προσδοκιών και διαπραγμάτευσης

Φίλοι – με την ευρύτερη έννοια... - της στήλης μας παρατήρησαν ότι «πολύ νωρίς» ζητήσαμε/προτείναμε/συστήσαμε προσγείωση των προσδοκιών. Ιδίως στο (μεγάλο) μέτωπο της επαναδιαπραγμάτευσης της μεταΜνημονιακής πορείας, όπου και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος προσήλθε αρκετά δύσπιστος. Τον αντίλογο δεν άργησε να δώσει ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο Ευκλείδης, με το ιδιαίτερο χιούμορ του αλλά και την Αγγλοσαξωνική ψυχραιμία του, δεν έχει συνηθίσει σε λογικές κατεδαφιστικής αντιπολίτευσης. Όμως η τοποθέτησή του ότι «η Κυβέρνηση δεν έχει κανένα σκοπό να κάνει διαπραγμάτευση», περισσότερο αναφέρεται στο ότι η επιχειρούμενη – ήδη – επανασυζήτηση για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων ακολουθεί διαφορετική λογική απ' εκείνην που είχε επιχειρηθεί τους τελευταίους μήνες (αλλά πνίγηκε προεκλογικά). Ότι, δηλαδή, επιχειρεί να επιστρατεύσει αφενός το αφήγημα περί αναπτυξιακής επανεκκίνησης μέσω των φορολογικών ελαφρύνσεων και των (επιταχυνόμενων κλπ.) διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, αφετέρου την ταχύτατη βελτίωση της στάσης των αγορών απέναντι στο Ελληνικό χαρτί. Εκεί ακριβώς πήρε την σκυτάλη ο Κυριάκος Μητσοτάκης – με αφορμή δημοσιογραφική ερώτηση στο περιθώριο της επίσημης επίσκεψής του στην Κύπρο, ύστερα στην Βουλή, – για να επισημάνει την ευνοϊκότερη παρά ποτέ στάση των αγορών. Και να διερωτηθεί, αρκετά ρητορικά: «Αφού μας εμπιστεύονται οι αγορές, γιατί να μην μας εμπιστευθούν οι εταίροι μας;»
Και στην μεν υπόθεση της ανάπτυξης, δηλαδή της μεγέθυνσης/growth, θα δούμε πότε/πόσο θα μετακινηθούν οι προβλέψεις: η ανάπτυξη, ούτε με εντολές ούτε με προσευχές ξεκουνιέται. Η αλήθεια είναι ότι ο δείκτης του κλίματος εμπιστοσύνης βελτιώνεται, αλλά μέχρι να καταγραφεί ανάπτυξη... Πάμε όμως στο πώς/πόσο μπορεί να «αξιοποιηθεί» το χαμόγελο των αγορών, όπως αυτό ξεκίνησε μεν προ μηνών, πλην όμως επιταχύνθηκε /σταθεροποιήθηκε αυτές τις εβδομάδες. Λοιπόν:
Άμα κανείς επισκέπτεται την (ανοιχτή προς όλους) ιστοσελίδα του ESM, βρίσκεται μπροστά σε ένα σύντομο, συνεκτικό κείμενο που τιτλοφορείται «Is Greek debt sustainable?». Το κείμενο αυτό αποτελεί την Ευρωορθοδοξία για το αν – μετά και την έξοδο της Ελλάδας από τα Μνημόνια, μετά και τις μεσοπρόθεσμες ρυθμίσεις του Eurogroup για το Ελληνικό χρέος – έχει εξασφαλισθεί η βιωσιμότητά του. Η κατάληξη του ESM είναι ότι: (α) τα πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι (και) το 2022, (β) τα πλεονάσματα περίπου (around) 2% τα επόμενα χρόνια, (γ) η συνέχιση των δημοσιονομικών δεσμεύσεων σύμφωνα (in line) με το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ και (δ) οι μεσοπρόθεσμες ρυθμίσεις, μαζί και με το σημαντικό (significant) μαξιλάρι/cash buffer οδηγεί σε βιωσιμότητα. Δηλαδή, η DSA/ ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους των Ευρωπαϊκών θεσμών δείχνει μεικτές ανάγκες εξυπηρέτησης του Ελληνικού χρέους στο 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, στο 20% μακροπρόθεσμα. Αυτό έχει βαφτιστεί sustainability/βιωσιμότητα. Δηλαδή – θεωρούμενη – δυνατότητα εξυπηρέτησης, με βάση – ΠΡΟΣΟΧΗ! – «μια φιλόδοξη στρατηγική ανάπτυξης».
Αν τώρα, στραφεί προς το ΔΝΤ συναντά σαφώς χαμηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας. Το Ταμείο θεωρεί ότι τόσο οι αισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με τους ρυθμούς ανάπτυξης μεσομακροπρόθεσμα – πληθυσμιακή καθίζηση, αλλά και «μη-φιλικές προς την ανάπτυξη συνθήκες» - όσο και οι αντίστοιχα φιλόδοξες δεσμεύσεις για την δυνατότητα διατήρησης των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι «θα είναι δύσκολο [για την Ελλάδα] να διατηρήσει πρόσβαση στις αγορές μακροπρόθεσμα χωρίς να [της] χορηγηθεί πρόσθετη ελάφρυνση χρέους».
Τι θα επιχειρηθεί, μάλλον επιχειρείται ήδη, άμα δεν ευδοκιμήσει η αρχική ιδέα για συγκράτηση του πλεονάσματος μέσα από την αποδοχή των Θεσμών ότι οι επιστροφές κερδών από το ANFAs/SMPs αποτελούν δημοσιονομικά έσοδα; Κατά τα φαινόμενα, θα επιδιωχθεί να αλλάξει ριζικά η DSA με βάση το ότι όταν έγινε το γύμνασμα τελευταία φορά οι αποδόσεις του Ελληνικού χαρτιού ήταν κάπου στο 4% - ενώ τώρα είναι στο 2% (το 10ετές), στο 1% (το 5ετές, «εντός ομπρέλας»). Βέβαια, την ίδια στιγμή τα δάνεια ESM τρέχουν με κάτω του 1%. Κυρίως όμως, τα μέσα επιτόκια στις χώρες Ευρωζώνης την 20ετία 1998 – 2019 ήταν στο 1,92%, με κορυφή το 2000 κοντά στο 5%.
Συνεπώς, το να γυρέψουμε τώρα-τώρα νέα DSA, που να οδηγεί σε μείζονα διαφοροποίηση των εκτιμήσεων περί δημοσιονομικού χώρου, σαν να είναι κάπως βιαστικό/υπεραισιόδοξο! Γι αυτό, ξαναλέμε; θα χρειαστεί ουσιαστικότητα διαπραγματευτική προσπάθεια, με βάση λιγότερες ευρηματικές ιδέες, ακόμη λιγότερες υπεραισιόδοξες προβολές.
Περισσότερη πειθώ, ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα σκοτώνουν την ανάπτυξη. Να θεωρήσουμε ότι η Κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει ήδη αρχίσει αυτή την πορεία; Δεν βρήκαμε ίχνη, ψάχνοντας. Να είναι αυτό το αληθινό περιεχόμενο των ταξιδιών Κυριάκου σε Βερολίνο, Παρίσι, Χάγη, Νέα Υόρκη; Αν ναι, λίγη αυτοσυγκράτηση λόγων και ευρηματικών διαρροών μάλλον θα βοηθούσε.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 2/8/2019. 

Subcategories

  • Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας


    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.


     

    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
    Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
    Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
    Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
    Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
    Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
    Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
    Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
    This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

     

    Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ  δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015

    Article Count:
    0