Wednesday, 09 October 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Όταν μιλάμε για επικοινωνία, εννοούμε ένα κοινό μήνυμα, ένας στόχος που τηρούν όλοι πολύ ευλαβικά (για να χρησιμοποιήσω την φρασεολογία των διαφημίσεων). Δεν υπάρχουν διαφορετικές ατζέντες (π.χ. θέλω να παραστώ στην έναρξη του σιντριβανιού Ομονοίας, να εγκαινιάσω αγάλματα κλπ). Υπάρχει η κυβερνητική γραμμή της καθολικής απαγόρευσης μιας εικόνας που δεν ταιριάζει με τον στρατηγικό μας στόχο: on message - in volume - on time είναι το μάντρα που ακολουθείς μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει μέχρι να γίνει δεύτερη φύση στο κοινό σου.
Αποφασίζουμε κοινή μάσκα που θα προωθήσουμε πχ φαρμακευτική/υφασμάτινη. Δεν κατεβαίνει ο Χαρδαλιάς στην Ζάκυνθο και κάνει online δηλώσεις στην κάμερα με φιμωτράκι (ή με καθόλου μάσκα στην Κρήτη), μόνο και μόνο για να μας πει μετά ότι τα φιμωτράκια είναι αναποτελεσματικά.
Μετά την καραντίνα υπήρξε διάλυση της ομοιομορφίας στην εικόνα σχετικά με την τήρηση των μέτρων, π.χ. ξανά, εκδηλώσεις, εγκαίνια κ.λ.π Ακόμα κι αν κάποιος υπουργός ή βουλευτής ή αυτοδιοικητικός (μηδενική έμφαση στις μικρές κοινωνίες, δεν ενεργοποιήθηκαν επικοινωνιακά οι αυτοδιοικητικοί) φορούσε μάσκα, αυτό δεν έβγαινε προς τα έξω ως εικόνα παρά μόνο όταν ήταν πλέον αργά.
Το μοναδικό άτομο διευρυμένης αποδοχής κατά την διάρκεια της πανδημίας, ο Σωτήρης Τσιόδρας, έκοψε τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση. Δεν βγάζουμε από το προσκήνιο άτομα που έχουν το effect: εσένα-γνωρίζω-εσένα-εμπιστεύομαι.
Όταν ξαναγύρισε σε υπουργικό συμβούλιο, φορώντας μόνο ο ίδιος και ο Χαρδαλιάς μάσκα, οι υπεύθυνοι επέτρεψαν στα ειδησεογραφικά μέσα που οι ίδιοι είχαν προηγουμένως πληρώσει αδρά, να διακινήσουν φωτό αυτής της διαφοράς (δηλαδή Τσιόδρας με μάσκα, πρωθυπουργός χωρίς). Μιλάμε για κολοσσιαίο λάθος ερασιτεχνών.
Το μοναδικό άτομο που έκανε γκελ στις γυναίκες και στα νεανικά κοινά (εξού και βάσισαν πάνω του τα σόου τους οι Ζαχαράτος και Σεφερλής) ήταν ο Χαρδαλιάς. Και τι κάνεις; Τον τραβάς από την απογευματινή ενημέρωση, του μαθαίνεις να μιλάει υπηρεσιακά, σαν να είναι πολιτικός και τον ξαναστέλνεις στα κανάλια αλλαγμένο. Αν θέλαμε κάποιον να κάνει απλή ανάγνωση κειμένων, υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι. Χρειάζεται να εκμεταλλευτείς δημιουργικά τις ιδιότητες ενός χαρακτήρα, ακόμα κι όταν αυτές βγαίνουν προς τα έξω ως καρικατούρα.
Σφήνα στην πανδημία, μπαίνει στην επικαιρότητα το θέμα του Μεγάλου Περιπάτου και γίνεται diversion της προσοχής και κατάρρευση της επιμονής στο μήνυμά μας. Αν μιλάμε για δρόμους και φοίνικες, τότε σίγουρα ο κίνδυνος έχει περάσει;
Φτιάχνεις διαφημίσεις με την Βίκυ Σταυροπούλου να κάνει body shaming στον εαυτό της (diversion μηνύματος). Πώς φτιάχνουμε μάσκα από σωβρακοφανέλα, ότι πιο άχρηστη πληροφορία έχει παρουσιαστεί. Αντιθέτως, αν δόθηκαν χρήματα σε αυτό το project, θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί στο μοίρασμα δωρεάν υφασμάτινων, ανθεκτικών μασκών από ελληνική βιοτεχνία κατασκευής σε ευπαθείς ομάδες. Με ένα σμπάρο, τρία τρυγόνια (ενίσχυση της εικόνας των ανθρώπων που βιοπορίζονται μέσω της κρίσης. Προσοχή – ΟΧΙ αυτών που τις φτιάχνουν δωρεάν, αν και η πράξη είναι θεάρεστη, αλλά χρειάζεται να δείξεις ότι υπάρχει επαγγελματική ζωή μέσα στον θάνατο όχι όλο φιλανθρωπία).
Δίνεις τρελά λεφτά σε άγνωστα σάιτ, βάζοντας ως προτεραιότητα το να πληρώσεις τα πελατάκια σου. Αφήνεις απέξω τις influencer του Instagram και τα νεανικά κοινά που δεν βλέπουν τηλεόραση ή διαβάζουν, αλλά είναι καρφωμένα στο κοινωνικά δίκτυα.
Δεν χρησιμοποιείς ποτέ αντίστοιχα με την χρήση μάσκας μηνύματα στο διαδίκτυο (είναι σαν να έχει σταματήσει η καμπάνια), οι διαφημίσεις σου είναι παρωχημένου περιεχομένου, ηθικοπλαστικές και άσχημες αισθητικά. Σε ένα κόσμο που δεν βγάζει τίποτα χωρίς φίλτρο, δεν έχεις το επικοινωνιακό προσωπικό που αντιστοιχεί σε μικρότερες ηλικίες και τελικά στοχεύεις μόνο στις ευπαθείς ομάδες αλλά όχι σε αυτούς που μπορούν να μεταδώσουν τον ιό.
1. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί βοήθησε τον Ερντογάν να ανεβάσει τη δημοτικότητά του – μια στιγμή, που λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης της χώρας του, έχει πάρει την κατιούσα. Αυτή η κίνηση οδήγησε μεν στη διεθνή κατακραυγή, αλλά κέρδισε την στήριξη των τούρκων πιστών και των υπερπατριωτών. Με αυτή την κίνηση ο Ερντογάν απορρίπτει κατηγορηματικά τον κεμαλικό εκσυγχρονισμό και οδηγεί τη χώρα στην οπισθοδρομική ισλαμοποίηση.
2. Μια δεύτερη κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή μια κίνηση που θα ενέτεινε ακόμα περισσότερο τη δημοτικότητά του, θα ήταν η κατάληψη μιας ή περισσοτέρων βραχονησίδων που η Τουρκία δεν θεωρεί πως ανήκουν στην ελληνική επικράτεια. Αυτό σίγουρα θα οδηγούσε σε αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων συμμάχων. Αντιδράσεις όμως που δεν θα οδηγούσαν από τα λόγια στις πράξεις (π.χ. με την επιβολή ευρωπαϊκών κυρώσεων). Η κυρία Μέρκελ δεν θέλει επ' ουδενί λόγο να ταράξει τα ύδατα στην σχέση της με τον Ερντογάν – τουλάχιστον όσο αυτή παραμένει στην καγκελαρία.
3. Πώς θα αντιδράσει η κυβέρνηση σε περίπτωση που ο Ερντογάν αγνοήσει τις συμβουλές της κυρίας Μέρκελ και καταλάβει μια ελληνική βραχονησίδα; Ο πρωθυπουργός έχει δύο εναλλακτικές λύσεις. Η πρώτη, μάλλον απίθανη, είναι να προσπαθήσει να κινητοποιήσει τους συμμάχους μας στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στα Ηνωμένα Έθνη και αλλού για να επέμβουν δυναμικά. Σίγουρα θα υπάρξουν έντονες διαμαρτυρίες, αλλά μόνο στα λόγια. Σε αυτή την περίπτωση, η ακινησία της κυβέρνησης θα θεωρηθεί από πολλούς, κυρίως υπερπατριώτες, ως προδοσία. Η δεύτερη λύση είναι η άμεση στρατιωτική απάντηση. Είναι η αντιμετώπιση της παράνομης τουρκικής βίας με τη δίκαιη ελληνική στρατιωτική επέμβαση. Θα υπάρξουν βέβαια προσπάθειες από τους συμμάχους μας για να σταματήσει όσο πιο γρήγορα γίνεται μια στρατιωτική σύγκρουση. Δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο πως ο απρόβλεπτος Ερντογάν θα συμμορφωθεί. Μπορεί κάλλιστα να παίζει τον παλικαρά στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αφού έχει να αντιμετωπίσει την αντίδραση μιας χώρας που είναι στρατιωτικά λιγότερο ισχυρή. Γιατί όσο ηρωικός και ετοιμοπόλεμος και αν είναι ο ελληνικός στρατός, η Τουρκία αργά ή γρήγορα θα επικρατήσει.
Βέβαια ο Ερντογάν θα μπορούσε να επιλέξει μια παρέμβαση όχι στο Αιγαίο, αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτή την περίπτωση όμως θα είχε να αντιμετωπίσει πολύ πιο σοβαρούς αντιπάλους – από το Ισραήλ και την Αίγυπτο μέχρι την Γαλλία. Σε αυτό το πλαίσιο βέβαια, οι ψευτοπαληκαρισμοί του σουλτάνου δεν πιάνουν.
4. Ο μόνος τρόπος αποφυγής του παραπάνω καταστροφικού για τη χώρα μας σεναρίου, όπως έχουν πολλοί επανειλημμένα υποστηρίξει, είναι η προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης. Το επιχείρημα αυτών που διαφωνούν με την παραπάνω λύση είναι πως ο Ερντογάν θα την απορρίψει. Αλλά αυτό που αγνοούμε είναι πως ο τούρκος πρόεδρος έχει απορρίψει και θα εξακολουθήσει να απορρίπτει την προσφυγή στην Χάγη όσο η ελληνική κυβέρνηση θέλει Χάγη α-λα-καρτ. Δηλαδή το δικαστήριο να ασχοληθεί μόνο με τις διαφορές μας στο πλαίσιο της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, και όχι με τις άλλες διαφορές που κατά την γνώμη της κυβέρνησης δεν υπάρχουν. Εάν όμως δεχόμασταν το προφανές, δηλαδή πως υπάρχουν και άλλες διαφορές, τότε δεν είναι καθόλου σίγουρο πως ο Ερντογάν θα απέρριπτε μια προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο. Για παράδειγμα, πρόσφατα ο τούρκος πρόεδρος μέσω του Ιμπραήμ Κενίν, δήλωσε πως η Τουρκία δέχεται την έναρξη συνομιλιών που θα ασχοληθούν με όλα τα θέματα, όχι μόνο με αυτά που μας συμφέρουν (βλ. Καθημερινή, 26/7/2020). Αυτή η τουρκική στάση δυστυχώς απορρίπτεται από τη χώρα μας. Όπως τόνισε ο υπουργός εξωτερικών Νίκος Δένδιας (Το Βήμα, 2/8/2020), οι συζητήσεις με την Τουρκία θα περιοριστούν στις διαφορές που έχουμε σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ (στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο). Κατά τον κύριο Δένδια, κάθε άλλη διεύρυνση θα μας οδηγούσε σε μια παγίδα. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, σίγουρα η γείτονα χώρα θα απορρίψει τις διαπραγματεύσεις. Άρα οι συνομιλίες θα αποτύχουν. Δηλαδή θα γίνει πολύς θόρυβος για το τίποτα.
Εάν η κυβέρνηση δεχόταν την τουρκική πρόταση, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει όχι σε συνομιλίες φούμαρα, αλλά σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με μεσοπρόθεσμο στόχο ένα συνυποσχετικό για μια προσφυγή σε ένα διεθνές δικαστήριο που θα αποφασίσει σε ποιες διαφορές έχουμε δίκιο και σε ποιες δεν έχουμε.
5. Βέβαια δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αποφάσεις του δικαστηρίου. Αλλά όπως σχεδόν όλοι πιστεύουν με βάση τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου, θα πάρουμε αλλά και θα δώσουμε. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, μια απόφαση της Χάγης που δεν θα οδηγήσει στο να πάρουμε χωρίς να δώσουμε, θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση τον πρωθυπουργό. Οι «σαμαρικοί» θα αντιδράσουν δυναμικά, αφού μια τέτοια εξέλιξη θα υπέσκαπτε τη συνοχή του κόμματος. Την ίδια αρνητική αντίδραση μπορεί να προβλέψει κανείς σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των πολιτών – διότι κανένα κόμμα δεν είχε το θάρρος να πει στον κόσμο την αλήθεια. Δηλαδή πως υπάρχουν και άλλες διαφορές μεταξύ των χωρών.
Συμπέρασμα. Ο μόνος τρόπος να τα βρούμε με την Τουρκία είναι μέσω της δικαστικής απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου. Άλλη λύση απλά δεν υπάρχει. Δυστυχώς για την στιγμή, κανένα κόμμα δεν λέει τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη. Είναι καιρός όμως τα κόμματα να συμφωνήσουν στη μόνη λύση που μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή μιας εθνικής καταστροφής. Δυστυχώς για την στιγμή, μια τέτοια λύση δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα" στις 15/8/2020.
Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς η – επισήμως κατατεθειμένη για δημόσια διαβούλευση – Ενδιάμεση Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη αξιοποιείται όπως ο καθένας βολεύεται (και, συνεπώς, όπως επιλέγει θέμα, ή οπτική γωνία, ή και ατάκα). Πώς ένα απλά γραμμένο, όμως καθόλου απλουστευτικό κείμενο οδηγεί σε ασύμβατες κατευθύνσεις.
Ας σημειώσουμε ότι μια πύκνωση ενδιαφέροντος, με αντίστοιχα ανάδειξη προβληματισμών/εισηγήσεων της Έκθεσης Πισσαρίδη, παρατηρείται γύρω από τα φορολογικά. Είχαμε από νωρίς σημειώσει πώς – ακόμη και προτού κατατεθεί/ανοίξει σε συζήτηση το κείμενο – ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επιλέξει να δημοσιοποιήσει ως πρόθεση της Κυβέρνησης να «αξιοποιήσει» κάτι σαν 6 δις ευρώ από τα 32+ του διαβόητου Ταμείου Ανάκαμψης για χρηματοδότηση των (σχεδιαζόμενων) φορολογικών ελαφρύνσεων και μειώσεων ασφαλιστικών εισφορών.
Ο υπερβολικός ενθουσιασμός προς αυτήν την κατεύθυνση , τώρα, συμμαζεύτηκε: ένα πληρέστερο πακέτο φορολογικών ελαφρύνσεων προωθείται για προ-συζήτηση με Βρυξέλλες – ευτυχώς. Ένα πράγμα είναι να θεωρείς ότι διαθέτεις δημοσιονομικό χώρο (για το 2020, ήδη και για 2021 το Σύμφωνο Σταθερότητας/αποφυγής ελλειμμάτων έχει μπει στην κατάψυξη σύμφωνα με τον Βάλντις Ντομπρόφσκις). Διαφορετικό να θεωρείς ότι έχεις εσύ ειδικά διαθέσιμους για τον σκοπό αυτό πόρους διαρθρωτικών χρηματοδοτήσεων (αυτοί είναι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, οι οποίοι όμως όλο και απαιτούν κάποιοι προγραμματάκι). Εντελώς άλλο είναι να «αποφασίζεις» ότι δεν ισχύει πια για σένα καμιά δέσμευση της Ενισχυμένης ΜεταΜνημονιακής Παρακολούθησης, ή Εποπτείας (ανεξαρτήτως του ότι η δέσμευση για 3,5% του ΑΕΠ σε πρωτογενές πλεόνασμα παραμένει παγωμένη).
Ενώ, πάντως, από πλευράς χάραξης πολιτικής – και πάντως ανακοίνωσης σχεδιασμών: ακόμη και ιντερνετικά, η ΔΕΘ πλησιάζει... - τα πράγματα παίρνουν την σειρά τους, από πλευράς μηντιακής προσέγγισης των φορολογικών παρατηρείται συνωστισμός ιδεών. Οι οποίες ιδέες δεν είναι πάντα συμβατές ανάμεσά τους. Έτσι, πάντα με αναγωγή στις εισηγήσεις πολιτικής Πισσαρίδη, είδαμε αρχικά να προελαύνει η μείωση ή και κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. παράλληλα η μείωση του τέλους επιτηδεύματος. ύστερα η – γενική, όχι μόνον σε περιπτώσεις όπου λειτουργεί η πίεση του κορωνοϊού – μείωση της προκαταβολής φόρου για την επόμενη χρήση. Διαφορετική είναι, ωστόσο, η διακινούμενη πρόθεση για συνέχιση της μείωσης του ΕΝΦΙΑ όπου, θυμίζουμε, είχε υπάρξει – γενική, κλιμακωτή – η πρώτη κίνηση οικονομικής πολιτικής ευθύς ως ανέλαβε τα ηνία η σημερινή Κυβέρνηση (και προτού μας έρθει ο Covid-19). διαφορετική/πιο διαρθρωτική, η αναφορά σε μεταβίβαση του ΕΝΦΙΑ ή μέρους του ΕΝΦΙΑ, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (με, ή χωρίς δυνατότητα ορισμού της κλίμακας επιβάρυνσης). εντελώς διαφορετική υπόθεση η πρόθεση για μείωση ή εξάλειψη του «συμπληρωματικού φόρου» ακινήτων, ο οποίος προστίθεται στον κυρίως ΕΝΦΙΑ για τις μεγάλες περιουσίες.
Για όποιον δεν έχει τα μεγέθη πρόχειρα, πάνω από 7,3 εκατομμύρια είναι τα σημειώματα ΕΝΦΙΑ που εκδίδονται από την ΑΑΔΕ για την είσπραξη κάπου 2,5 δις ευρώ (η βάση υπολογισμού δίνει κάπου 3,2 δις, η εισπραξιμότητα όμως...). Ο «συμπληρωματικός φόρος», που κάνει τον ΕΝΦΙΑ από φόρο ακινήτων, φόρο μεγάλης – δηλαδή... άνω των 250.000 ευρώ σε συνολική αντικειμενική αξία – ακίνητης περιουσίας, αφορά 450.000 άτομα συν κάπου 50.000 εταιρείες, όμως αποδίδει 650 εκατομμύρια από τους πρώτους, συνολικά 1 δις ευρώ. Μιας και αναφερθήκαμε στην εισφορά αλληλεγγύης, που ξεκινούσε από τα 12.000 ευρώ/έτος (με συντελεστές από 2,2% μέχρι και 10%), αυτή αποδίδει κάτι σαν 650 εκατ. ευρώ. Ενώ, αθροιζόμενες, οι κατηγορίες τέλους επιτηδεύματος «φέρνουν» 435 εκατ. ευρώ. Δεν θάπρεπε να χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για νάναι φανερό ότι οι διάφορες αυτές εκδοχές φορολογικού σχεδιασμού αφορούν διαφορετικά «κοινά». Ούτε βέβαια ιδιαίτερη φαντασία, για να συνειδητοποιηθεί ότι δεν μπορούν να σωρευθούν όλες οι προσεγγίσεις – μαζί, άλλωστε, και με την μείωση του φορολογικού συντελεστή εταιρειών από 28% στο 24%, του φόρου μερισμάτων από το 10% στο 5%.
Η Επιτροπή Πισσαρίδη θέτει ως προτεραιότητα την στήριξη (δηλαδή: την μείωση των επιβαρύνσεων) της μισθωτής εργασίας. Πέρα από την – άλλη προσέγγιση – μείωση του μη-μισθολογικού κόστους στην παραγωγή. Η ίδια Επιτροπή δεν προσεγγίζει ευθέως το θέμα, όμως γενικευμένη είναι η αίσθηση ότι στις προτεραιότητες – όχι δε μόνον της σημερινής Κυβέρνησης, ακόμη και της προηγούμενης που «ζεματίστηκε» από την διακηρυχθείσα μεροληψία της υπέρ μη-προνομιούχων – βρίσκεται πολύ ψηλά η μεσαία τάξη. Όμως... ποια μεσαία τάξη;
Προτού πάνε βαθύτερα στην αναζήτηση, ας διαβάσουν οι διαμορφωτές πολιτικής το «Μεσαίο Κενό: η Ακμή και η Κρίση της Μεσαίας Τάξης», του Φοίβου Καρζή. Θα τους βοηθήσει, πολύ. Mεσαία τάξη ως διεκδίκηση ανόδου; Ως κατοχύρωση κεκτημένων; Ως άρνηση κάθε διακινδύνευσης;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 13/8/2020.
Η διαφαινόμενη έναρξη διαλόγου με την Τουρκία, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο πρέπει να μείνει ανοιχτό. Οι γνωστές αντιρρήσεις, που προέρχονται από την "Σχολή της ακινησίας" στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αναγκαίο να παρακαμφθούν. Είδαμε πού μπορεί να μας οδηγήσουν. Μια θερμή σύγκρουση θα είναι πάντα πιθανή, όσο τα προβλήματα μένουν ανοιχτά.
Η ειλικρίνεια προς την κοινή γνώμη, είναι απαραίτητη. Διάλογος, διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση είναι μέθοδοι, όχι μόνο αποδεκτές, αλλά οι μόνες που επιλύουν τα διεθνή προβλήματα. Έχουν επιλύσει θέματα, πολύ πιο περίπλοκα και σύνθετα από ότι είναι οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Όχι διάλογος για τον διάλογο. Όχι για να ροκανίζουμε τον χρόνο. Όχι για το θεαθήναι. Αλλά για διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων. Διαδικαστικά κόλπα, λεκτικές ακροβασίες, παιχνίδια τακτικής, εξάντλησαν προ πολλού την όποια "χρησιμότητα" τους.
Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Είναι το εύρος των χωρικών υδάτων, το οποίο πρέπει να είναι σαφές όταν πάμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Και από την στιγμή που ρυθμίζουμε τελεσίδικα τα χωρικά ύδατα, θα πρέπει να ρυθμιστεί και ο εναέριος χώρος. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα έχει την διεθνή πρωτοτυπία να έχει εναέριο χώρο στα 10 μίλια, ενώ τα χωρικά ύδατα της είναι στα 6 μίλια. Αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από πολλές χώρες διεθνώς, όχι μόνο από την Τουρκία, και αποτελεί πηγή έντασης με αερομαχίες κ.α. στο Αιγαίο.
Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα επιπλέον, έχουν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, επί πολλά χρόνια. Δεν είναι πλέον, ούτε πρέπει να αποτελεί ταμπού. Η ρύθμιση τους θα έφερνε και την Ελλάδα, αλλά και την Τουρκία, πιο κοντά στις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, που συνεχώς επικαλείται η χώρα μας.
Σε αυτές τις επαφές έχουν συμφωνηθεί κάποιες ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να είναι η βάση μιας οριστικής συμφωνίας, με επέκταση, εμβάθυνση και επικαιροποίηση τους. Αυτές είναι:
- Επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με διαπραγμάτευση ή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
- Η τουρκική υφαλοκρηπίδα να μην εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου
- Η ελληνική υφαλοκρηπίδα να μην κλείνει τις εξόδους της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου
- Η Ελλάδα να μην επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Η Ελλάδα να προσαρμόσει τον εναέριο χώρο της στην αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Να μην εγερθεί ζήτημα ΑΟΖ
- Η επίλυση των διαφορών να λαμβάνει υπόψη ανάγκες και εκατέρωθεν φόβους.
Αυτό είναι το πραγματικό και θετικό "εθνικό κεκτημένο". Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (5/8/2020).
Διαφορετικά προετοιμάστηκε το έδαφος - δια διαρροών: πώς αλλιώς; - και διαφορετικά λειτούργησε ο μη-ακριβώς-ανασχηματισμός, με τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να περάσει, ουσιαστικά, στην δεύτερη χρονιά της εξουσίας του.
Πώς λειτούργησε; Με τριπλά «ΑνδρεοΠαπανδρεϊκό» τρόπο: πρώτον, άφησε επί εβδομάδες να σέρνονται «πληροφορίες», φήμες, εκτιμήσεις κοκ., ανεβάζοντας έτσι και των υπουργών την ανησυχία αλλά και της κοινής γνώμης (πάντως των δημοσιογράφων...) την περιέργεια. δεύτερον, με την αναβάπτιση του ανασχηματισμού σε «μίνι-αναδιάρθρωση της κυβέρνησης» ή «διαρθρωτικές αλλαγές»: αντιστοίχως, ο Ανδρέας είχε βαφτίσει «αναδόμηση». Ο τρίτος τρόπος πιο ουσιώδης: με την είσοδο του Πάνου Τσακλόγλου στην Κυβέρνηση, στο υπουργείο Εργασίας για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, ανθρώπου με προϋπηρεσία στην διακυβέρνηση (Πρόεδρος του ΣΟΕ στην διακεκαυμένη ζώνη του Μνημονίου-2) με Σημιτικό προφίλ και με ειδικό βάρος που ήδη έδειχνε η συμμετοχή του στην Επιτροπή Πισσαρίδη, ψαλιδίζονται φανερά τα φτερά του Γιάννη Βρούτση. με την αναβάθμιση σε Αναπληρωτή υπουργό του Νίκου Παπαθανάση, και μάλιστα με αρμοδιότητα τις Ιδιωτικές Επενδύσεις και τα ΣΔΙΤ υποχωρεί η ευρεία αρμοδιότητα Ανάπτυξης του υπερδραστήριου Αδώνιδος Γεωργιάδη. με την αντίστοιχη αναβάθμιση του Θόδωρου Σκυλακάκη, ολοκληρώνεται το σχήμα διαχείρισης των πόρων Ταμείου Ανάκαμψης + ΕΣΠΑ με Άκη Σκέρτσο-Δημήτρη Σκάλκο- Άλεξ Πατέλη-Μιχάλη Αργυρού. Μόλις είπαμε «διαχείρισης πόρων», ενώ εννοούμε διαπραγματευτικής διεκδίκησης, διαμόρφωσης και κατάθεσης Εθνικού Σχεδίου προς έγκριση και ύστερα άντλησης πόρων και τελικά εφαρμογής πολιτικής .
Ο ανασχηματισμός αυτός που σχεδιάστηκε και προχώρησε σε δυο φάσεις - η πρώτη ήταν η δημιουργία της de facto Ομάδας Έργου για το Ταμείο Ανάκαμψης κοκ, η δεύτερη ο κυρίως ανασχηματισμός - ουσιαστικά ενίσχυσε την επιλογή της συγκεντρωτικής/από Μαξίμου διαχείρισης. Με τις επιλογές του Ταμείου Ανάκαμψης/Next Generation EU για πράσινη ανάπτυξη, για ψηφιακή μετάβαση, για ενίσχυση της απασχόλησης να προσθέτουν ένα ακόμη στοιχείο «πειθάρχησης». (Ενώ, στο ταπεινό επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής, «έπαιξε» η τυπική διατήρηση των χαρτοφυλακίων των Σαμαρικής επινεύσεως Βρούτση και Γεωργιάδη, μαζί και με την ανάλογη επιλογή Νικολάου Ταγαρά, με ασαφή την σχέση με Προστασία του Περιβάλλοντος - και Ζωής Ράπτη, με αντίστοιχη απόσταση από την Ψυχική Υγεία).
Ο νωπός αυτός ανασχηματισμός/κυβερνητικός επανασχεδιασμός ήρθε να συνδεθεί - συνειδητά - με την δημοσιοποίηση-προς-διαβούλευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης Πισσαρίδη/Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, που συγκρότησε την Επιτροπή Πισσαρίδη, πέρα από το αναμενόμενο καλωσόρισμα της Ενδιάμεσης Έκθεσης έσπευσε να διευκρινίσει ότι «η Επιτροπή είναι ανεξάρτητη και οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές αποφάσεις». Καθώς και ότι «οι αποφάσεις για το Αναπτυξιακό Σχέδιο θα ληφθούν από την Κυβέρνηση (αυτονόητο), κατόπιν του ευρύτατου διαλόγου που θα διεξαχθεί στην χώρα (ευχή; προαναγγελία;)». Με άλλα λόγια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης την πήρε μιαν κάποια απόσταση από το κείμενο της Ενδιάμεσης Έκθεσης...
Αναμενόμενο πάντως ήταν τα πρώτα ήδη στοιχεία της Έκθεσης Πισσαρίδη να αποτελέσουν εκκίνηση πολιτικής αντιπαράθεσης. «Ανατριχιαστική» κατά την Έφη Αχτσιόγλου η Έκθεση, καθώς «αντιμετωπίζει τους εργαζόμενους αποκλειστικά ως πρόβλημα». «Περισσότεροι φόροι για τους πολλούς, φοροελαφρύνσεις για τους λίγους, καμιά ουσιαστική, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους» κατά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Επιλογή της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης να συστήσει «αντι-Επιτροπή» με επικεφαλής Λούκα Κατσέλη - ο Αλέξης Τσίπρας είχε άλλωστε σπεύσει να ζητήσει κατάθεση της Έκθεσης για άμεση έναρξη της δημόσιας συζήτησης. Προηγήθηκε πρωτοβουλία Βαγγέλη Βενιζέλου/ «Κύκλου Ιδεών» για την δημιουργία Παρατηρητήριου «για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης», με συμμετοχή στελεχών όπως ο Γ. Μανιάτης, ο Κ. Καρτάλης, ο Θ. Τσαυτάρης, ο Αντ. Τριφύλλης, ο Γ. Γιαννούσης και (last but not least) ο Αλ. Κρητικός , με πολύπλευρη τεχνογνωσία.
Θεωρήσαμε «αναμενόμενη» την πολιτική αντιπαράθεση. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε είναι όσο παίρνει μη-εποικοδομητικός. Η Έκθεση Πισσαρίδη αξίζει να διαβαστεί – να διαβαστεί ουσιαστικά, χωρίς χρωματιστά γυαλιά! – τουλάχιστον για την διάγνωση των αδιεξόδων της Ελληνικής οικονομίας. Ύστερα, να διαβαστεί για τους άξονες απαντήσεων που δίνει στα βασικά ερωτήματα – Ασφαλιστικό/κινητοποίηση εγχώριας αποταμίευσης, βελτίωση της απασχόλησης με τα μάτια στραμμένα στην παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια. Και ύστερα, ας αρχίσουν οι αντιπαραθέσεις.
Πάντως, επειδή παραπάνω αναφέραμε πολλά ονόματα, ας μην μας ξεφύγει ο καίριος ρόλος ενός ακόμη: του Θανάση Μπακόλα – «συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα ΕΕ με βάση τις Βρυξέλλες». Γιατί αυτό; Επειδή ΟΥΤΕ στις Βρυξέλλες έχουν ξεκαθαρίσει αρμοδιότητες και διαδικασίες (η επισήμανση του Αλ. Κρητικού) – δεν έχουν καν γίνει γνωστά πρόσωπα! – που θα βάλουν στο μικροσκόπιο το όποιο Εθνικό Σχέδιο θα υποβάλουμε. Χωρίς προετοιμασία του εδάφους, ποια έγκριση και πώς;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (8/8/2020).
Η διαχείριση επιδημιολογικών κρίσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα και αρκετοί αναρωτιούνται γιατί υπάρχουν αυτές οι διαφορές. Δεν θα μπορούσαμε π.χ. να αντιγράψουμε την πολιτική της Νότιας Κορέας που δεν εφάρμοσε lockdown αλλά εφάρμοσε πολλά άλλα δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο των σχολείων και την απαγόρευση των συγκεντρώσεων;
H Κορέα έχει ένα εξαιρετικά αναπτυγμένο σύστημα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και η χρήση σύνθετων εφαρμογών είναι ενσωματωμένη στην καθημερινότητα των πολιτών. Η χρήση των εφαρμογών έπαιξε μεγάλο ρόλο και στην αντιμετώπιση του κορωνοιού.
Είναι επίσης τεχνολογικά αναπτυγμένη χώρα. Παράγει προστατευτικό υλικό και ιατρικό εξοπλισμό και διαγνωστικά τεστ και δεν εξαρτάται από άλλες χώρες.
Από την αρχή της πανδημίας είχαν αρχίσει να κάνουν εκατοντάδες χιλιάδες τεστ για την διαπίστωση και την απομόνωση ασυμπτωματικών ασθενών. Την ίδια περίοδο η Ιταλία παρακαλούσε τη Γαλλία και τη Γερμανία να της δώσουν προστατευτικό υλικό και τεστ. Ας θυμηθούμε ότι το Φεβρουάριο και το Μάρτιο η Γαλλία και η Γερμανία είχαν απαγορεύσει την εξαγωγή ιατρικών προϊόντων και ιατρικού εξοπλισμού.
Η Κορέα έχει ένα εξαιρετικό σύστημα υγείας και είναι η δεύτερη χώρα, μετά την Ιαπωνία μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, σε αριθμό νοσοκομειακών κλινών ανά 1000 κατοίκους (12.3 στην Κορέα ενώ στην Ελλάδα έχουμε 4.2) και η χώρα με την καλύτερη πρόσβαση σε εξωνοσοκομειακες ιατρικές υπηρεσίες (16.6 επισκέψεις σε γιατρούς ανά κάτοικο το 2017. Ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 6.8 ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την Ελλάδα).
Το σύστημα δημόσια υγείας και προληπτικής ιατρικής είναι εξαιρετικά αναπτυγμένο σε όλη τη χώρα, ενώ οι σχολές και τα τμήματα δημόσιας υγείας της χώρας χρηματοδοτούνται επαρκώς και θεωρούνται πολύ υψηλού επιπέδου.
Οι πολίτες εμπιστεύονται τους θεσμούς και ακολουθούν τις οδηγίες των οργανισμών δημόσιας υγείας. Τους είναι σχεδόν αδιανόητο να παραβιάσουν κανόνες και επίσημες οδηγίες.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχω επισκεφτεί τη Νότια Κορέα αρκετές φορές. Επέβλεψα 6 υποψήφιους διδάκτορες και κάθε χρόνο επιβλέπω 3-4 Κορεάτες μεταπτυχιακούς φοιτητές. Εχω συνεργαστεί με το υπουργείο υγείας και τον ΕΟΠΥΥ της χώρας. Έχουν εξαιρετικές βάσεις δεδομένων, γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή το τι συμβαίνει στο σύστημα υγείας, το αξιολογούν συνεχώς και κάνουν άμεσα τις απαραίτητες παρεμβάσεις όταν χρειάζονται.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση με τους Κορεάτες φοιτητές ήταν η συστηματική προσήλωση στις σπουδές τους και η ευρύτητα της επιστημονικής τους προσέγγισης. Οι Κινέζοι φοιτητές είναι καλοί στα τεχνικά μαθήματα αλλά έχουν δυσκολία κατανόησης σύνθετων προσεγγίσεων στις κοινωνικές επιστήμες. Θεωρούν ότι υπάρχει πάντα μια προσέγγιση στην επίλυση ενός προβλήματος. Αντιθέτως οι Κορεάτες έχουν εκπαιδευθεί να αναζητούν πολλαπλές επιστημονικές προσεγγίσεις και επιλογές.
Έχουν επίσης μια σχεδόν 'θρησκευτική' σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν απουσιάζουν ποτέ από τα μαθήματα η τα σεμινάρια. Σε ένα από τα μαθήματα μου είχε έρθει ένα Κορεάτης φοιτητής αμέσως μετά από ένα ατύχημα που είχε. Τον πλησίασα και του είπα ότι νομίζω ότι πρέπει να πάει να ξεκουραστεί στο σπίτι του. Εξάλλου όλες οι διαλέξεις στο LSE είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο για τους φοιτητές μας. Δεν με άκουσε και έμεινε να παρακολουθήσει τη διάλεξη και το σεμινάριο που ακολούθησε.
Ρώτησα την επόμενη ημέρα ένα άλλο Κορεάτη φοιτητή τι συνέβη και ο φοιτητής που είχε το ατύχημα αρνήθηκε να πάει στο σπίτι του. Μου είπε ότι ακολούθησε τους κανόνες του πανεπιστημίου. Με βάση τους κανόνες οι φοιτητές πρέπει να παρακολουθούν όλες τις διαλέξεις και τα σεμινάρια. Μα του είπα να πάει σπίτι του απάντησα. Του είπατε 'νομίζω ότι πρέπει να πας σπίτι σου' μου είπε ο φοιτητής μου. Το 'νομίζω' δεν είναι εντολή.
Τα σκέφθηκα όλα αυτά τώρα που συζητάμε την εφαρμογή των μέτρων φυσικής απόστασης και υγιεινής και τη χρήση της μάσκας στη χώρα μας. Στην Κορέα αυτά είναι αυτονόητα. Εκεί φοράνε μάσκες κάθε χρόνο τους χειμερινούς μήνες και ιδιαίτερα στα ΜΜΜ. Δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Και ακολουθούν πιστά τις οδηγίες των οργανισμών δημόσιας υγείας.
Ας επανέλθω στο αρχικό ερώτημα. Θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε την πολιτική της Κορέας; Ναι αν ήμασταν τεχνολογικά αναπτυγμένοι και όχι απολύτως εξαρτώμενοι από άλλες χώρες. Αν είχαμε ένα καλύτερο σύστημα δημόσιας υγείας και περίθαλψης. Αν είχαμε σωστούς προγραμματισμούς και ένα αξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα που διευρύνει τους ορίζοντες και την κριτική σκέψη και προσέγγιση. Αν είχαμε ένα πιο δίκαιο κράτος με αξιόπιστους θεσμούς δικαιοσύνης και θεσμούς που προάγουν την ισοτιμία και όχι τις ανισότητες.
Αν ήμασταν μια φιλόδοξη χώρα.
*Ανάρτηση στο facebook (5/8/2020).
Δεν ήταν μόνο στην Πυροσβεστική που ο κομματικός διαλυτισμός συνέτεινε στην έκταση της πρωτοφανούς τραγωδίας στο Μάτι. Παρόμοιες ενέργειες εξωφρενικού και αναξιοκρατικού κομματισμού είχαν ήδη ξεκινήσει στην ΕΡΤ από τον τότε υπουργό Ν. Παππά και τους συνεργάτες του, ευτυχώς εδώ χωρίς άμεσες υλικές συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές. Έγραψα το άρθρο πού ακολουθεί με τίτλο «Η ΕΡΤ και η αντιμετώπιση καταστροφών έκτακτης ανάγκης», πριν ακριβώς δύο χρόνια, ως διαμαρτυρία και ως ύστατη έκκληση ενάντια στην διάλυση των δημόσιων μηχανισμών προστασίας των πολιτών. Οι άνθρωποι αυτοί όμως ήσαν κυριολεκτικά άπαιχτοι, όχι μόνο στην Πυροσβεστική αλλά σχεδόν παντού .......στο κράτος (με λίγες εξαιρέσεις).
Αυτό που γίνεται θεαματικό όμως, είναι ότι ένα χρόνο μετά τις εκλογές η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει ξεστομίσει καμία αυτοκριτική, είτε θεσμικά, είτε με ονοματεπώνυμο. Απόλυτη σιωπή. Κάτι τέτοιο δεν οδηγεί τον Σύριζα προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία κάθε μορφής (κλασσικού ή ριζοσπαστικού τύπου), αλλά προς τη γνωστή κουτοπόνηρη στρατηγική «άστο και θα ξεχαστεί».
Τον οδηγεί στην παγίωση ενός κυνικού, δήθεν, ρεαλιστικού κομματισμού βαλκάνιου τύπου που κάνει συμμαχίες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα με αποκλειστικό στόχο την «εξουσία για μας τους ίδιους» (κάτι σαν ΠαλαιοΠΑΣΟΚ, αλλά χωρίς την εξέχουσα φυσιογνωμία του Αντρέα). Κάτι τέτοιο δεν αφορά μόνον τον Σύριζα, με ή χωρίς την Προοδευτική Συμμαχία, μας αφορά όλους. Γιατί εγκαθιδρύεται τάχιστα ένα χαώδες πολιτικό κενό στο κέντρο του πολιτικού συστήματος της χώρας, τη στιγμή ακριβώς που αντιμετωπίζουμε πολλαπλές Διακινδυνεύσεις ως κοινωνία (covid-19, Τουρκία, παγκόσμια κρίση). Με τον Σύριζα να οπισθοδρομεί με πλήρη άρνηση αλλαγής και αυτοκριτικής, το ΚΙΝΑΛ να βολοδέρνει, το ΠΟΤΑΜΙ, δυστυχώς να έχει διαλυθεί, τους πράσινους/ οικολόγους να είναι σχεδόν ανύπαρκτοι – δύο φορές, δυστυχώς – την εκσυγχρονιστική τάση να έχει αποσυντεθεί (δυστυχώς ούτε και ο κ. Σημίτης, ένας πολύ αξιοπρεπής πολιτικός, έκανε ποτέ του πραγματική αυτοκριτική), το πολιτικό κενό είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Την ίδια στιγμή, η ανεξάρτητη Κοινωνία Πολιτών και οι ΜΚΟ έχουν διαχυθεί μεν παντού στην κοινωνία (αυτό είναι καλό), αλλά είναι πολιτικά ανύπαρκτοι ως αντίβαρο στον σκληρό κομματισμό, ενώ η ακροδεξιά καραδοκεί περιμένοντας στραβοπατήματα της κυβέρνησης στα εθνικά/μεταναστευτικό.
Η κατάσταση αυτή, μπορεί βραχυπρόθεσμα να συμφέρει τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη που κυριαρχεί προς το παρόν άνευ αντιπάλου, αλλά μεσοπρόθεσμα δεν τον συμφέρει καθόλου, όπως βεβαίως και τη χώρα. Μια κυβέρνηση που στηρίζεται σε evidence based policies/ politics (σε τεκμήρια και αποτελέσματα), χρειάζεται μια αξιόπιστη αντιπολίτευση για να είναι αποδοτική. Οι δημιουργικοί πολίτες αυτής της χώρας, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού από την κεντροαριστερά, την αριστερά, έως και τη σύγχρονη Κεντροδεξιά, νομίζω ότι πρέπει περισσότερο από ποτέ να εμείνουν στη μόνη στάση που μπορεί να οδηγήσει στον πραγματικό εκσυγχρονισμό της χώρας: τον προοδευτικό πραγματισμό του πολίτη, δηλαδή, τεκμήρια, σύγκριση αποτελεσμάτων και κυρίως, όπως έλεγε ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ – που έγραφε πάντα στα ελληνικά τη λέξη – ΠΑΡΡΗΣΙΑ. Παρρησία, τόλμη, αυτοκριτική και ανάληψη ευθύνης και ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ. Παρρησία και Λογοδοσία. Να δύο αρχαιοελληνικές λέξεις/ έννοιες με τεράστια επικαιρότητα στην Ελλάδα του σήμερα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η μικρή και δευτερεύουσας σημασίας ιστορία για την ΕΡΤ που ακολουθεί – μικρή, ανύπαρκτη κυριολεκτικά, μπροστά στην απίστευτη τραγωδία στο Μάτι που στοίχισε τη ζωή σε 102 συνανθρώπους μας – αφορά ακριβώς τη Λογοδοσία. Γι' αυτό έχει μεγάλη συμβολική σημασία. Αφορά το πρώτο και το μόνο εγχείρημα συμμετοχικού συμβουλίου κοινωνικού ελέγχου της ΕΡΤ με κλήρωση 50 πολιτών που μαζί με μια παρόμοια πρωτοβουλία της γαλλικής Δημόσιας Τηλεόρασης ήσαν πρωτοποριακές δράσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, που έλαβαν μάλιστα και έπαινο από την EBU. Κοιτάξτε τώρα τι συνέβη στις δύο χώρες και θα καταλάβετε γιατί χρησιμοποιώ στον τίτλο τη λέξη Βαλκάνιος (όχι Βαλκανικός).
Στην Ελλάδα, ο εποπτεύων την ΕΡΤ υπουργός Νίκος Παππάς, όχι μόνον δεν ανέφερε ούτε μια και μόνη φορά την πρωτοβουλία, παρότι ήταν εφαρμογή άρθρου του δικού του νόμου, αλλά μαζί με τους στενούς συνεργάτες του διέλυσαν εν μια νυκτί το ΣΚΕ της ΕΡΤ τον Ιούνιο του 2018, και μάλιστα με αγενή και κυνικό τρόπο προς τους συμμετέχοντες πολίτες. Απόλυτη δυσφορία απέναντι και σε υποψία απειροελάχιστης Λογοδοσίας.
Στην Γαλλία ο Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν υιοθέτησε την αντίστοιχη πρωτοβουλία της France Televisions, ίδρυσε 823 Κοινωνικά Συμβούλια σε ολόκληρη τη Γαλλία και πέρυσι προχώρησε στην ίδρυση ενός Πανεθνικού Κοινωνικού Συμβουλίου Πολιτών, με τυχαία κλήρωση 155 πολιτών από το σύνολο της επικράτειας και θέμα την εκπόνηση πολιτικής για την κλιματική αλλαγή και την πράσινη μεταρρύθμιση της γαλλικής κοινωνίας. Πριν ένα μήνα συμμετείχε και ο ίδιος στην τελική σύσκεψη του Συμβουλίου Πολιτών και υποσχέθηκε 15 νομοθετικές πρωτοβουλίες. Θα μου πείτε, λόγια είναι και κυρίως εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε. Σωστό. Αυτό λέω κι εγώ. Χωρίς αυτοκριτική, ο Σύριζα θα παραμείνει εγκλωβισμένος Βαλκάνιος.
Ο δε Μακρόν, ως γνωστόν για αρκετούς στο Σύριζα είναι κρυφοδεξιός και νεοφιλελεύθερος. Μπορεί και να είναι, αλλά προώθησε, έστω και επιφανειακά, τη συμμετοχή των Γάλλων πολιτών στα κοινά και ανοίγει τη Γαλλία και την Ευρώπη προς το μέλλον και το αύριο. Κάποιοι άλλοι «μη δεξιοί» δεν έκαναν ούτε τα στοιχειώδη, παρότι κλήθηκαν να πάρουν την εξουσία ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο. Όπως τη λογική και ακομμάτιστη λειτουργία της Πυροσβεστικής, σε μια χώρα που έχει ανά δεκαετία εκρήξεις πυρκαγιών. Και δεν κάνουν γι' αυτό την παραμικρή πολιτική αυτοκριτική. Τι άλλο να πει κανείς;
1. Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ πολλά μέλη αντιτίθενται στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Κατά αυτούς, το κόμμα θα παρέμενε αριστερό αν δεν δεχόταν να αλλοιωθεί με όλους αυτούς που θέλουν να συμμαχήσουν με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά απαιτούν να κρατήσουν ένα μέρος της αυτονομίας τους. Έτσι, για την εσωτερική κομματική αντιπολίτευση το κόμμα θα έπρεπε να δέχεται μόνο όσους ήθελαν να ενταχθούν άμεσα στην κομματική οργάνωση. Το τωρινό άνοιγμα οδηγεί σε μπαλώματα, σε βαρίδια που καταργούν τον γνήσιο αριστερό χαρακτήρα του κόμματος.
2. Στην πραγματικότητα όμως το 20% των ψηφοφόρων που αποτελεί τη μόνιμη βάση του κόμματος συμφωνούν με τον Τσίπρα και όχι με αυτούς που νοιάζονται περισσότερο με την αριστεροσύνη και λιγότερο με τις πιθανότητες μιας προοδευτικής αλλαγής. Αυτό το 20% των ψηφοφόρων, όχι θεωρητικά αλλά πρακτικά, παραμένει πιστό στην τωρινή στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ. Αντιλαμβάνεται τα παλιά και τωρινά σφάλματά του, αλλά εξακολουθεί να στηρίζει την πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση στη σημερινή μορφή της. Όσοι αγνοούν τα παραπάνω, αντί να κοιτάζουν προς τα μπρος κοιτάνε προς τα πίσω. Βασικά υποστηρίζουν μια «γνήσια» αριστερή πολιτική, μια στρατηγική που αν επιβάλλονταν θα ενδυνάμωνε την Δεξιά – κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο Κόρμπιν έφερε τον έξαλλο νεοφιλελεύθερο Τζόνσον στην εξουσία.
3. Σήμερα η στρατηγική των συμμαχιών, όπως αυτή του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, είναι ο μόνος τρόπος για να αλλάξει η σημερινή κατάσταση προς έναν πιο ανθρώπινο κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, μια στρατηγική συμμαχιών πολιτικών δυνάμεων που αντιτίθενται στον εθνολαϊκισμό από τη μια μεριά και στον νεοφιλελευθερισμό από την άλλη. Αποτελεί το μόνο ανάχωμα που μπορεί να αμβλύνει τις δυο παραπάνω βαρβαρότητες. Πολιτικών δυνάμεων όπως είναι τα ριζοσπαστικά αριστερά κόμματα τύπου ΣΥΡΙΖΑ/Podemos/Bloco, τα πολιτικά φιλελεύθερα και τα ραγδαία ανερχόμενα πράσινα κόμματα στην Ευρώπη. Σε αυτή την κατηγορία θα μπορούσε κανείς να εντάξει το πορτογαλικό κομμουνιστικό κόμμα που στηρίζει τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Κόστα. Τελειώνω με δύο λόγια για το τι πρέπει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα. Χρειάζεται λιγότερο αντιθέσεις για τον χαρακτήρα του κόμματος και περισσότερο αυτογνωσία, σοβαρή αυτοκριτική (χωρίς μισόλογα και υπεκφυγές). Χρειάζεται επίσης συνοχή γύρω από τον Πρόεδρο και στήριξη της τωρινής στρατηγικής που στοχεύει σε προοδευτικές πολιτικές, πολιτικές που θα ωφελήσουν τους περιθωριοποιημένους πιστούς οπαδούς του. Κατά την γνώμη μου, από το φθινόπωρο τα οικονομικά προβλήματα (όπως η ανεργία και οι ανισότητες) θα ενταθούν. Η δημοσκοπική διαφορά μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης θα μειωθεί σημαντικά. Βέβαια δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τις πολιτικές εξελίξεις μακροχρόνια. Αυτό όμως που μπορεί να προβλεφθεί είναι πως οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζουν και θα εξακολουθούν να στηρίζουν το κόμμα στην τωρινή μορφή του.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (1/8/2020).
Όταν έσβησαν οι προβολείς της Κορυφής για το Ταμείο Ανάκαμψης, ολοκληρώθηκε και η επικοινωνιακή αξιοποίηση, παρελήφθη και το προσχέδιο της Επιτροπής Πισσαρίδη για την προετοιμασία Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης («τα Κράτη-μέλη θα ετοιμάσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τα έτη 2021-23 [...] τα οποία θα αναθεωρούνται και προσαρμόζονται μέχρι το 2022 για την τελική κατανομή πόρων του 2023»,λέει το σημείο 18 των Συμπερασμάτων της Κορυφής), οι αρμόδιοι για την διαχείριση συνειδητοποίησαν κάτι που ήταν εξαρχής γνωστό: ο χρόνος τρέχει. Γρήγορα.
Ο Αύγουστος – ως τεχνικά διαθέσιμος αλλά και ως πολιτικά ωφέλιμος χρόνος – αρχίζει και τελειώνει προτού καλά-καλά το καταλάβει κανείς. Με την ιεροτελεστία της ΔΕΘ, με οποιαδήποτε συναρμογή ανασχηματισμού/Κυβερνητικού ανασχεδιασμού, ο χρόνος κατατρώγεται ακόμη περισσότερο [Δεν αγγίζουμε καν την διαταρακτική λειτουργία των Ελληνοτουρκικών].
Οι κατευθυντήριες γραμμές για το τι θα χρειαστεί να περιλάβουν τα Εθνικά Σχέδια «που θα καταγράφουν τους στόχους μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων» δίνονται ήδη στο σημείο 19 των Συμπερασμάτων. Όμως στο ίδιο σημείο περιγράφεται και η διαδικασία έγκρισης, ενώ δίνεται και ο ρυθμός, ο οποίος οφείλει να είναι ταχύτατος, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης τελικά αποφασίστηκε να είναι βραχείας διάρκειας (3ετία 2021-23, με ουσιαστικό πυρήνα την πρώτη 2ετία). Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογεί τα Εθνικά Σχέδια εντός 2μήνου από τα μέσα Οκτωβρίου που θα υποβληθούν. Πώς θα γίνεται όμως η αξιολόγηση;
Ανάλογα με την συμβατότητά της/consistency με τις συστάσεις πολιτικής ανά χώρες, «παράλληλα με την ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, την δημιουργία απασχόλησης και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα». Ως πρόσθετος αλλά σημαντικός παράγοντας τίθεται η συνεισφορά στην «πράσινη και ψηφιακή μετάβαση». Ακόμη πιο συγκεκριμένα, ορίζεται ότι στην συνολική δαπάνη που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και από τον Προϋπολογισμό της ΕΕ (το πρώτο σε 3ετή ορίζοντα, ο δεύτερος σε 7ετή/MFF) θα χρειαστεί ένα 30% να κατευθυνθεί σε στόχους που να «κοιτάζουν» την κλιματική αλλαγή: δηλαδή να είναι δράσεις συμβατές με την κλιματική ουδετερότητα το 2050, συν να πιάνουν τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030.
Προσοχή, τώρα! Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – π.χ. της Ελλάδας – δεν θα αρκεί να αξιολογηθεί θετικά με βάση (α) τις υποδείξεις διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και (β) την στόχευση ρυθμού ανάπτυξης (εύκολο...), την δημιουργία θέσεων εργασίας (πολύτιμος στόχος για μια Ελλάδα που αγγίζει το 20% σε ανεργία) και την κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα, από μέρους της Επιτροπής. Θα πρέπει να εγκριθεί και από το Συμβούλιο, στα πλαίσια πράξης εφαρμογής, και τούτο μέσα σε 4 εβδομάδες. Από εκεί και πέρα, κάθε αίτημα πληρωμών (το όνειρο της απορρόφησης πόρων...) θα έχει ως προαπαιτούμενο «την ικανοποιητική εκπλήρωση των αντίστοιχων χρονικών οροσήμων και στόχων». Εδώ, θα ζητείται η γνώμη της Οικονομικής Επιτροπής/EFC (στα πλαίσια του Συμβουλίου), λαμβανόμενη – προσοχή! – με ομοφωνία.
Εάν και εφόσον – «κατ' εξαίρεσιν»/exceptionally – ένα ή περισσότερα Κράτη μέλη θεωρούν ότι υπάρχει «σημαντική απόκλιση» απ' αυτούς τους στόχους ή τα ορόσημα, τότε το πράγμα θα πηγαίνει στην Κορυφή. Οι σχετικές πληρωμές θα παγώνουν. Δεν πρόκειται, όντως, για αιρεσιμότητα/conditionality τύπου Μνημονίων, όμως η συζήτηση σε επίπεδο Οικονομικής Επιτροπής (με ομοφωνία στο τραπέζι, σωστά;...) δεν θα είναι αυτονόητα απλή υπόθεση.
Αυτή η – λίγο πιο συγκεκριμένη – περιδιάβαση στα πώς και τα πότε της διαδικασίας συγκεκριμενοποίησης των Εθνικών Σχεδίων ενόψει του Ταμείου Ανάκαμψης, δείχνει πόση σημασία έχει η ΕΓΚΑΙΡΗ εξειδίκευση των γενικών προτάσεων, οριζοντίου μόνον χαρακτήρα (με άρνηση κλαδικών αναφορών) της Επιτροπής Πισσαρίδη. Ακόμη και οι προτάσεις/συστάσεις της Έκθεσης του ΟΟΣΑ είναι πιο συγκεκριμένες. Και ο συνδυασμός με συγκεκριμένες επιδιώξεις/προθέσεις επενδυτικών σχεδίων και χρηματοδότησης διαρθρωτικών προσαρμογών.
Η Ελλάδα πέτυχε – όχι μόνη της, αλλά με σημαντικό ρόλο: της τοποθέτησης του ΑΝΥΠΕΞ Μιλτ. Βαρβιτσιώτη, με στήριξη και από στελέχη, ακόμη, της εποχής Βάρφη ... - κάτι εξαιρετικά σημαντικό: δαπάνες του 2020 να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης, που θα αρχίσει (παρά τους ενθουσιασμούς) να πληρώνει από το 2021 όχι δε, το πιθανότερο, τους πρώτους μήνες. Τώρα οι προτεινόμενες παρεμβάσεις – Κωστή Χατζηδάκη για τα ενεργειακά/το πρασίνισμα (με αναπτυξιακή όμως διάσταση, ενδογενούς δυναμικού) Κυριάκου Πιερρακάκη για την συνέχιση της ψηφιακής μετάβασης (όχι, δε μόνον στο Δημόσιο ελπίζει κανείς), Κώστα Καραμανλή (για τα έργα επόμενης γενιάς: Μετρό Αθήνας – επεκτάσεις, Fly-over Θεσσαλονίκης, ΒΟΑΚ Κρήτης, ολοκλήρωση δικτύου εθνικών οδών, βιολογικοί καθαρισμοί, ανακύκλωση ) – χρειάζεται να ενσωματωθούν. Πειστικά. Επιλέξιμα. Μαζί και με τις επιλογές που αφορούν τα διαρθρωτικά φορολογίας και ασφαλιστικά και ανθρώπινου δυναμικού.
Ο χρόνος τρέχει, είπαμε.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (1/8/2020).
Δυο κεντρικά κεκτημένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι απαραίτητο να μην ξεχνιούνται προκειμένου να αξιολογήσει κανείς ψύχραιμα την (προγραμματισμένη 2ήμερη, τελικά κατέληξε 5ήμερη με λήξη στις 5.30΄το πρωί της 21ης Ιουλίου) Κορυφή των «27» για το Ταμείο Ανάκαμψης ή « Next Generation EU Summit» όπως με τον συνηθισμένο Ευρωενθουσιασμό τιτλοφορούνται παρόμοιες πρωτοβουλίες αναζήτησης Ευρωμέλλοντος.
Το πρώτο έγκειται στο πελώριο πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στην δημιουργία και διατήρηση της ΕΕ. Αυτό είναι που αποτρέπει την προσάραξή της, όσες αποδιαρθρωτικές δυνάμεις κι αν αναπτύσσονται: αυτό π.χ. απέτρεψε την προς στιγμήν αποδοχή – ημέρες Σώϋμπλε... – του Grexit, αυτό και τώρα την «εύκολη» περιθωριοποίηση της Ιταλίας (Βέβαια, το Brexit ήρθε και είναι εδώ). Το δεύτερο θα το αποκαλούσαμε Ευρωπαϊκή εκδοχή checks-and-balances. Δεν αναφερόμαστε, εδώ, στου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου την συχνά βαριά συνδρομή, όσο στης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον ρόλο, όπως και αυτή την φορά καταδείχθηκε.
Τι εννοούμε; Ότι ενώ γινόταν φανερό ότι η Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης/ Next Generation EU, μαζί και για τον μεσοπρόθεσμο Προϋπολογισμό/ MFF 2021-27 (άθροισμα δημοσιονομικών πόρων γύρω στο 1,8 τρις ευρώ, που αμφισβητούσαν εκ θεμελίων οι frugal της λέσχης) θα λειτουργούσε ως υπέρβαση πολλών ταμπού, η ΕΚΤ δια της Προέδρου της Κριστίν Λαγκάρντ καθιστούσε σαφές ότι ΔΕΝ εξέταζε ενδεχόμενο να περιορίσει το αποφασισμένο πακέτο/ PEPP 1,35 τρις ευρώ (750 αρχικά +600 επέκταση τον Ιούνιο) για «κράτημα» της ρευστότητας στην Ευρώπη, παρά τις έντονες πιέσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Ασφαλώς μια τέτοια σύγκριση είναι σύγκριση μήλων με πορτοκάλια, όμως η υπορρέουσα προσπάθεια φρεναρίσματος του ρόλου της «Ευρώπης» στην αντιμετώπιση της κρίσης έχει κοινά στοιχεία στο δημοσιονομικό και το νομισματικό σκέλος.
Ας προστεθεί εδώ κάτι που λίγο προσέχθηκε: όταν στην Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης επιδιώχθηκε – από τους frugal του Βορρά – να πιεσθεί ο Νότος, ιδίως η Ιταλία, με παρέλκυση των διαπραγματεύσεων μέχρι το άνοιγμα των αγορών την Δευτέρα (ώστε να πιεσθούν τα Ιταλικά ομόλογα...), η παρέμβαση της ΕΚΤ στα πλαίσια PEPP – και η αντίστοιχη διαρροή ότι η διαπραγμάτευση στην Κορυφή θα ευδοκιμούσε τελικά – οδήγησε σε ενίσχυση της θέσης των ομολόγων του Νότου. Και των δικών μας , άλλωστε.
Επιστρέφοντας όμως στην Κορυφή, ήταν πολύτιμος, δηλαδή πολιτικά αποκαλυπτικός/διαφωτιστικός ο τρόπος με τον οποίο πήγε να μπλοκάρει στο ξεκίνημά της. Τι θα πει «μπλόκαρε»; Θα πει ότι η συζήτηση ουσίας, για μια υψηλών στόχων δημοσιονομική στήριξη (α) των οικονομιών των χωρών-μελών της ΕΕ για απορρόφηση του εξωγενούς σοκ του Covid-19 και των lock-down «του» και (β) της ενότητας/μη-διάσπασης της ενιαίας αγοράς υπό την πίεση της διαφοροποιημένης ύφεσης, ανέδειξε τις βαθύτερες διαφορές. Όχι Βορρά-Νότου, ούτε δημοσιονομικά ισχυρών/εύθραυστων οικονομιών, ούτε frugal/lax. Αλλά... τι;
Από την μια πλευρά βρέθηκαν οι χώρες που είχαν/έχουν απόλυτη ανάγκη την δημοσιονομική στήριξη ΜΑΖΙ με εκείνες που θεώρησαν αυτήν την μοναδική κρίση αντίστοιχα μοναδική ευκαιρία προκειμένου να προωθηθεί η λογική αν όχι της ομοσπονδίωσης, πάντως της στενότερης οικονομικής (πέραν της μονοδιάστατης νομισματικής) Ένωσης. Δηλαδή η Ιταλία-Ισπανία-Ελλάδα-Γαλλία, μαζί και με κάποιες Ανατολικές και Βαλτικές στην μια λογική, παράλληλα με Γαλλία (διπλός ρόλος!)-Γερμανία στην δεύτερη, με ας πούμε Βέλγιο και Λουξεμβούργο να προσέρχονται.
Από την άλλη πλευρά, ξεκαθάρισαν οι χώρες που είτε δεν δέχονταν να είναι κάτι το μονιμότερο αυτή η παρέμβαση για αντιμετώπιση του σοκ από τον Covid-19: το εξέφρασε απόλυτα η Αυστρία, αρνούμενη ευθέως την ολίσθηση προς μια Schulden-Union εκεί που έως τώρα το «κακόν» ήταν η Transfer-Union (όχι στην Ένωση χρέους - δηλαδή στην διαβόητη πλέον αμοιβαιοποίηση - πέραν του όχι στην Ένωση Μεταβιβαστικών Πληρωμών) καθώς και εκείνες που δεν διανοούνται να υπάρχουν χρηματοδοτήσεις χωρίς βέτο (ή, πάντως, χωρίς βαρύ λόγο...) από τους πληρωτές στα Σχέδια Ανάκαμψης και Μεταρρυθμίσεων εκείνων των χωρών που θα λαμβάνουν τις (καθαρές) χρηματοδοτήσεις. Αυτή ήταν η βασική στάση της Ολλανδίας, αλλά εν τέλει όλων των frugal.
Ίσως απορήσει ο αναγνώστης που δεν διαβάζει εδώ αριθμούς. Τα 19 δις σε grants και 12,5 δις σε δάνεια για την Ελλάδα – από το Ταμείο Ανάκαμψης, εδώ προστίθενται τα κονδύλια από τον Προϋπολογισμό 2021-27/MFF – με την ψήφιση των ρυθμίσεων να χρειάζεται ένα ακόμη 6μηνο (αλλά με όλες τις δαπάνες μετά τον Φεβρουάριο 2020 επιλέξιμες...) αποτελούν σημαντική ευκαιρία. Σημαντικότατη. Θα περάσουν από διαχείριση Προγραμμάτων και με κανόνες Βρυξελλών, με βραχύτερες απ' ότι στο παρελθόν προθεσμίες. Όμως... όποιος δεν θυμηθεί, στην περίοδο εφαρμογής, το ΠΩΣ προέκυψε το αποτέλεσμα της Κορυφής, θα βρεθεί προ εκπλήξεων: οι μηχανισμοί απορρόφησης κονδυλίων απ' εκεί πηγάζουν.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/7/2020.
