Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
1) Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Metron Analysis (ΒΗΜΑ, 6/9/20) τίθεται η ερώτηση «Ποια είναι η πιθανότητα συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;». Ένας μεγάλος αριθμός πολιτών (39%) απάντησε πως οι πιθανότητες θα είναι μεγάλες αν οι συνομιλίες βασιστούν σε θέματα που θα τεθούν και από τις δύο πλευρές. Από την άλλη μεριά, το 43% απάντησε πως οι συνομιλίες πρέπει να αφορούν θέματα που εμείς νομίζουμε πως είναι ανοιχτά. Τέλος, ένα 13% απάντησε πως δεν υπάρχουν πιθανότητες συνομιλιών.
2) Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, μήπως πρέπει η κυβέρνηση να αναθεωρήσει την τωρινή θέση της πως η βασική προϋπόθεση για την έναρξη των συνομιλιών είναι πως το μόνο θέμα προς συζήτηση είναι η διαφορά των δύο χωρών στο πλαίσιο της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ; Σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο, ο τούρκος υπουργός εξωτερικών Τσαβούσογλου επανέλαβε πως η Τουρκία θα δεχθεί τις διαπραγματεύσεις μόνο αν η ελληνική κυβέρνηση πάψει να θέτει προϋποθέσεις όπως αυτή πως η συζήτηση πρέπει να περιοριστεί στο θέμα υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ.
Η κυβερνητική στάση δεν είναι μόνο λανθασμένη αλλά και επικίνδυνη. Είναι λανθασμένη γιατί η νομολογία στην περίπτωση ενός νησιού μιας χώρας κοντά στις ακτές μιας άλλης χώρας έχει περιορισμένη επήρεια. Η αντίληψη πως το δίκαιο της θάλασσας νομιμοποιεί όλα τα επιχειρήματα μας είναι μια παρερμηνεία. Κάθε νομιμοποίηση εξαρτάται και από το πλαίσιο. Είναι για αυτόν τον λόγο που οι μόνες αποδεκτές λύσεις είναι τα υπερεθνικά δικαστήρια, όπως αυτό της Χάγης. Δικαστήρια που ερμηνεύουν, σε κάθε περίπτωση, το δίκαιο της θάλασσας. Όπως σε όλες τις κοινωνικές επιστήμες, συμπεριλαμβανομένης της νομικής, δεν υπάρχουν «σιδηροί νόμοι» που ισχύουν εκτός τόπου και χρόνου. Για παράδειγμα, ο Μιχάλης Μητσός (ΝΕΑ, 5/9/20, σελ. 50) αναφέρει πως «σχεδόν όλες οι νησιωτικές διαμάχες που είχαν καταλήξει σε διεθνή διαιτησία, από το Σεν Πιερ και Μικελόν (με πρωτοβουλία της Νέας Γης) μέχρι τα νησιά Κερκένα (με πρωτοβουλία Λιβύης) έχουν καταλήξει σε μικρότερες ΑΟΖ».
Βέβαια, στη δική μας περίπτωση το τωρινό status quo υπέρ της χώρας μας αναγράφεται στη Σύμβαση για το Θαλάσσιο Δίκαιο του 1983 (η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση και αυτό δεν την δεσμεύει). Νομικά έχουμε δίκιο να επιμένουμε πως το μόνο αμφισβητούμενο πρόβλημα είναι η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ – αφού με την τωρινή πολιτική της η Τουρκία παραβιάζει την Συνθήκη της Λοζάνης. Το θέμα όμως είναι πως στη σημερινή συγκυρία μπορεί να αναγκαστούμε να επιλέξουμε μεταξύ της νομιμότητας των θέσεών μας και ενός πιθανού πολέμου. Ποια επιλογή συμφέρει τη χώρα μας; Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση απαιτείται να εξετάσουμε την πιθανότητα ενός θερμού επεισοδίου που μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένη στρατιωτική σύρραξη.
3) Η απόρριψη ή αποτυχία των συνομιλιών, όπως σχεδόν όλοι ομολογούν, εντείνει τους κινδύνους ενός θερμού επεισοδίου. Επεισοδίου που μπορεί να οδηγήσει, όπως αναφέρθηκε, σε στρατιωτική σύγκρουση. Δηλαδή σε πόλεμο που όσο σύντομος και αν είναι, σημαίνει τεράστιες υλικές απώλειες που θα μας πάνε πολλά χρόνια πίσω. Κυρίως όμως θα οδηγήσει και σε ανθρώπινες απώλειες. Πώς είναι δυνατόν η κυβέρνηση να εξακολουθεί να επιμένει στη μαξιμαλιστική θέση της; Δεν βλέπει τους μεγάλους κινδύνους που ο μαξιμαλισμός της μπορεί να δημιουργήσει; Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στις πολυάριθμες συνομιλίες που είχε η κυβέρνησή του με τους τούρκους, δέχονταν τις συνομιλίες επί όλων των διαφορών. Γιατί ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν κάνει το ίδιο στο πλαίσιο των επερχόμενων ελληνοτουρκικών συνομιλιών; Ελπίζω η κυρία Μέρκελ να τον πιέσει να αλλάξει την στενόμυαλη θέση του.
4) Υπάρχει βέβαια το επιχείρημα πως η Τουρκία δεν θα τολμήσει να προκαλέσει ένα θερμό επεισόδιο, όπως για παράδειγμα την κατάληψη ελληνικών βραχονησίδων που θεωρεί πως της ανήκουν. Αλλά αυτού του είδους ο εφησυχασμός δεν πείθει. Η ιδέα πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα επιτρέψει κάτι τέτοιο είναι όνειρο θερινής νυκτός. Βέβαια και η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα αντιδράσουν στην τουρκική βιαιότητα, αλλά μόνο στα λόγια. Ακόμα και η Γαλλία, η κύρια σύμμαχός μας, μπορεί να προχωρήσει σε στρατιωτικά μέτρα εναντίον του Ερντογάν για να προστατέψει τα δικά της συμφέροντα στην Λιβύη και αλλού. Σίγουρα δεν θα το κάνει για να αποτρέψει μια τουρκική βίαιη παρέμβαση στη χώρα μας.
Υπάρχει και ένα δεύτερο επιχείρημα που οδηγεί την κυβέρνηση να συνεχίζει την τωρινή αδιέξοδη πολιτική της. Ισχυρίζεται πως αν η ΕΕ επιβάλει κυρώσεις που θα βλάψουν σοβαρά την ήδη καταρρέουσα τουρκική οικονομία ο Ερντογάν δεν θα προχωρήσει σε μια κίνηση που μπορεί να οδηγήσει σε ελληνοτουρκικό πόλεμο. Η κυβέρνησή όμως πρέπει να λάβει υπόψη της πως οι κυρώσεις που η ΕΕ θα επιβάλει , είτε είναι ουσιαστικές είτε όχι, μπορεί να εξαγριώσουν τον απρόβλεπτο σουλτάνο. Είναι πιθανό οι κυρώσεις να οδηγήσουν στο αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που ευχόμαστε. Γιατί μπορεί ο Ερντογάν, με το να δημιουργήσει ένα θερμό επεισόδιο, να ενισχύσει τη δημοτικότητά του που αυτή την στιγμή, λόγω της οικονομικής κρίσης, έχει πάρει την κατιούσα.
5) Όσο για τις στρατιωτικές μας δυνάμεις, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως η αποτελεσματική οργάνωση, οι νέοι εξοπλισμοί και κυρίως η αποφασιστικότητα των ανδρών και γυναικών να προστατεύσουν τα ελληνικά σύνορα, θα αντιδράσουν γενναία σε κάθε τουρκική βιαιότητα. Όμως αυτό δεν σημαίνει, όπως μερικοί πιστεύουν, πως είναι δυνατόν να κερδίσουμε πολεμικά τον αντίπαλο. Έναν αντίπαλο που είναι μεγάλη δύναμη. Αφού παρ' όλη την οικονομική κρίση που περνά έχει τον μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, έχει στρατιωτικές βάσεις σε πολλές χώρες και επεμβαίνει δυναμικά στην Λιβύη, στην Συρία και αλλού. Ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός και βίαιος επεκτατισμός σε πολλές χώρες είναι παράλογος για τη γείτονα χώρα. Εμάς όμως μας ενδιαφέρει λιγότερο το τι γίνεται στην Μεσόγειο γενικά και περισσότερο να σώσουμε τη χώρα από έναν καταστροφικό πόλεμο.
Συμπέρασμα: Ο μόνος τρόπος να τα βρούμε με τη γείτονα χώρα είναι η έναρξη διαπραγματεύσεων στη βάση αποδοχής πως υπάρχουν, πέρα από τη διαφορά μας στο θέμα της υφαλοκρηπίδας, και άλλες διαφορές μεταξύ των δύο χωρών. Αν η κυβέρνηση εξακολουθήσει να επιμένει πως είναι μόνο μία η διαφορά, η Τουρκία θα απορρίψει τις διαπραγματεύσεις ή θα τις σαμποτάρει εκ των έσω. Η αποφυγή ή αποτυχία των διαπραγματεύσεων κλείνει τον δρόμο προς την Χάγη. Τον μόνο δρόμο που, όπως πολλοί σοβαροί αναλυτές από διάφορες παρατάξεις έχουν υποστηρίξει, είναι ο μόνος τρόπος να αποφύγουμε το τωρινό αδιέξοδο. Βέβαια η λύση δεν θα έρθει άμεσα. Αλλά η επιτυχία των διαπραγματεύσεων μπορεί να είναι το πρώτο βήμα στην πορεία για ένα συνυποσχετικό που θα οδηγήσει στην Χάγη. Είναι καιρός η κυβέρνηση να αλλάξει πολιτική και να πάψει να φοβάται πως κάθε αλλαγή στάσης θα θεωρηθεί από τους υπερπατριώτες οπαδούς της ως προδοσία.
Τέλος, στα θέματα των διαπραγματεύσεων δεν πρέπει μόνο να αλλάξει η στρατηγική της κυβέρνησης αλλά και αυτή της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία έχει στο θέμα των διαπραγματεύσεων σχεδόν παρόμοια στρατηγική με αυτή της ΝΔ. Παρ' όλη τη σοβαρή εσωτερική αντιπολίτευση, ο πρόεδρος του κόμματος στηρίζει την κυβέρνηση στο θέμα των διαπραγματεύσεων. Στη βάση των νέων δεδομένων που ανέφερα πιο πάνω, ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει να αλλάξει κατεύθυνση. Όταν ένα μεγάλο μέρος των πολιτών κατανοώντας την επικινδυνότητα της κατάστασης πιστεύει πως στις συνομιλίες θα πρέπει να εξεταστούν όχι μόνο μία αλλά και άλλες διαφορές που οι χώρες έχουν μεταξύ τους, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη του τι λέει αυτή η μερίδα πολιτών. Το κύριο θέμα δεν είναι οι σοβαρές κυρώσεις, είναι η επιτυχία των διαπραγματεύσεων που μπορεί να οδηγήσει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Για να το επαναλάβω, μόνο η Χάγη μπορεί να εκδικάσει τι πρέπει να δώσουμε και τι πρέπει να πάρουμε.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 19/9/2020.
Αναταράξεις πρόβλεψε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης (στην ΔΕΘ) για τις δρομολογούμενες αλλαγές στα εργασιακά – με νομοσχέδιο που προανήγγειλε ότι θα κατατεθεί τον επόμενο μήνα σε δημόσια διαβούλευση για την οποία, με συμμετοχή των κομμάτων και των κοινωνικών εταίρων, δεσμεύτηκε να υπάρξει «άπλετος διαθέσιμος χρόνος». Θέματα όπως ο «ένας κάποιος ουσιαστικός εξορθολογισμός» του νόμου του 1982 (στο στόχαστρο ο ν.1264/82, Απ. Κακλαμάνη «για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και την κατοχύρωση των συνδικαλιστικών ελευθεριών» που ξήλωσε τον ν. 330/76 , Κ. Λάσκαρη που περιέστελλε δικαιώματα λίγο μετά τον «γύψο» επί Χούντας), και παρεμβάσεις σε μέτωπα όπως η συλλογική δράση/η κήρυξη απεργίας, οι συνδικαλιστικές άδειες αλλά και η «περισσότερη ευελιξία στην οργάνωση του εργασιακού χρόνου εφόσον οι ίδιοι οι εργαζόμενοι το επιθυμούν, χωρίς αυτό να φέρνει κατάργηση του 8ώρου», τέθηκαν/προαναγγέλθηκαν ευθέως. Βλέποντας πάντως την αντιπαράθεση στο μέτωπο αυτό να έρχεται, ο Πρωθυπουργός φρόντισε να έχει πει ότι η νομοθετική πρωτοβουλία θα στηριχθεί σε προσεγγίσεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας...
Οι αντιδράσεις δεν βράδυναν. Χαρακτηριστικά, προέκυψε σύγκλιση ανόμοιων πολιτικών χώρων. Για τον ΣΥΡΙΖΑ, υπήρξε «προαναγγελία νέας διάλυσης εργασιακών δικαιωμάτων, μια μέρα πριν [η Κυβέρνηση] κάνει νόμο του Κράτους την απλήρωτη εργασία». Για το ΚΙΝΑΛ , πέραν από την αναφορά σε «ιδεολογικές εμμονές», οι θέσεις Κ. Μητσοτάκη αποτελούν «προαναγγελία μιας ακόμη μεγάλης επίθεσης στα εργασιακά δικαιώματα: στο 8ωρο και στις συνδικαλιστικές ελευθερίες». Για το ΚΚΕ – με την άνεση της μη- άσκησης εξουσίας - «το σχέδιο της Κυβέρνησης [...] έρχεται ως φυσική συνέχεια των αντιδραστικών-αντιλαϊκών αναδιαρθρώσεων των προηγούμενων, με επιτάχυνση της επίθεσης σε βάρος των εργαζόμενων με προμετωπίδα [...] την ενίσχυση της ευελιξίας στις εργασιακές σχέσεις». Επίσης, «η αναφορά του πρωθυπουργού πώς με παρόμοια μέτρα θα ευνοηθούν κυρίως οι νέοι, είναι προκλητική καθώς για την εργασιακή ζούγκλα που ήδη ζουν υπεύθυνη είναι και η σημερινή και οι προηγούμενες Κυβερνήσεις». Όσο για το ΜέΡΑ 25, ενόψει της παρουσίας Γιάνη Βαρούφακη στην ΔΕΘ, παρέμεινε στα περί «εργασιακού Μεσαίωνα».
Απόλυτα προβλεπτό το σκηνικό αντιπαράθεσης που θα στηθεί γύρω από αυτό το ζήτημα, καθώς οι διαδοχικές τροποποιήσεις του βασικού εργασιακού πλαισίου δεν κατορθώθηκε σε καμιά φάση – σίγουρα όχι τα Μνημονιακά χρόνια – να επεξηγηθούν στην δημόσια συζήτηση ή/και να χωνευτούν κοινωνικά, ενώ υπεριδεολογήθηκαν από κάθε πλευρά . Χρήσιμο είναι λοιπόν να έχει δει κανείς (τουλάχιστον) πώς τα εργασιακά έρχονται να συνδεθούν με την μακροοικονομική ισορροπία. Πάμε σε μια πρόσφατη προσέγγιση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, που η δουλειά του γενικώς θα ήταν χρήσιμο να ενταχθεί κεντρικά στην δημόσια διαβούλευση καθώς έχει κατορθώσει να βλέπει ψύχραιμα αυτήν ακριβώς την μάκρο- διάσταση.
Στην προσέγγιση του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ γίνεται η – ταυτολογική, πλην όχι πάντα ενσωματωμένη στην δημόσια συζήτηση για τις επιπτώσεις της πανδημίας – επισήμανση ότι η κατανάλωση θα προσδιοριστεί από την υγειονομική αβεβαιότητα , τους περιορισμούς της προσφοράς και την μεταβολή του διαθέσιμου εισοδήματος. Άμα, τώρα, υποθέσουμε ότι αποκλείεται ένα νέο γενικό lockdown (ας σημειωθεί βέβαια ότι το Ισραήλ ήδη εκεί κατέληξε...) οι δυο πρώτοι παράγοντες υποχωρούν. Μένει λοιπόν το διαθέσιμο εισόδημα να λειτουργεί κυρίως, οπότε οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας – απασχόληση και αμοιβές – είναι εκείνα που «θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την ένταση της ύφεσης και την επιστροφή στην ανάκαμψη». Απ' εκεί θα προκύψει η καταναλωτική δαπάνη – και η «έλξη» που αυτή θα ασκήσει στις πολυτραυματισμένες επενδύσεις.
Όμως, για το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ «η τρέχουσα κατάσταση της αγοράς εργασίας δεν δημιουργεί αισιοδοξία για θετικές προοπτικές». Ήδη στο α' 5μηνο του 2020 η απασχόληση υποχώρησε κατά 5% - δηλαδή κατά 195.800 άτομα. Το ποσοστό ανεργίας συγκρατήθηκε μεν μέχρι τον Μάϊο (οπότε πέρασε από 15,7% σε 17%), πλην αυτό έγινε με την μεταφορά πολλών σε καθεστώς αναστολής συμβάσεων ή εκ περιτροπής – συνεπώς «γράφονταν» μη-ενεργοί (αλλά και εισέπρατταν λιγότερο από 50% του μισθού τους, άρα συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος). Και ναι μεν Ιούνιος-Ιούλιος κατέγραψαν αύξηση στις καθαρές προσλήψεις λόγω προσδοκιών τουριστικής περιόδου (και λόγω κρατικής στήριξης), όμως η εν συνεχεία αποκαρδιωτική πορεία του τουρισμού βάρυνε το κλίμα. Ακόμη περισσότερο, η στροφή σε ευέλικτες μορφές (κάπου 50% των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται») μειώνει τους εισπραττόμενους μισθούς, συνεπώς οδηγεί και εδώ σε υποχώρηση του διαθέσιμου εισοδήματος.
Αυτό, λοιπόν, θα είναι το ουσιαστικό φόντο για την συζήτηση των εργασιακών, πέρα και πάνω από τις κομματικές/ιδεολογικές κορώνες. Αυτό, συν – φτάσαμε στο πιο σημαντικό! – η αναδιάρθρωση της «μετακίνησης» της εργασίας προς τηλεργασία και εργασία από το σπίτι. Χωρίς αληθινό θεσμικό πλαίσιο...
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 19/9/2020.
Έφθασε ακόμη και ο ECONOMIST ή οι F.T. να εκδηλώνουν ένα είδος ανήσυχης απορίας για το πώς/πόσο οι χρηματιστηριακές εξελίξεις, διεθνώς, έχουν εντελώς αποσυνδεθεί/decoupled από την βαθύτερη ύφεση που γνωρίζουν οι οικονομίες στο διάβα του κορωνοϊού.
Μπορεί στις ΗΠΑ το β' 3μηνο να είχε καταγραφεί υποχώρηση κατά ένα ζαλιστικό 31,7% (βέβαια με αναπήδηση εν συνεχεία όσο χαλάρωναν, έστω και ασύντακτα, τα lock-down), μπορεί στην Ευρωζώνη η καλύτερη επίδοση να ήταν της Γερμανίας με
-10,1%, η χειρότερη της Ισπανίας με -18,5%, ή πάλιν εκτός ΕΕ εκείνη της Βρετανίας με -20,4%. όμως την ίδια στιγμή, μετά το σοκ των μηνών που προηγήθηκαν, ο Αύγουστος ήταν ο καλύτερος 25ετίας για τους δείκτες Dow Jones και S&P 500, ο Nasdaq των τεχνολογικών εταιρειών κέρδισε 10% μέσα στο ίδιο μήνα. Στην Ευρώπη που παραδοσιακά είναι λιγότερο εύκολη στους ενθουσιασμούς, το υψηλότερο σημείο στα Χρηματιστήρια (Euronext, LSE, Deutsche Boerse) πιάστηκε μετά τις αποφάσεις της Κορυφής του Ιουλίου για την μέσω Ταμείου Ανάκαμψης συγκροτημένη απάντηση της ΕΕ στην πρόκληση του κορωνοϊού. Λες και πραγματική οικονομία και Χρηματιστήρια να είναι σε άλλο πλανήτη...
Η αλήθεια είναι ότι η υπερ-χαλαρή νομισματική πολιτική που εφαρμόζεται απ' όλες τις Κεντρικές Τράπεζες στην Covid-19 εποχή, μαζί και με την δημοσιονομική χαλάρωση που παντού αποφασίστηκε, δημιούργησαν ένα στρώμα στήριξης χωρίς προηγούμενο – άνω των 10 τρις δολάρια κινητοποιήθηκαν διεθνώς (ας θυμηθούμε ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν κάπου στα 88 τρις δολάρια προτού αρχίσουν οι προβλέψεις για επίπτωση του Covid-19. το σύνολο των διεθνών εμπορικών συναλλαγών περίπου 19 δις δολάρια). Η αλήθεια είναι επίσης ότι απογείωση γνώρισαν οι μετοχές των τεχνολογικών εταιρειών – η Apple ξεπέρασε σε συνολική κεφαλαιοποίηση τα 2 τρις δολάρια (+75% η τιμή της μετοχής της μέσα στην χρονιά), η Tesla που δεν έχει καν γράψει κέρδη αλλά βρίσκεται στην αιχμή της ηλεκτροκίνησης έχει κεφαλαιοποίηση 465 δις δολαρίων (με άνοδο σχεδόν 500%) – αυτά δε την στιγμή που η κραταιά General Motors βρίσκεται μόλις στα 42,6 δις δολαρίων, η δε ExxonMobil «βγαίνει» από τον δείκτη Dow Jones σημαίνοντας κάτι σαν αρχή τέλους για τον πετρελαϊκό κλάδο. Οι μετοχές Apple (στα 500 δολάρια) και Tesla (στα 2000) μόλις ολοκλήρωσαν split, σηματοδοτώντας μιαν επιστροφή στην ατμόσφαιρα πάρτι της εποχής των dotcoms, καθώς η επιδίωξη να προσελκύσουν ζήτηση μικρομετόχων πετυχαίνει απογείωση των τιμών τους.
Βλέποντας αυτού του είδους τον αποσυσχετισμό των πραγματικών οικονομιών από την κίνηση στις κεφαλαιαγορές, έχει αρχίσει (δειλά) μια συζήτηση για το τι μπορεί να σημαίνει και πού να οδηγεί η εξέλιξη αυτή. Οι φόβοι , πάντως, για πληθωριστική ολίσθηση – πόσο μάλλον έκρηξη – μέσα από την διαδικασία μαζικής παροχής ρευστότητας στις οικονομίες δεν δείχνουν να λαμβάνουν υπόσταση. Το αντίθετο μάλιστα: στην πρόσφατη συζήτηση επί της προοπτικής νομισματικής πολιτικής της Fed διαψευδόταν από τον Τζερόμ Πάουελ πρόθεση αύξησης-δείκτη των επιτοκίων όσο θα «σφίγγει» η αγορά εργασίας, ενώ και από την ΕΚΤ η Κριστίν Λαγκάρντ δείχνει προς διατήρηση των αντισυμβατικών μέτρων νομισματικής πολιτικής μέχρι και μετά το 2021. Τα σημάδια δε που εκπέμπονται προς το διεθνές τραπεζικό σύστημα είναι ότι θα χρειαστεί να συμβιβαστεί/accommodate τον πελώριο δανεισμό που βρίσκεται υπό εξέλιξη και το χρέος που θα διαμορφωθεί (ήδη στο ξεκίνημα της κρίσης του κορωνοϊού βρισκόμασταν κατά το IIF – γνώριμό μας από την εποχή του Ελληνικού PSI ! – στα 258 τρις δολαρίων, με έκδοση κάτι σαν 12,5 τρις σε νέο χρέος, το 60% από κράτη), με υπαινιγμό ότι κάποιας μορφής «αποστείρωση» θα χρειαστεί μετατρέποντας σε perpetual ένα μέρος πάντως του χρέους Covid-19.
Βέβαια, τίποτε δεν είναι απλό στα θέματα αυτά, που εύκολα καταλήγουν σε υπεραπλούστευση – απόδειξη πώς η Modern Monetary Theory από απλώς ετερόδοξη προσέγγιση των Οικονομικών στιγμές-στιγμές ξεφεύγει πλέον στην δημόσια συζήτηση σε περίπου συνωμοσιολογική ανάγνωση, και πώς η ανάκληση από την εφεδρεία του Murray Rothbard (των ελευθεριακών οικονομολόγων, μετά την Αυστριακή Σχολή/v.d.Mises) καταλήγει να επικοινωνεί με την μαρξιανή κοινωνιολογική ανάλυση του χρήματος ως συμβολικής/σημειολογικής αξίας του Baudrillad.
Το τι θα σημαίνει πλέον για τον καθένα το χρήμα – μην χάνουμε από τον ορίζοντά μας το πώς η ίδια η πανδημία αξιοποιείται για γενίκευση της χρήσης ψηφιακού χρήματος – το πώς ροπή προς κατανάλωση, αποταμίευση (αναγκαστική: είδαμε την αύξηση των καταθέσεων) και απόφαση επένδυσης επηρεάζονται αποφασιστικά, αυτό είναι κάτι που θα μείνει πίσω. Κάτι καθοριστικό για την συνέχεια.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 5/9/2020.
Με κάποια διάσταση σαρκασμού μας επισημάνθηκε ότι εκείνο που περιγράψαμε, στο προηγούμενο σημείωμα της σειράς αυτής στις 24 Αυγούστου, ως «στρατηγικό στόχο» της αμέσως επόμενης περιόδου – καθώς η προηγούμενη προγραμματική προσέγγιση της σημερινής Κυβέρνησης, περί ριζικών μειώσεων των φόρων, υποχώρησης του Δημοσίου κοκ, προσέκρουσε στο παγόβουνο του Covid-19... - δηλαδή η διατήρηση ανοιχτής γραμμής επικοινωνίας με τις αγορές που για την ώρα κοιτάζουν ευνοϊκό το Ελληνικό χαρτί, δύσκολα γίνεται αντιληπτό ως στρατηγική. Ότι, δηλαδή, η διατήρηση του λόγου χρέους/ΑΕΠ κάπου εκεί στο 200% - όχι πώς πιάνεται εύκολα κι αυτός! – ως «διαβατηρίου» προς τις αγορές είναι πολύ χλωμή βάση, ώστε να μιλήσει κανείς για στρατηγική την στιγμή που π.χ. με κινήσεις όπως η επιτάχυνση της καταβολής των αναδρομικών των συνταξιούχων ή η επισώρευση ρυθμίσεων, επιμήκυνσης δόσεων ή και η ανανέωση επιδομάτων κρίσης λειτουργούν σαφώς ως τακτικές κινήσεις. Αν μη ως γνώριμη προετοιμασία εδάφους προς μια (ακόμη) ΔΕΘ.
Άλλωστε, ακόμη και ως τακτικές κινήσεις («ναυαγοσωστικές» τις αποκαλούσε πολύπειρος τραπεζίτης) οι προετοιμασίες μέτρων, όπως διακινείται, σε ένα εύρος 5 έως 6 δις ευρώ που δεν φθάνει καν το 3% του ΑΕΠ την στιγμή που η διαρροή πόρων από την τουριστική βύθιση και μόνον κινείται σε τάξη μεγέθους τετραπλάσια και βάλε. δεν είναι δε η μόνη απώλεια αυτή αφού οι τωρινοί εκ νέου περιορισμοί κατατρώγουν τον τζίρο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Λειτουργεί και ο αντίστροφος πολλαπλασιαστής...
Μολαταύτα θα προτείνουμε στον αναγνώστη να επισκεφθεί μαζί μας δυο τουλάχιστον περιοχές πολιτικής όπου το να πολεμήσει κανείς προκειμένου να κρατήσει την καλή διάθεση τ ων αγορών έχει ενδιαφέρον. (Ειδικά όταν αναφέρεται σε μια Κυβέρνηση με καθ' υπόθεσιν φιλελεύθερα/αγοραία αντανακλαστικά. Το να το εξηγούσε αυτό ο οποιοσδήποτε στους κατήγορους τύπου Πολάκη κατά της προσπάθειας Ευκλείδη Τσακαλώτου, το 2018-19 , να μην ξεφύγει η διαχείριση «με ....... μια ακόμη παροχή στους δημόσιους υπαλλήλους» θα ήταν χαμένος κόπος).
Πρώτα, η γνώριμη σε όλους προστασία της πρώτης κατοικίας – δηλαδή το πιο ευαίσθητο, πολιτικά, σημείο του άγους των κόκκινων δανείων. Το θέμα πάλι πλησιάζει σε ανάφλεξη, όσον υποστασιοποιείται το ενδεχόμενο πλειστηριασμών: από το τέλος Ιουλίου δεν ισχύει η μετά πολλές παρατάσεις προστασία. Όχι, δεν θα αναφερθούμε εδώ στο Πρόγραμμα «Γέφυρα», που θα συνεχίσει να δίνει ενδιάμεση λύση επιδότησης μέχρι τέλος Ιανουαρίου – και τούτο, μάλιστα όχι μόνον σε «κόκκινους» αλλά και σε «πράσινους» οφειλέτες. Γιατί μπορεί ήδη να διακινείται η πληροφορία ότι άνω των 35.000 ενδιαφερομένων έχουν υποβάλει αίτημα υπαγωγής και θα μπορούσαν άλλο ένα 50% του αριθμού αυτού να προστεθούν μέχρι τον Σεπτέμβριο. μπορεί μάλιστα να έχει ανοίξει η όρεξη και για «Γέφυρα-2». Πλην όμως το πρόγραμμα αυτό αφορά όσους βρέθηκαν με πρόβλημα λόγω της πανδημίας. (Ή θα βρεθούν τώρα, όθεν και το «Γέφυρα-2»). Όμως... όσο κι αν το ξετεντώσει κανείς το πράγμα, πρόκειται για προσέγγιση ΚΑΙ πρόσκαιρη ΚΑΙ υπό προϋποθέσεις.
Εκείνο όμως που περιλαμβάνεται στο νέο πλαίσιο «δεύτερης ευκαιρίας»/πτώχευσης ιδιωτών, δηλαδή η δημιουργία ενός ad hoc σχήματος αγοράς και διαχείρισης των ακινήτων ιδιωτών που θα έχουν πτωχεύσει, μίσθωση με έως 12ετή σύμβαση προς αυτούς (στους πλέον ευάλωτους με κρατική επιδότηση του ενοικίου) και με δικαίωμα επαναγοράς/first option στην λήξη, μπορεί να αποδειχθεί ενδιαφέρον. Αν στηθεί σωστά! Δεν είναι ένα σχήμα απλό στην κατανόηση από την κοινή γνώμη (ακόμη λιγότερο από τα πρωϊνάδικα) , αλλά δίνει μια διέξοδο στις τράπεζες και δεν «ξεσπιτώνει» κόσμο. Έχει ασφαλώς αρκετά γκρίζα σημεία – αποτιμήσεις, μίσθωμα σε επίπεδα αγοράς, τίμημα επαναγοράς – και χρειάζεται τελική έγκριση Τρόικας /Θεσμών. Προπαντός, όμως, χρειάζεται σοβαρή διαγωνιστική διαδικασία για ανάδειξη του φορέα διαχείρισης, που θα είναι ένας μόνον (για να μην υπάρχουν παρατράγουδα αλληλοϋπονόμευσης εν ονόματι του ανταγωνισμού), ιδιωτικός και γνώστης του πώς τα ενυπόθηκα δάνεια που θα αποκτήσει μαζί με τα ακίνητα θα τιτλοποιηθούν/«πακεταριστούν» ανάλογα με τον κίνδυνο που φέρουν. Και... θα διατεθούν στην αγορά – να, λοιπόν, πού χρειάζεται η αναγνώριση του «Ελληνικού κινδύνου» από τις αγορές.
Αυτού του είδους το σχήμα, κάτι σαν «Ηρακλής-2» (ήδη στον «Ηρακλή» η Eurobank και η Alpha, κοντά η συνέχεια) την ώρα που προωθείται και η πρόταση ΤτΕ για σχήμα AMC /συνολικής διαχείρισης προβληματικών στοιχείων ενεργητικού, καθώς αναμένεται και μια νέα γενεά μη-εξυπηρετούμενων δανείων κάπου στα 10 δις ευρώ (τα ήδη γνωστά ως Covid-19 NPLs...), δείχνει τι στρατηγικό βάθος μπορεί να έχει η δημιουργία (έγινε), διατήρηση (γίνεται) και η εμβάθυνση της επικοινωνίας με τις αγορές.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/8/2020.
Όλοι το γνώριζαν, όλοι το αποδέχονταν ότι η επαναδρομολόγηση της συζήτησης για την οικονομική πολιτική της αμέσως επόμενης περιόδου («τώρα που δίπλωσε το καλοκαίρι») θα καθοδηγείται κυρίως από την – διαφαινόμενη, μέρα την ημέρα – εξέλιξη της πανδημίας του Covid-19.
Για την ώρα, η αναζωπύρωση /πύκνωση των κρουσμάτων απωθεί τις ελπίδες για μια αισιόδοξη εξέλιξη σε επίπεδο οικονομικών επιπτώσεων. Οι κάποιες εβδομάδες τουριστικής λειτουργίας ήδη περνούν σε βαθμιαίο πάγωμα, ενώ μέτρα τοπικών lock-down κι ακόμη περισσότερο πυκνές διαρροές για επόμενες φάσεις περιοριστικών ρυθμίσεων σκοτεινιάζουν κι άλλο τον ορίζοντα. Η κίνηση προς γενίκευση των έκτακτων μέτρων τύπου Πόρου ή Πάρου/Αντιπάρου – με curfew/κλείσιμο εστιατορίων και μπαρ, κυρίως όμως με όριο ατόμων σε δημόσιες ΚΑΙ ιδιωτικές εκδηλώσεις στην Περιφέρεια Αττικής (δηλαδή στα 2/5 της Ελλάδας) – και τούτο παράλληλα με τις εκκλήσεις για εκούσια, μέχρι στιγμής, καραντίνα όσων επιστρέφουν από διακοπές, δημιουργεί ένα κλίμα. Του οποίου, εν αναμονή των αποτελεσμάτων σε επιδημιολογικό επίπεδο, θα δούμε αμεσότερα τις συνέπειες σε επίπεδο οικονομικών επιπτώσεων στο ξεκίνημα του φθινοπώρου.
Στο ίδιο ξεκίνημα του φθινοπώρου – πρώτη βδομάδα... –θα πληροφορηθούμε, μέσω ΕΛΣΤΑΤ, το πού ισορρόπησε το α' 6μηνο της χρονιάς, επισήμως, η οικονομική δραστηριότητα. Και τούτο την στιγμή που, πρακτικά, θα έχει «τρέξει» και το περισσότερο από το κρίσιμο γ' 3μηνο, με τα πρόδρομα σημάδια του.
Με αυτά τα δεδομένα, τα άμεσα μέτρα πολιτικής – αν και σημαντικότερη θα' ναι η λογική που θα φανεί ότι λειτουργεί πίσω από τα μέτρα, όπως π.χ. με την προαναγγελία «ειδικών πρωτοκόλλων» για την επιστροφή στην εργασία τώρα, μετά τις διακοπές, όσων έτυχε/μπόρεσαν να έχουν διακοπές! – θα έχουν ενδιαφέρον να δούμε πώς θα ζυγιαστούν.
Ήδη, ως τροχιοδεικτικές βολές λειτουργούν η παράταση της δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας καθώς και του Προγράμματος Συν-Εργασία. Η πρώτη έχει ήδη καλύψει μέχρι και Σεπτέμβριο (για τουρισμό, ξενοδοχεία εποχικής ή μη λειτουργίας τουριστικά γραφεία, μεταφορές, εστίαση, κοκ), αν και η πληρωμή των 534 ευρώ/μήνα ή 17,8/ημέρα σε αποζημίωση ειδικού σκοπού έχει «κολλήσει» από τον Ιούνιο. Παρά την καταληκτική ημερομηνία της 30/9, ακούγεται εδώ επιμήκυνση μέχρι Νοέμβριο – αλλά και διεύρυνση του πλαισίου δικαιούχων/επιλέξιμων ΚΑΔ.
Όσον αφορά το Πρόγραμμα «Συν-Εργασία» (για επιχειρήσεις με μειώσεις τζίρου άνω του 20%, ανεξαρτήτως κλάδου) με την πλήρη κάλυψη των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών μέχρις Οκτώβριο και την 60% κάλυψη απωλειών μισθού, συνεχίζεται η διστακτική προσφυγή σ' αυτό. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη αμφιβολία για το ότι ο λόγος της διστακτικότητας των επιχειρήσεων να προσέλθουν είναι η σαφής απαγόρευση απολύσεων: μπορεί οι 32.000 ενταχθέντες εργαζόμενοι του Ιουνίου να έγιναν 48.500 τον Ιούλιο, και τούτο για 5.500 επιχειρήσεις, να μην αποτελούν αμελητέο μέγεθος, όμως παραμένει απλή υποβοήθηση της κατάστασης.
Διόλου περίεργο, πολιτικά, που σ' αυτό το πεδίο – της στήριξης των εργαζόμενων και των επιχειρήσεων – είναι που δίνεται πολιτικά /επικοινωνιακά η έμφαση. Όμως μεγαλύτερο βάρος αποδίδεται στην προσπάθεια να διατηρηθεί η ρευστότητα στις επιχειρήσεις. Και εδώ, μπορεί να υπήρξε προσπάθεια οι πρώτες προσεγγίσεις – της μέσω τραπεζών και π.χ. του προγράμματος ΤΕΠΙΧ-ΙΙ ή του Ταμείου Εγγυοδοσίας παροχής ρευστότητας – να θεωρηθούν επιτυχείς. πλην όμως ακόμη και από επίσημα χείλη (και τι επισημότερο από τις επικρίσεις Αδώνιδος Γεωργιάδη για την στάση των διαμεσολαβουσών τραπεζών;...) ακούστηκαν επιφυλάξεις. Πολλές. Τελικά, μόνον η καημένη η – άμεση, αυτόματη – επιστρεπτέα προκαταβολή του ΥΠΟΙΚ/της ΑΑΔΕ στο myBusinessSupport, που ήδη πηγαίνει για τρίτη φάση (με πιθανολογημένο κόστος 1,2 δις ευρώ) από φθινόπωρο, μετά τους δυο ήδη πετυχημένους κύκλους άνοιξης/καλοκαιρού με συμμετοχή άνω των 80.000 επιχειρήσεων «γράφει» θετικά. Πάντως ακόμη περισσότερο υποσχόμενη δείχνει η προσδοκία νέας ρύθμισης χρεών, πολύ πέρα εκείνων της πρώτης φάσης των lock-down/Μαρτίου-Μαΐου, ρύθμισης χρεών που μπορεί να φθάσουν και μέχρι το τέλος του 2020 «βλέποντας» έως και 2,5 δις σε διευκόλυνση 12μηνη (ακούστηκε και 24μηνη).
Είναι χαρακτηριστικό ότι την έμφαση στην ρύθμιση χρεών και σε «χρηματοδοτικά εργαλεία χωρίς την μεσολάβηση τραπεζών» θέτουν ως προτεραιότητα επιχειρηματίες της εστίασης και της αναψυχής, που μετά το κλείσιμο μεσάνυχτα έως πρωί θεωρούν ότι βρίσκονται σε «ισοδύναμο lock-down». Όσο τα πράγματα θα γίνονται πιο συγκεκριμένα, τόσο – φρονούμε – θα χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή, π.χ. στην λογική αναζήτησης/στόχευσης «ενόχων» της επανακάμπτουσας πανδημίας: οι νέοι «που δεν προσέχουν», οι «μη-μασκοφόροι» που ακολουθούν το παράδειγμα επωνύμων/πολιτικών/ιερωμένων στις φάσεις photo-opportunity του καλοκαιρού, αυτοί είναι λύσεις ευκολίας ως στόχοι. Οι λύσεις ευκολίας αφήνουν πίσω λακκούβες στον δρόμο της επιστροφής. Ομοίως το υπουργικό: «δεν είναι επικίνδυνος ο συνωστισμός για 2-3 ώρες».
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 22/8/2020.
Όταν μιλάμε για επικοινωνία, εννοούμε ένα κοινό μήνυμα, ένας στόχος που τηρούν όλοι πολύ ευλαβικά (για να χρησιμοποιήσω την φρασεολογία των διαφημίσεων). Δεν υπάρχουν διαφορετικές ατζέντες (π.χ. θέλω να παραστώ στην έναρξη του σιντριβανιού Ομονοίας, να εγκαινιάσω αγάλματα κλπ). Υπάρχει η κυβερνητική γραμμή της καθολικής απαγόρευσης μιας εικόνας που δεν ταιριάζει με τον στρατηγικό μας στόχο: on message - in volume - on time είναι το μάντρα που ακολουθείς μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει μέχρι να γίνει δεύτερη φύση στο κοινό σου.
Αποφασίζουμε κοινή μάσκα που θα προωθήσουμε πχ φαρμακευτική/υφασμάτινη. Δεν κατεβαίνει ο Χαρδαλιάς στην Ζάκυνθο και κάνει online δηλώσεις στην κάμερα με φιμωτράκι (ή με καθόλου μάσκα στην Κρήτη), μόνο και μόνο για να μας πει μετά ότι τα φιμωτράκια είναι αναποτελεσματικά.
Μετά την καραντίνα υπήρξε διάλυση της ομοιομορφίας στην εικόνα σχετικά με την τήρηση των μέτρων, π.χ. ξανά, εκδηλώσεις, εγκαίνια κ.λ.π Ακόμα κι αν κάποιος υπουργός ή βουλευτής ή αυτοδιοικητικός (μηδενική έμφαση στις μικρές κοινωνίες, δεν ενεργοποιήθηκαν επικοινωνιακά οι αυτοδιοικητικοί) φορούσε μάσκα, αυτό δεν έβγαινε προς τα έξω ως εικόνα παρά μόνο όταν ήταν πλέον αργά.
Το μοναδικό άτομο διευρυμένης αποδοχής κατά την διάρκεια της πανδημίας, ο Σωτήρης Τσιόδρας, έκοψε τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση. Δεν βγάζουμε από το προσκήνιο άτομα που έχουν το effect: εσένα-γνωρίζω-εσένα-εμπιστεύομαι.
Όταν ξαναγύρισε σε υπουργικό συμβούλιο, φορώντας μόνο ο ίδιος και ο Χαρδαλιάς μάσκα, οι υπεύθυνοι επέτρεψαν στα ειδησεογραφικά μέσα που οι ίδιοι είχαν προηγουμένως πληρώσει αδρά, να διακινήσουν φωτό αυτής της διαφοράς (δηλαδή Τσιόδρας με μάσκα, πρωθυπουργός χωρίς). Μιλάμε για κολοσσιαίο λάθος ερασιτεχνών.
Το μοναδικό άτομο που έκανε γκελ στις γυναίκες και στα νεανικά κοινά (εξού και βάσισαν πάνω του τα σόου τους οι Ζαχαράτος και Σεφερλής) ήταν ο Χαρδαλιάς. Και τι κάνεις; Τον τραβάς από την απογευματινή ενημέρωση, του μαθαίνεις να μιλάει υπηρεσιακά, σαν να είναι πολιτικός και τον ξαναστέλνεις στα κανάλια αλλαγμένο. Αν θέλαμε κάποιον να κάνει απλή ανάγνωση κειμένων, υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι. Χρειάζεται να εκμεταλλευτείς δημιουργικά τις ιδιότητες ενός χαρακτήρα, ακόμα κι όταν αυτές βγαίνουν προς τα έξω ως καρικατούρα.
Σφήνα στην πανδημία, μπαίνει στην επικαιρότητα το θέμα του Μεγάλου Περιπάτου και γίνεται diversion της προσοχής και κατάρρευση της επιμονής στο μήνυμά μας. Αν μιλάμε για δρόμους και φοίνικες, τότε σίγουρα ο κίνδυνος έχει περάσει;
Φτιάχνεις διαφημίσεις με την Βίκυ Σταυροπούλου να κάνει body shaming στον εαυτό της (diversion μηνύματος). Πώς φτιάχνουμε μάσκα από σωβρακοφανέλα, ότι πιο άχρηστη πληροφορία έχει παρουσιαστεί. Αντιθέτως, αν δόθηκαν χρήματα σε αυτό το project, θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί στο μοίρασμα δωρεάν υφασμάτινων, ανθεκτικών μασκών από ελληνική βιοτεχνία κατασκευής σε ευπαθείς ομάδες. Με ένα σμπάρο, τρία τρυγόνια (ενίσχυση της εικόνας των ανθρώπων που βιοπορίζονται μέσω της κρίσης. Προσοχή – ΟΧΙ αυτών που τις φτιάχνουν δωρεάν, αν και η πράξη είναι θεάρεστη, αλλά χρειάζεται να δείξεις ότι υπάρχει επαγγελματική ζωή μέσα στον θάνατο όχι όλο φιλανθρωπία).
Δίνεις τρελά λεφτά σε άγνωστα σάιτ, βάζοντας ως προτεραιότητα το να πληρώσεις τα πελατάκια σου. Αφήνεις απέξω τις influencer του Instagram και τα νεανικά κοινά που δεν βλέπουν τηλεόραση ή διαβάζουν, αλλά είναι καρφωμένα στο κοινωνικά δίκτυα.
Δεν χρησιμοποιείς ποτέ αντίστοιχα με την χρήση μάσκας μηνύματα στο διαδίκτυο (είναι σαν να έχει σταματήσει η καμπάνια), οι διαφημίσεις σου είναι παρωχημένου περιεχομένου, ηθικοπλαστικές και άσχημες αισθητικά. Σε ένα κόσμο που δεν βγάζει τίποτα χωρίς φίλτρο, δεν έχεις το επικοινωνιακό προσωπικό που αντιστοιχεί σε μικρότερες ηλικίες και τελικά στοχεύεις μόνο στις ευπαθείς ομάδες αλλά όχι σε αυτούς που μπορούν να μεταδώσουν τον ιό.
1. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί βοήθησε τον Ερντογάν να ανεβάσει τη δημοτικότητά του – μια στιγμή, που λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης της χώρας του, έχει πάρει την κατιούσα. Αυτή η κίνηση οδήγησε μεν στη διεθνή κατακραυγή, αλλά κέρδισε την στήριξη των τούρκων πιστών και των υπερπατριωτών. Με αυτή την κίνηση ο Ερντογάν απορρίπτει κατηγορηματικά τον κεμαλικό εκσυγχρονισμό και οδηγεί τη χώρα στην οπισθοδρομική ισλαμοποίηση.
2. Μια δεύτερη κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή μια κίνηση που θα ενέτεινε ακόμα περισσότερο τη δημοτικότητά του, θα ήταν η κατάληψη μιας ή περισσοτέρων βραχονησίδων που η Τουρκία δεν θεωρεί πως ανήκουν στην ελληνική επικράτεια. Αυτό σίγουρα θα οδηγούσε σε αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων συμμάχων. Αντιδράσεις όμως που δεν θα οδηγούσαν από τα λόγια στις πράξεις (π.χ. με την επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων). Η κυρία Μέρκελ δεν θέλει επ' ουδενί λόγο να ταράξει τα ύδατα στην σχέση της με τον Ερντογάν – τουλάχιστον όσο αυτή παραμένει στην καγκελαρία.
3. Πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση σε περίπτωση που ο Ερντογάν αγνοήσει τις συμβουλές της κυρίας Μέρκελ και καταλάβει μια ελληνική βραχονησίδα; Ο πρωθυπουργός έχει δύο εναλλακτικές λύσεις. Η πρώτη, μάλλον απίθανη, είναι να προσπαθήσει να κινητοποιήσει τους συμμάχους μας στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στα Ηνωμένα Έθνη και αλλού για να επέμβουν δυναμικά. Σίγουρα θα υπάρξουν έντονες διαμαρτυρίες, αλλά μόνο στα λόγια. Σε αυτή την περίπτωση, η ακινησία της κυβέρνησης θα θεωρηθεί από πολλούς, κυρίως υπερπατριώτες, ως προδοσία. Η δεύτερη λύση είναι η άμεση στρατιωτική απάντηση. Είναι η αντιμετώπιση της παράνομης τουρκικής βίας με τη δίκαιη ελληνική στρατιωτική επέμβαση. Θα υπάρξουν βέβαια προσπάθειες από τους συμμάχους μας για να σταματήσει όσο πιο γρήγορα γίνεται μια στρατιωτική σύγκρουση. Δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο πως ο απρόβλεπτος Ερντογάν θα συμμορφωθεί. Μπορεί κάλλιστα να παίζει τον παλικαρά στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αφού έχει να αντιμετωπίσει την αντίδραση μιας χώρας που είναι στρατιωτικά λιγότερο ισχυρή. Γιατί όσο ηρωικός και ετοιμοπόλεμος και αν είναι ο ελληνικός στρατός, η Τουρκία αργά ή γρήγορα θα επικρατήσει.
Βέβαια ο Ερντογάν θα μπορούσε να επιλέξει μια παρέμβαση όχι στο Αιγαίο, αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή την περίπτωση όμως θα είχε να αντιμετωπίσει πολύ πιο σοβαρούς αντιπάλους – από το Ισραήλ και την Αίγυπτο μέχρι την Γαλλία. Σε αυτό το πλαίσιο βέβαια, οι ψευτοπαληκαρισμοί του σουλτάνου δεν πιάνουν.
4. Ο μόνος τρόπος αποφυγής του παραπάνω καταστροφικού για τη χώρα μας σεναρίου, όπως έχουν πολλοί επανειλημμένα υποστηρίξει, είναι η προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης. Το επιχείρημα αυτών που διαφωνούν με την παραπάνω λύση είναι πως ο Ερντογάν θα την απορρίψει. Αλλά αυτό που αγνοούμε είναι πως ο τούρκος πρόεδρος έχει απορρίψει και θα εξακολουθήσει να απορρίπτει την προσφυγή στην Χάγη όσο η ελληνική κυβέρνηση θέλει Χάγη α-λα-καρτ. Δηλαδή το δικαστήριο να ασχοληθεί μόνο με τις διαφορές μας στο πλαίσιο της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, και όχι με τις άλλες διαφορές που κατά την γνώμη της κυβέρνησης δεν υπάρχουν. Εάν όμως δεχόμασταν το προφανές, δηλαδή πως υπάρχουν και άλλες διαφορές, τότε δεν είναι καθόλου σίγουρο πως ο Ερντογάν θα απέρριπτε μια προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο. Για παράδειγμα, πρόσφατα ο τούρκος πρόεδρος μέσω του Ιμπραήμ Κενίν, δήλωσε πως η Τουρκία δέχεται την έναρξη συνομιλιών που θα ασχοληθούν με όλα τα θέματα, όχι μόνο με αυτά που μας συμφέρουν (βλ. Καθημερινή, 26/7/2020). Αυτή η τουρκική στάση δυστυχώς απορρίπτεται από τη χώρα μας. Όπως τόνισε ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Δένδιας (Το Βήμα, 2/8/2020), οι συζητήσεις με την Τουρκία θα περιοριστούν στις διαφορές που έχουμε σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ (στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο). Κατά τον κύριο Δένδια, κάθε άλλη διεύρυνση θα μας οδηγούσε σε μια παγίδα. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, σίγουρα η γείτονα χώρα θα απορρίψει τις διαπραγματεύσεις. Άρα οι συνομιλίες θα αποτύχουν. Δηλαδή θα γίνει πολύς θόρυβος για το τίποτα.
Εάν η κυβέρνηση δεχόταν την τουρκική πρόταση, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει όχι σε συνομιλίες φούμαρα, αλλά σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με μεσοπρόθεσμο στόχο ένα συνυποσχετικό για μια προσφυγή σε ένα διεθνές δικαστήριο που θα αποφασίσει σε ποιες διαφορές έχουμε δίκιο και σε ποιες δεν έχουμε.
5. Βέβαια δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αποφάσεις του δικαστηρίου. Αλλά όπως σχεδόν όλοι πιστεύουν με βάση τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, θα πάρουμε αλλά και θα δώσουμε. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, μια απόφαση της Χάγης που δεν θα οδηγήσει στο να πάρουμε χωρίς να δώσουμε, θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση τον πρωθυπουργό. Οι «σαμαρικοί» θα αντιδράσουν δυναμικά, αφού μια τέτοια εξέλιξη θα υπέσκαπτε τη συνοχή του κόμματος. Την ίδια αρνητική αντίδραση μπορεί να προβλέψει κανείς σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των πολιτών – διότι κανένα κόμμα δεν είχε το θάρρος να πει στον κόσμο την αλήθεια. Δηλαδή πως υπάρχουν και άλλες διαφορές μεταξύ των χωρών.
Συμπέρασμα. Ο μόνος τρόπος να τα βρούμε με την Τουρκία είναι μέσω της δικαστικής απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου. Άλλη λύση απλά δεν υπάρχει. Δυστυχώς για την στιγμή, κανένα κόμμα δεν λέει τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη. Είναι καιρός όμως τα κόμματα να συμφωνήσουν στη μόνη λύση που μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή μιας εθνικής καταστροφής. Δυστυχώς για την στιγμή, μια τέτοια λύση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα" στις 15/8/2020.
Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς η – επισήμως κατατεθειμένη για δημόσια διαβούλευση – Ενδιάμεση Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη αξιοποιείται όπως ο καθένας βολεύεται (και, συνεπώς, όπως επιλέγει θέμα, ή οπτική γωνία, ή και ατάκα). Πώς ένα απλά γραμμένο, όμως καθόλου απλουστευτικό κείμενο οδηγεί σε ασύμβατες κατευθύνσεις.
Ας σημειώσουμε ότι μια πύκνωση ενδιαφέροντος, με αντίστοιχα ανάδειξη προβληματισμών/εισηγήσεων της Έκθεσης Πισσαρίδη, παρατηρείται γύρω από τα φορολογικά. Είχαμε από νωρίς σημειώσει πώς – ακόμη και προτού κατατεθεί/ανοίξει σε συζήτηση το κείμενο – ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επιλέξει να δημοσιοποιήσει ως πρόθεση της Κυβέρνησης να «αξιοποιήσει» κάτι σαν 6 δις ευρώ από τα 32+ του διαβόητου Ταμείου Ανάκαμψης για χρηματοδότηση των (σχεδιαζόμενων) φορολογικών ελαφρύνσεων και μειώσεων ασφαλιστικών εισφορών.
Ο υπερβολικός ενθουσιασμός προς αυτήν την κατεύθυνση , τώρα, συμμαζεύτηκε: ένα πληρέστερο πακέτο φορολογικών ελαφρύνσεων προωθείται για προ-συζήτηση με Βρυξέλλες – ευτυχώς. Ένα πράγμα είναι να θεωρείς ότι διαθέτεις δημοσιονομικό χώρο (για το 2020, ήδη και για 2021 το Σύμφωνο Σταθερότητας/αποφυγής ελλειμμάτων έχει μπει στην κατάψυξη σύμφωνα με τον Βάλντις Ντομπρόφσκις). Διαφορετικό να θεωρείς ότι έχεις εσύ ειδικά διαθέσιμους για τον σκοπό αυτό πόρους διαρθρωτικών χρηματοδοτήσεων (αυτοί είναι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, οι οποίοι όμως όλο και απαιτούν κάποιοι προγραμματάκι). Εντελώς άλλο είναι να «αποφασίζεις» ότι δεν ισχύει πια για σένα καμιά δέσμευση της Ενισχυμένης ΜεταΜνημονιακής Παρακολούθησης, ή Εποπτείας (ανεξαρτήτως του ότι η δέσμευση για 3,5% του ΑΕΠ σε πρωτογενές πλεόνασμα παραμένει παγωμένη).
Ενώ, πάντως, από πλευράς χάραξης πολιτικής – και πάντως ανακοίνωσης σχεδιασμών: ακόμη και ιντερνετικά, η ΔΕΘ πλησιάζει... - τα πράγματα παίρνουν την σειρά τους, από πλευράς μηντιακής προσέγγισης των φορολογικών παρατηρείται συνωστισμός ιδεών. Οι οποίες ιδέες δεν είναι πάντα συμβατές ανάμεσά τους. Έτσι, πάντα με αναγωγή στις εισηγήσεις πολιτικής Πισσαρίδη, είδαμε αρχικά να προελαύνει η μείωση ή και κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. παράλληλα η μείωση του τέλους επιτηδεύματος. ύστερα η – γενική, όχι μόνον σε περιπτώσεις όπου λειτουργεί η πίεση του κορωνοϊού – μείωση της προκαταβολής φόρου για την επόμενη χρήση. Διαφορετική είναι, ωστόσο, η διακινούμενη πρόθεση για συνέχιση της μείωσης του ΕΝΦΙΑ όπου, θυμίζουμε, είχε υπάρξει – γενική, κλιμακωτή – η πρώτη κίνηση οικονομικής πολιτικής ευθύς ως ανέλαβε τα ηνία η σημερινή Κυβέρνηση (και προτού μας έρθει ο Covid-19). διαφορετική/πιο διαρθρωτική, η αναφορά σε μεταβίβαση του ΕΝΦΙΑ ή μέρους του ΕΝΦΙΑ, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (με, ή χωρίς δυνατότητα ορισμού της κλίμακας επιβάρυνσης). εντελώς διαφορετική υπόθεση η πρόθεση για μείωση ή εξάλειψη του «συμπληρωματικού φόρου» ακινήτων, ο οποίος προστίθεται στον κυρίως ΕΝΦΙΑ για τις μεγάλες περιουσίες.
Για όποιον δεν έχει τα μεγέθη πρόχειρα, πάνω από 7,3 εκατομμύρια είναι τα σημειώματα ΕΝΦΙΑ που εκδίδονται από την ΑΑΔΕ για την είσπραξη κάπου 2,5 δις ευρώ (η βάση υπολογισμού δίνει κάπου 3,2 δις, η εισπραξιμότητα όμως...). Ο «συμπληρωματικός φόρος», που κάνει τον ΕΝΦΙΑ από φόρο ακινήτων, φόρο μεγάλης – δηλαδή... άνω των 250.000 ευρώ σε συνολική αντικειμενική αξία – ακίνητης περιουσίας, αφορά 450.000 άτομα συν κάπου 50.000 εταιρείες, όμως αποδίδει 650 εκατομμύρια από τους πρώτους, συνολικά 1 δις ευρώ. Μιας και αναφερθήκαμε στην εισφορά αλληλεγγύης, που ξεκινούσε από τα 12.000 ευρώ/έτος (με συντελεστές από 2,2% μέχρι και 10%), αυτή αποδίδει κάτι σαν 650 εκατ. ευρώ. Ενώ, αθροιζόμενες, οι κατηγορίες τέλους επιτηδεύματος «φέρνουν» 435 εκατ. ευρώ. Δεν θάπρεπε να χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για νάναι φανερό ότι οι διάφορες αυτές εκδοχές φορολογικού σχεδιασμού αφορούν διαφορετικά «κοινά». Ούτε βέβαια ιδιαίτερη φαντασία, για να συνειδητοποιηθεί ότι δεν μπορούν να σωρευθούν όλες οι προσεγγίσεις – μαζί, άλλωστε, και με την μείωση του φορολογικού συντελεστή εταιρειών από 28% στο 24%, του φόρου μερισμάτων από το 10% στο 5%.
Η Επιτροπή Πισσαρίδη θέτει ως προτεραιότητα την στήριξη (δηλαδή: την μείωση των επιβαρύνσεων) της μισθωτής εργασίας. Πέρα από την – άλλη προσέγγιση – μείωση του μη-μισθολογικού κόστους στην παραγωγή. Η ίδια Επιτροπή δεν προσεγγίζει ευθέως το θέμα, όμως γενικευμένη είναι η αίσθηση ότι στις προτεραιότητες – όχι δε μόνον της σημερινής Κυβέρνησης, ακόμη και της προηγούμενης που «ζεματίστηκε» από την διακηρυχθείσα μεροληψία της υπέρ μη-προνομιούχων – βρίσκεται πολύ ψηλά η μεσαία τάξη. Όμως... ποια μεσαία τάξη;
Προτού πάνε βαθύτερα στην αναζήτηση, ας διαβάσουν οι διαμορφωτές πολιτικής το «Μεσαίο Κενό: η Ακμή και η Κρίση της Μεσαίας Τάξης», του Φοίβου Καρζή. Θα τους βοηθήσει, πολύ. Mεσαία τάξη ως διεκδίκηση ανόδου; Ως κατοχύρωση κεκτημένων; Ως άρνηση κάθε διακινδύνευσης;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 13/8/2020.
Η διαφαινόμενη έναρξη διαλόγου με την Τουρκία, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο πρέπει να μείνει ανοιχτό. Οι γνωστές αντιρρήσεις, που προέρχονται από την "Σχολή της ακινησίας" στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αναγκαίο να παρακαμφθούν. Είδαμε πού μπορεί να μας οδηγήσουν. Μια θερμή σύγκρουση θα είναι πάντα πιθανή, όσο τα προβλήματα μένουν ανοιχτά.
Η ειλικρίνεια προς την κοινή γνώμη, είναι απαραίτητη. Διάλογος, διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση είναι μέθοδοι, όχι μόνο αποδεκτές, αλλά οι μόνες που επιλύουν τα διεθνή προβλήματα. Έχουν επιλύσει θέματα, πολύ πιο περίπλοκα και σύνθετα από ότι είναι οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Όχι διάλογος για τον διάλογο. Όχι για να ροκανίζουμε τον χρόνο. Όχι για το θεαθήναι. Αλλά για διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων. Διαδικαστικά κόλπα, λεκτικές ακροβασίες, παιχνίδια τακτικής, εξάντλησαν προ πολλού την όποια "χρησιμότητα" τους.
Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Είναι το εύρος των χωρικών υδάτων, το οποίο πρέπει να είναι σαφές όταν πάμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Και από την στιγμή που ρυθμίζουμε τελεσίδικα τα χωρικά ύδατα, θα πρέπει να ρυθμιστεί και ο εναέριος χώρος. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα έχει την διεθνή πρωτοτυπία να έχει εναέριο χώρο στα 10 μίλια, ενώ τα χωρικά ύδατα της είναι στα 6 μίλια. Αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από πολλές χώρες διεθνώς, όχι μόνο από την Τουρκία, και αποτελεί πηγή έντασης με αερομαχίες κ.α. στο Αιγαίο.
Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα επιπλέον, έχουν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, επί πολλά χρόνια. Δεν είναι πλέον, ούτε πρέπει να αποτελεί ταμπού. Η ρύθμιση τους θα έφερνε και την Ελλάδα, αλλά και την Τουρκία, πιο κοντά στις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, που συνεχώς επικαλείται η χώρα μας.
Σε αυτές τις επαφές έχουν συμφωνηθεί κάποιες ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να είναι η βάση μιας οριστικής συμφωνίας, με επέκταση, εμβάθυνση και επικαιροποίηση τους. Αυτές είναι:
- Επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με διαπραγμάτευση ή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
- Η τουρκική υφαλοκρηπίδα να μην εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου
- Η ελληνική υφαλοκρηπίδα να μην κλείνει τις εξόδους της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου
- Η Ελλάδα να μην επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Η Ελλάδα να προσαρμόσει τον εναέριο χώρο της στην αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Να μην εγερθεί ζήτημα ΑΟΖ
- Η επίλυση των διαφορών να λαμβάνει υπόψη ανάγκες και εκατέρωθεν φόβους.
Αυτό είναι το πραγματικό και θετικό "εθνικό κεκτημένο". Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (5/8/2020).
Διαφορετικά προετοιμάστηκε το έδαφος - δια διαρροών: πώς αλλιώς; - και διαφορετικά λειτούργησε ο μη-ακριβώς-ανασχηματισμός, με τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να περάσει, ουσιαστικά, στην δεύτερη χρονιά της εξουσίας του.
Πώς λειτούργησε; Με τριπλά «ΑνδρεοΠαπανδρεϊκό» τρόπο: πρώτον, άφησε επί εβδομάδες να σέρνονται «πληροφορίες», φήμες, εκτιμήσεις κοκ., ανεβάζοντας έτσι και των υπουργών την ανησυχία αλλά και της κοινής γνώμης (πάντως των δημοσιογράφων...) την περιέργεια. δεύτερον, με την αναβάπτιση του ανασχηματισμού σε «μίνι-αναδιάρθρωση της κυβέρνησης» ή «διαρθρωτικές αλλαγές»: αντιστοίχως, ο Ανδρέας είχε βαφτίσει «αναδόμηση». Ο τρίτος τρόπος πιο ουσιώδης: με την είσοδο του Πάνου Τσακλόγλου στην Κυβέρνηση, στο υπουργείο Εργασίας για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, ανθρώπου με προϋπηρεσία στην διακυβέρνηση (Πρόεδρος του ΣΟΕ στην διακεκαυμένη ζώνη του Μνημονίου-2) με Σημιτικό προφίλ και με ειδικό βάρος που ήδη έδειχνε η συμμετοχή του στην Επιτροπή Πισσαρίδη, ψαλιδίζονται φανερά τα φτερά του Γιάννη Βρούτση. με την αναβάθμιση σε Αναπληρωτή υπουργό του Νίκου Παπαθανάση, και μάλιστα με αρμοδιότητα τις Ιδιωτικές Επενδύσεις και τα ΣΔΙΤ υποχωρεί η ευρεία αρμοδιότητα Ανάπτυξης του υπερδραστήριου Αδώνιδος Γεωργιάδη. με την αντίστοιχη αναβάθμιση του Θόδωρου Σκυλακάκη, ολοκληρώνεται το σχήμα διαχείρισης των πόρων Ταμείου Ανάκαμψης + ΕΣΠΑ με Άκη Σκέρτσο-Δημήτρη Σκάλκο- Άλεξ Πατέλη-Μιχάλη Αργυρού. Μόλις είπαμε «διαχείρισης πόρων», ενώ εννοούμε διαπραγματευτικής διεκδίκησης, διαμόρφωσης και κατάθεσης Εθνικού Σχεδίου προς έγκριση και ύστερα άντλησης πόρων και τελικά εφαρμογής πολιτικής .
Ο ανασχηματισμός αυτός που σχεδιάστηκε και προχώρησε σε δυο φάσεις - η πρώτη ήταν η δημιουργία της de facto Ομάδας Έργου για το Ταμείο Ανάκαμψης κοκ, η δεύτερη ο κυρίως ανασχηματισμός - ουσιαστικά ενίσχυσε την επιλογή της συγκεντρωτικής/από Μαξίμου διαχείρισης. Με τις επιλογές του Ταμείου Ανάκαμψης/Next Generation EU για πράσινη ανάπτυξη, για ψηφιακή μετάβαση, για ενίσχυση της απασχόλησης να προσθέτουν ένα ακόμη στοιχείο «πειθάρχησης». (Ενώ, στο ταπεινό επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής, «έπαιξε» η τυπική διατήρηση των χαρτοφυλακίων των Σαμαρικής επινεύσεως Βρούτση και Γεωργιάδη, μαζί και με την ανάλογη επιλογή Νικολάου Ταγαρά, με ασαφή την σχέση με Προστασία του Περιβάλλοντος - και Ζωής Ράπτη, με αντίστοιχη απόσταση από την Ψυχική Υγεία).
Ο νωπός αυτός ανασχηματισμός/κυβερνητικός επανασχεδιασμός ήρθε να συνδεθεί - συνειδητά - με την δημοσιοποίηση-προς-διαβούλευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης Πισσαρίδη/Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, που συγκρότησε την Επιτροπή Πισσαρίδη, πέρα από το αναμενόμενο καλωσόρισμα της Ενδιάμεσης Έκθεσης έσπευσε να διευκρινίσει ότι «η Επιτροπή είναι ανεξάρτητη και οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές αποφάσεις». Καθώς και ότι «οι αποφάσεις για το Αναπτυξιακό Σχέδιο θα ληφθούν από την Κυβέρνηση (αυτονόητο), κατόπιν του ευρύτατου διαλόγου που θα διεξαχθεί στην χώρα (ευχή; προαναγγελία;)». Με άλλα λόγια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης την πήρε μιαν κάποια απόσταση από το κείμενο της Ενδιάμεσης Έκθεσης...
Αναμενόμενο πάντως ήταν τα πρώτα ήδη στοιχεία της Έκθεσης Πισσαρίδη να αποτελέσουν εκκίνηση πολιτικής αντιπαράθεσης. «Ανατριχιαστική» κατά την Έφη Αχτσιόγλου η Έκθεση, καθώς «αντιμετωπίζει τους εργαζόμενους αποκλειστικά ως πρόβλημα». «Περισσότεροι φόροι για τους πολλούς, φοροελαφρύνσεις για τους λίγους, καμιά ουσιαστική, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους» κατά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Επιλογή της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης να συστήσει «αντι-Επιτροπή» με επικεφαλής Λούκα Κατσέλη - ο Αλέξης Τσίπρας είχε άλλωστε σπεύσει να ζητήσει κατάθεση της Έκθεσης για άμεση έναρξη της δημόσιας συζήτησης. Προηγήθηκε πρωτοβουλία Βαγγέλη Βενιζέλου/ «Κύκλου Ιδεών» για την δημιουργία Παρατηρητήριου «για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης», με συμμετοχή στελεχών όπως ο Γ. Μανιάτης, ο Κ. Καρτάλης, ο Θ. Τσαυτάρης, ο Αντ. Τριφύλλης, ο Γ. Γιαννούσης και (last but not least) ο Αλ. Κρητικός , με πολύπλευρη τεχνογνωσία.
Θεωρήσαμε «αναμενόμενη» την πολιτική αντιπαράθεση. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε είναι όσο παίρνει μη-εποικοδομητικός. Η Έκθεση Πισσαρίδη αξίζει να διαβαστεί – να διαβαστεί ουσιαστικά, χωρίς χρωματιστά γυαλιά! – τουλάχιστον για την διάγνωση των αδιεξόδων της Ελληνικής οικονομίας. Ύστερα, να διαβαστεί για τους άξονες απαντήσεων που δίνει στα βασικά ερωτήματα – Ασφαλιστικό/κινητοποίηση εγχώριας αποταμίευσης, βελτίωση της απασχόλησης με τα μάτια στραμμένα στην παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια. Και ύστερα, ας αρχίσουν οι αντιπαραθέσεις.
Πάντως, επειδή παραπάνω αναφέραμε πολλά ονόματα, ας μην μας ξεφύγει ο καίριος ρόλος ενός ακόμη: του Θανάση Μπακόλα – «συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα ΕΕ με βάση τις Βρυξέλλες». Γιατί αυτό; Επειδή ΟΥΤΕ στις Βρυξέλλες έχουν ξεκαθαρίσει αρμοδιότητες και διαδικασίες (η επισήμανση του Αλ. Κρητικού) – δεν έχουν καν γίνει γνωστά πρόσωπα! – που θα βάλουν στο μικροσκόπιο το όποιο Εθνικό Σχέδιο θα υποβάλουμε. Χωρίς προετοιμασία του εδάφους, ποια έγκριση και πώς;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (8/8/2020).