Friday, 29 September 2023
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Η διαφαινόμενη έναρξη διαλόγου με την Τουρκία, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο πρέπει να μείνει ανοιχτό. Οι γνωστές αντιρρήσεις, που προέρχονται από την "Σχολή της ακινησίας" στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αναγκαίο να παρακαμφθούν. Είδαμε πού μπορεί να μας οδηγήσουν. Μια θερμή σύγκρουση θα είναι πάντα πιθανή, όσο τα προβλήματα μένουν ανοιχτά.
Η ειλικρίνεια προς την κοινή γνώμη, είναι απαραίτητη. Διάλογος, διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση είναι μέθοδοι, όχι μόνο αποδεκτές, αλλά οι μόνες που επιλύουν τα διεθνή προβλήματα. Έχουν επιλύσει θέματα, πολύ πιο περίπλοκα και σύνθετα από ότι είναι οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Όχι διάλογος για τον διάλογο. Όχι για να ροκανίζουμε τον χρόνο. Όχι για το θεαθήναι. Αλλά για διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων. Διαδικαστικά κόλπα, λεκτικές ακροβασίες, παιχνίδια τακτικής, εξάντλησαν προ πολλού την όποια "χρησιμότητα" τους.
Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Είναι το εύρος των χωρικών υδάτων, το οποίο πρέπει να είναι σαφές όταν πάμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Και από την στιγμή που ρυθμίζουμε τελεσίδικα τα χωρικά ύδατα, θα πρέπει να ρυθμιστεί και ο εναέριος χώρος. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα έχει την διεθνή πρωτοτυπία να έχει εναέριο χώρο στα 10 μίλια, ενώ τα χωρικά ύδατα της είναι στα 6 μίλια. Αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από πολλές χώρες διεθνώς, όχι μόνο από την Τουρκία, και αποτελεί πηγή έντασης με αερομαχίες κ.α. στο Αιγαίο.
Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα επιπλέον, έχουν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, επί πολλά χρόνια. Δεν είναι πλέον, ούτε πρέπει να αποτελεί ταμπού. Η ρύθμιση τους θα έφερνε και την Ελλάδα, αλλά και την Τουρκία, πιο κοντά στις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, που συνεχώς επικαλείται η χώρα μας.
Σε αυτές τις επαφές έχουν συμφωνηθεί κάποιες ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να είναι η βάση μιας οριστικής συμφωνίας, με επέκταση, εμβάθυνση και επικαιροποίηση τους. Αυτές είναι:
- Επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με διαπραγμάτευση ή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
- Η τουρκική υφαλοκρηπίδα να μην εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου
- Η ελληνική υφαλοκρηπίδα να μην κλείνει τις εξόδους της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου
- Η Ελλάδα να μην επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Η Ελλάδα να προσαρμόσει τον εναέριο χώρο της στην αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Να μην εγερθεί ζήτημα ΑΟΖ
- Η επίλυση των διαφορών να λαμβάνει υπόψη ανάγκες και εκατέρωθεν φόβους.
Αυτό είναι το πραγματικό και θετικό "εθνικό κεκτημένο". Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (5/8/2020).
Διαφορετικά προετοιμάστηκε το έδαφος - δια διαρροών: πώς αλλιώς; - και διαφορετικά λειτούργησε ο μη-ακριβώς-ανασχηματισμός, με τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να περάσει, ουσιαστικά, στην δεύτερη χρονιά της εξουσίας του.
Πώς λειτούργησε; Με τριπλά «ΑνδρεοΠαπανδρεϊκό» τρόπο: πρώτον, άφησε επί εβδομάδες να σέρνονται «πληροφορίες», φήμες, εκτιμήσεις κοκ., ανεβάζοντας έτσι και των υπουργών την ανησυχία αλλά και της κοινής γνώμης (πάντως των δημοσιογράφων...) την περιέργεια. δεύτερον, με την αναβάπτιση του ανασχηματισμού σε «μίνι-αναδιάρθρωση της κυβέρνησης» ή «διαρθρωτικές αλλαγές»: αντιστοίχως, ο Ανδρέας είχε βαφτίσει «αναδόμηση». Ο τρίτος τρόπος πιο ουσιώδης: με την είσοδο του Πάνου Τσακλόγλου στην Κυβέρνηση, στο υπουργείο Εργασίας για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, ανθρώπου με προϋπηρεσία στην διακυβέρνηση (Πρόεδρος του ΣΟΕ στην διακεκαυμένη ζώνη του Μνημονίου-2) με Σημιτικό προφίλ και με ειδικό βάρος που ήδη έδειχνε η συμμετοχή του στην Επιτροπή Πισσαρίδη, ψαλιδίζονται φανερά τα φτερά του Γιάννη Βρούτση. με την αναβάθμιση σε Αναπληρωτή υπουργό του Νίκου Παπαθανάση, και μάλιστα με αρμοδιότητα τις Ιδιωτικές Επενδύσεις και τα ΣΔΙΤ υποχωρεί η ευρεία αρμοδιότητα Ανάπτυξης του υπερδραστήριου Αδώνιδος Γεωργιάδη. με την αντίστοιχη αναβάθμιση του Θόδωρου Σκυλακάκη, ολοκληρώνεται το σχήμα διαχείρισης των πόρων Ταμείου Ανάκαμψης + ΕΣΠΑ με Άκη Σκέρτσο-Δημήτρη Σκάλκο- Άλεξ Πατέλη-Μιχάλη Αργυρού. Μόλις είπαμε «διαχείρισης πόρων», ενώ εννοούμε διαπραγματευτικής διεκδίκησης, διαμόρφωσης και κατάθεσης Εθνικού Σχεδίου προς έγκριση και ύστερα άντλησης πόρων και τελικά εφαρμογής πολιτικής .
Ο ανασχηματισμός αυτός που σχεδιάστηκε και προχώρησε σε δυο φάσεις - η πρώτη ήταν η δημιουργία της de facto Ομάδας Έργου για το Ταμείο Ανάκαμψης κοκ, η δεύτερη ο κυρίως ανασχηματισμός - ουσιαστικά ενίσχυσε την επιλογή της συγκεντρωτικής/από Μαξίμου διαχείρισης. Με τις επιλογές του Ταμείου Ανάκαμψης/Next Generation EU για πράσινη ανάπτυξη, για ψηφιακή μετάβαση, για ενίσχυση της απασχόλησης να προσθέτουν ένα ακόμη στοιχείο «πειθάρχησης». (Ενώ, στο ταπεινό επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής, «έπαιξε» η τυπική διατήρηση των χαρτοφυλακίων των Σαμαρικής επινεύσεως Βρούτση και Γεωργιάδη, μαζί και με την ανάλογη επιλογή Νικολάου Ταγαρά, με ασαφή την σχέση με Προστασία του Περιβάλλοντος - και Ζωής Ράπτη, με αντίστοιχη απόσταση από την Ψυχική Υγεία).
Ο νωπός αυτός ανασχηματισμός/κυβερνητικός επανασχεδιασμός ήρθε να συνδεθεί - συνειδητά - με την δημοσιοποίηση-προς-διαβούλευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης Πισσαρίδη/Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, που συγκρότησε την Επιτροπή Πισσαρίδη, πέρα από το αναμενόμενο καλωσόρισμα της Ενδιάμεσης Έκθεσης έσπευσε να διευκρινίσει ότι «η Επιτροπή είναι ανεξάρτητη και οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές αποφάσεις». Καθώς και ότι «οι αποφάσεις για το Αναπτυξιακό Σχέδιο θα ληφθούν από την Κυβέρνηση (αυτονόητο), κατόπιν του ευρύτατου διαλόγου που θα διεξαχθεί στην χώρα (ευχή; προαναγγελία;)». Με άλλα λόγια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης την πήρε μιαν κάποια απόσταση από το κείμενο της Ενδιάμεσης Έκθεσης...
Αναμενόμενο πάντως ήταν τα πρώτα ήδη στοιχεία της Έκθεσης Πισσαρίδη να αποτελέσουν εκκίνηση πολιτικής αντιπαράθεσης. «Ανατριχιαστική» κατά την Έφη Αχτσιόγλου η Έκθεση, καθώς «αντιμετωπίζει τους εργαζόμενους αποκλειστικά ως πρόβλημα». «Περισσότεροι φόροι για τους πολλούς, φοροελαφρύνσεις για τους λίγους, καμιά ουσιαστική, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους» κατά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Επιλογή της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης να συστήσει «αντι-Επιτροπή» με επικεφαλής Λούκα Κατσέλη - ο Αλέξης Τσίπρας είχε άλλωστε σπεύσει να ζητήσει κατάθεση της Έκθεσης για άμεση έναρξη της δημόσιας συζήτησης. Προηγήθηκε πρωτοβουλία Βαγγέλη Βενιζέλου/ «Κύκλου Ιδεών» για την δημιουργία Παρατηρητήριου «για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης», με συμμετοχή στελεχών όπως ο Γ. Μανιάτης, ο Κ. Καρτάλης, ο Θ. Τσαυτάρης, ο Αντ. Τριφύλλης, ο Γ. Γιαννούσης και (last but not least) ο Αλ. Κρητικός , με πολύπλευρη τεχνογνωσία.
Θεωρήσαμε «αναμενόμενη» την πολιτική αντιπαράθεση. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε είναι όσο παίρνει μη-εποικοδομητικός. Η Έκθεση Πισσαρίδη αξίζει να διαβαστεί – να διαβαστεί ουσιαστικά, χωρίς χρωματιστά γυαλιά! – τουλάχιστον για την διάγνωση των αδιεξόδων της Ελληνικής οικονομίας. Ύστερα, να διαβαστεί για τους άξονες απαντήσεων που δίνει στα βασικά ερωτήματα – Ασφαλιστικό/κινητοποίηση εγχώριας αποταμίευσης, βελτίωση της απασχόλησης με τα μάτια στραμμένα στην παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια. Και ύστερα, ας αρχίσουν οι αντιπαραθέσεις.
Πάντως, επειδή παραπάνω αναφέραμε πολλά ονόματα, ας μην μας ξεφύγει ο καίριος ρόλος ενός ακόμη: του Θανάση Μπακόλα – «συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα ΕΕ με βάση τις Βρυξέλλες». Γιατί αυτό; Επειδή ΟΥΤΕ στις Βρυξέλλες έχουν ξεκαθαρίσει αρμοδιότητες και διαδικασίες (η επισήμανση του Αλ. Κρητικού) – δεν έχουν καν γίνει γνωστά πρόσωπα! – που θα βάλουν στο μικροσκόπιο το όποιο Εθνικό Σχέδιο θα υποβάλουμε. Χωρίς προετοιμασία του εδάφους, ποια έγκριση και πώς;
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (8/8/2020).
Η διαχείριση επιδημιολογικών κρίσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα και αρκετοί αναρωτιούνται γιατί υπάρχουν αυτές οι διαφορές. Δεν θα μπορούσαμε π.χ. να αντιγράψουμε την πολιτική της Νότιας Κορέας που δεν εφάρμοσε lockdown αλλά εφάρμοσε πολλά άλλα δραστικά μέτρα όπως το κλείσιμο των σχολείων και την απαγόρευση των συγκεντρώσεων;
H Κορέα έχει ένα εξαιρετικά αναπτυγμένο σύστημα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και η χρήση σύνθετων εφαρμογών είναι ενσωματωμένη στην καθημερινότητα των πολιτών. Η χρήση των εφαρμογών έπαιξε μεγάλο ρόλο και στην αντιμετώπιση του κορωνοιού.
Είναι επίσης τεχνολογικά αναπτυγμένη χώρα. Παράγει προστατευτικό υλικό και ιατρικό εξοπλισμό και διαγνωστικά τεστ και δεν εξαρτάται από άλλες χώρες.
Από την αρχή της πανδημίας είχαν αρχίσει να κάνουν εκατοντάδες χιλιάδες τεστ για την διαπίστωση και την απομόνωση ασυμπτωματικών ασθενών. Την ίδια περίοδο η Ιταλία παρακαλούσε τη Γαλλία και τη Γερμανία να της δώσουν προστατευτικό υλικό και τεστ. Ας θυμηθούμε ότι το Φεβρουάριο και το Μάρτιο η Γαλλία και η Γερμανία είχαν απαγορεύσει την εξαγωγή ιατρικών προϊόντων και ιατρικού εξοπλισμού.
Η Κορέα έχει ένα εξαιρετικό σύστημα υγείας και είναι η δεύτερη χώρα, μετά την Ιαπωνία μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, σε αριθμό νοσοκομειακών κλινών ανά 1000 κατοίκους (12.3 στην Κορέα ενώ στην Ελλάδα έχουμε 4.2) και η χώρα με την καλύτερη πρόσβαση σε εξωνοσοκομειακες ιατρικές υπηρεσίες (16.6 επισκέψεις σε γιατρούς ανά κάτοικο το 2017. Ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 6.8 ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την Ελλάδα).
Το σύστημα δημόσια υγείας και προληπτικής ιατρικής είναι εξαιρετικά αναπτυγμένο σε όλη τη χώρα, ενώ οι σχολές και τα τμήματα δημόσιας υγείας της χώρας χρηματοδοτούνται επαρκώς και θεωρούνται πολύ υψηλού επιπέδου.
Οι πολίτες εμπιστεύονται τους θεσμούς και ακολουθούν τις οδηγίες των οργανισμών δημόσιας υγείας. Τους είναι σχεδόν αδιανόητο να παραβιάσουν κανόνες και επίσημες οδηγίες.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχω επισκεφτεί τη Νότια Κορέα αρκετές φορές. Επέβλεψα 6 υποψήφιους διδάκτορες και κάθε χρόνο επιβλέπω 3-4 Κορεάτες μεταπτυχιακούς φοιτητές. Εχω συνεργαστεί με το υπουργείο υγείας και τον ΕΟΠΥΥ της χώρας. Έχουν εξαιρετικές βάσεις δεδομένων, γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή το τι συμβαίνει στο σύστημα υγείας, το αξιολογούν συνεχώς και κάνουν άμεσα τις απαραίτητες παρεμβάσεις όταν χρειάζονται.
Αυτό που μου έκανε εντύπωση με τους Κορεάτες φοιτητές ήταν η συστηματική προσήλωση στις σπουδές τους και η ευρύτητα της επιστημονικής τους προσέγγισης. Οι Κινέζοι φοιτητές είναι καλοί στα τεχνικά μαθήματα αλλά έχουν δυσκολία κατανόησης σύνθετων προσεγγίσεων στις κοινωνικές επιστήμες. Θεωρούν ότι υπάρχει πάντα μια προσέγγιση στην επίλυση ενός προβλήματος. Αντιθέτως οι Κορεάτες έχουν εκπαιδευθεί να αναζητούν πολλαπλές επιστημονικές προσεγγίσεις και επιλογές.
Έχουν επίσης μια σχεδόν 'θρησκευτική' σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν απουσιάζουν ποτέ από τα μαθήματα η τα σεμινάρια. Σε ένα από τα μαθήματα μου είχε έρθει ένα Κορεάτης φοιτητής αμέσως μετά από ένα ατύχημα που είχε. Τον πλησίασα και του είπα ότι νομίζω ότι πρέπει να πάει να ξεκουραστεί στο σπίτι του. Εξάλλου όλες οι διαλέξεις στο LSE είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο για τους φοιτητές μας. Δεν με άκουσε και έμεινε να παρακολουθήσει τη διάλεξη και το σεμινάριο που ακολούθησε.
Ρώτησα την επόμενη ημέρα ένα άλλο Κορεάτη φοιτητή τι συνέβη και ο φοιτητής που είχε το ατύχημα αρνήθηκε να πάει στο σπίτι του. Μου είπε ότι ακολούθησε τους κανόνες του πανεπιστημίου. Με βάση τους κανόνες οι φοιτητές πρέπει να παρακολουθούν όλες τις διαλέξεις και τα σεμινάρια. Μα του είπα να πάει σπίτι του απάντησα. Του είπατε 'νομίζω ότι πρέπει να πας σπίτι σου' μου είπε ο φοιτητής μου. Το 'νομίζω' δεν είναι εντολή.
Τα σκέφθηκα όλα αυτά τώρα που συζητάμε την εφαρμογή των μέτρων φυσικής απόστασης και υγιεινής και τη χρήση της μάσκας στη χώρα μας. Στην Κορέα αυτά είναι αυτονόητα. Εκεί φοράνε μάσκες κάθε χρόνο τους χειμερινούς μήνες και ιδιαίτερα στα ΜΜΜ. Δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Και ακολουθούν πιστά τις οδηγίες των οργανισμών δημόσιας υγείας.
Ας επανέλθω στο αρχικό ερώτημα. Θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε την πολιτική της Κορέας; Ναι αν ήμασταν τεχνολογικά αναπτυγμένοι και όχι απολύτως εξαρτώμενοι από άλλες χώρες. Αν είχαμε ένα καλύτερο σύστημα δημόσιας υγείας και περίθαλψης. Αν είχαμε σωστούς προγραμματισμούς και ένα αξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα που διευρύνει τους ορίζοντες και την κριτική σκέψη και προσέγγιση. Αν είχαμε ένα πιο δίκαιο κράτος με αξιόπιστους θεσμούς δικαιοσύνης και θεσμούς που προάγουν την ισοτιμία και όχι τις ανισότητες.
Αν ήμασταν μια φιλόδοξη χώρα.
*Ανάρτηση στο facebook (5/8/2020).
Δεν ήταν μόνο στην Πυροσβεστική που ο κομματικός διαλυτισμός συνέτεινε στην έκταση της πρωτοφανούς τραγωδίας στο Μάτι. Παρόμοιες ενέργειες εξωφρενικού και αναξιοκρατικού κομματισμού είχαν ήδη ξεκινήσει στην ΕΡΤ από τον τότε υπουργό Ν. Παππά και τους συνεργάτες του, ευτυχώς εδώ χωρίς άμεσες υλικές συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές. Έγραψα το άρθρο πού ακολουθεί με τίτλο «Η ΕΡΤ και η αντιμετώπιση καταστροφών έκτακτης ανάγκης», πριν ακριβώς δύο χρόνια, ως διαμαρτυρία και ως ύστατη έκκληση ενάντια στην διάλυση των δημόσιων μηχανισμών προστασίας των πολιτών. Οι άνθρωποι αυτοί όμως ήσαν κυριολεκτικά άπαιχτοι, όχι μόνο στην Πυροσβεστική αλλά σχεδόν παντού .......στο κράτος (με λίγες εξαιρέσεις).
Αυτό που γίνεται θεαματικό όμως, είναι ότι ένα χρόνο μετά τις εκλογές η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει ξεστομίσει καμία αυτοκριτική, είτε θεσμικά, είτε με ονοματεπώνυμο. Απόλυτη σιωπή. Κάτι τέτοιο δεν οδηγεί τον Σύριζα προς την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία κάθε μορφής (κλασσικού ή ριζοσπαστικού τύπου), αλλά προς τη γνωστή κουτοπόνηρη στρατηγική «άστο και θα ξεχαστεί».
Τον οδηγεί στην παγίωση ενός κυνικού, δήθεν, ρεαλιστικού κομματισμού βαλκάνιου τύπου που κάνει συμμαχίες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα με αποκλειστικό στόχο την «εξουσία για μας τους ίδιους» (κάτι σαν ΠαλαιοΠΑΣΟΚ, αλλά χωρίς την εξέχουσα φυσιογνωμία του Αντρέα). Κάτι τέτοιο δεν αφορά μόνον τον Σύριζα, με ή χωρίς την Προοδευτική Συμμαχία, μας αφορά όλους. Γιατί εγκαθιδρύεται τάχιστα ένα χαώδες πολιτικό κενό στο κέντρο του πολιτικού συστήματος της χώρας, τη στιγμή ακριβώς που αντιμετωπίζουμε πολλαπλές Διακινδυνεύσεις ως κοινωνία (covid-19, Τουρκία, παγκόσμια κρίση). Με τον Σύριζα να οπισθοδρομεί με πλήρη άρνηση αλλαγής και αυτοκριτικής, το ΚΙΝΑΛ να βολοδέρνει, το ΠΟΤΑΜΙ, δυστυχώς να έχει διαλυθεί, τους πράσινους/ οικολόγους να είναι σχεδόν ανύπαρκτοι – δύο φορές, δυστυχώς – την εκσυγχρονιστική τάση να έχει αποσυντεθεί (δυστυχώς ούτε και ο κ. Σημίτης, ένας πολύ αξιοπρεπής πολιτικός, έκανε ποτέ του πραγματική αυτοκριτική), το πολιτικό κενό είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Την ίδια στιγμή, η ανεξάρτητη Κοινωνία Πολιτών και οι ΜΚΟ έχουν διαχυθεί μεν παντού στην κοινωνία (αυτό είναι καλό), αλλά είναι πολιτικά ανύπαρκτοι ως αντίβαρο στον σκληρό κομματισμό, ενώ η ακροδεξιά καραδοκεί περιμένοντας στραβοπατήματα της κυβέρνησης στα εθνικά/μεταναστευτικό.
Η κατάσταση αυτή, μπορεί βραχυπρόθεσμα να συμφέρει τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη που κυριαρχεί προς το παρόν άνευ αντιπάλου, αλλά μεσοπρόθεσμα δεν τον συμφέρει καθόλου, όπως βεβαίως και τη χώρα. Μια κυβέρνηση που στηρίζεται σε evidence based policies/ politics (σε τεκμήρια και αποτελέσματα), χρειάζεται μια αξιόπιστη αντιπολίτευση για να είναι αποδοτική. Οι δημιουργικοί πολίτες αυτής της χώρας, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού από την κεντροαριστερά, την αριστερά, έως και τη σύγχρονη Κεντροδεξιά, νομίζω ότι πρέπει περισσότερο από ποτέ να εμείνουν στη μόνη στάση που μπορεί να οδηγήσει στον πραγματικό εκσυγχρονισμό της χώρας: τον προοδευτικό πραγματισμό του πολίτη, δηλαδή, τεκμήρια, σύγκριση αποτελεσμάτων και κυρίως, όπως έλεγε ο μεγάλος Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ – που έγραφε πάντα στα ελληνικά τη λέξη – ΠΑΡΡΗΣΙΑ. Παρρησία, τόλμη, αυτοκριτική και ανάληψη ευθύνης και ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ. Παρρησία και Λογοδοσία. Να δύο αρχαιοελληνικές λέξεις/ έννοιες με τεράστια επικαιρότητα στην Ελλάδα του σήμερα.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η μικρή και δευτερεύουσας σημασίας ιστορία για την ΕΡΤ που ακολουθεί – μικρή, ανύπαρκτη κυριολεκτικά, μπροστά στην απίστευτη τραγωδία στο Μάτι που στοίχισε τη ζωή σε 102 συνανθρώπους μας – αφορά ακριβώς τη Λογοδοσία. Γι' αυτό έχει μεγάλη συμβολική σημασία. Αφορά το πρώτο και το μόνο εγχείρημα συμμετοχικού συμβουλίου κοινωνικού ελέγχου της ΕΡΤ με κλήρωση 50 πολιτών που μαζί με μια παρόμοια πρωτοβουλία της γαλλικής Δημόσιας Τηλεόρασης ήσαν πρωτοποριακές δράσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, που έλαβαν μάλιστα και έπαινο από την EBU. Κοιτάξτε τώρα τι συνέβη στις δύο χώρες και θα καταλάβετε γιατί χρησιμοποιώ στον τίτλο τη λέξη Βαλκάνιος (όχι Βαλκανικός).
Στην Ελλάδα, ο εποπτεύων την ΕΡΤ υπουργός Νίκος Παππάς, όχι μόνον δεν ανέφερε ούτε μια και μόνη φορά την πρωτοβουλία, παρότι ήταν εφαρμογή άρθρου του δικού του νόμου, αλλά μαζί με τους στενούς συνεργάτες του διέλυσαν εν μια νυκτί το ΣΚΕ της ΕΡΤ τον Ιούνιο του 2018, και μάλιστα με αγενή και κυνικό τρόπο προς τους συμμετέχοντες πολίτες. Απόλυτη δυσφορία απέναντι και σε υποψία απειροελάχιστης Λογοδοσίας.
Στην Γαλλία ο Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν υιοθέτησε την αντίστοιχη πρωτοβουλία της France Televisions, ίδρυσε 823 Κοινωνικά Συμβούλια σε ολόκληρη τη Γαλλία και πέρυσι προχώρησε στην ίδρυση ενός Πανεθνικού Κοινωνικού Συμβουλίου Πολιτών, με τυχαία κλήρωση 155 πολιτών από το σύνολο της επικράτειας και θέμα την εκπόνηση πολιτικής για την κλιματική αλλαγή και την πράσινη μεταρρύθμιση της γαλλικής κοινωνίας. Πριν ένα μήνα συμμετείχε και ο ίδιος στην τελική σύσκεψη του Συμβουλίου Πολιτών και υποσχέθηκε 15 νομοθετικές πρωτοβουλίες. Θα μου πείτε, λόγια είναι και κυρίως εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε. Σωστό. Αυτό λέω κι εγώ. Χωρίς αυτοκριτική, ο Σύριζα θα παραμείνει εγκλωβισμένος Βαλκάνιος.
Ο δε Μακρόν, ως γνωστόν για αρκετούς στο Σύριζα είναι κρυφοδεξιός και νεοφιλελεύθερος. Μπορεί και να είναι, αλλά προώθησε, έστω και επιφανειακά, τη συμμετοχή των Γάλλων πολιτών στα κοινά και ανοίγει τη Γαλλία και την Ευρώπη προς το μέλλον και το αύριο. Κάποιοι άλλοι «μη δεξιοί» δεν έκαναν ούτε τα στοιχειώδη, παρότι κλήθηκαν να πάρουν την εξουσία ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο. Όπως τη λογική και ακομμάτιστη λειτουργία της Πυροσβεστικής, σε μια χώρα που έχει ανά δεκαετία εκρήξεις πυρκαγιών. Και δεν κάνουν γι' αυτό την παραμικρή πολιτική αυτοκριτική. Τι άλλο να πει κανείς;
1. Στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ πολλά μέλη αντιτίθενται στον ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Κατά αυτούς, το κόμμα θα παρέμενε αριστερό αν δεν δεχόταν να αλλοιωθεί με όλους αυτούς που θέλουν να συμμαχήσουν με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά απαιτούν να κρατήσουν ένα μέρος της αυτονομίας τους. Έτσι, για την εσωτερική κομματική αντιπολίτευση το κόμμα θα έπρεπε να δέχεται μόνο όσους ήθελαν να ενταχθούν άμεσα στην κομματική οργάνωση. Το τωρινό άνοιγμα οδηγεί σε μπαλώματα, σε βαρίδια που καταργούν τον γνήσιο αριστερό χαρακτήρα του κόμματος.
2. Στην πραγματικότητα όμως το 20% των ψηφοφόρων που αποτελεί τη μόνιμη βάση του κόμματος συμφωνούν με τον Τσίπρα και όχι με αυτούς που νοιάζονται περισσότερο με την αριστεροσύνη και λιγότερο με τις πιθανότητες μιας προοδευτικής αλλαγής. Αυτό το 20% των ψηφοφόρων, όχι θεωρητικά αλλά πρακτικά, παραμένει πιστό στην τωρινή στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ. Αντιλαμβάνεται τα παλιά και τωρινά σφάλματά του, αλλά εξακολουθεί να στηρίζει την πρώτη φορά αριστερή κυβέρνηση στη σημερινή μορφή της. Όσοι αγνοούν τα παραπάνω, αντί να κοιτάζουν προς τα μπρος κοιτάνε προς τα πίσω. Βασικά υποστηρίζουν μια «γνήσια» αριστερή πολιτική, μια στρατηγική που αν επιβάλλονταν θα ενδυνάμωνε την Δεξιά – κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο Κόρμπιν έφερε τον έξαλλο νεοφιλελεύθερο Τζόνσον στην εξουσία.
3. Σήμερα η στρατηγική των συμμαχιών, όπως αυτή του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, είναι ο μόνος τρόπος για να αλλάξει η σημερινή κατάσταση προς έναν πιο ανθρώπινο κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, μια στρατηγική συμμαχιών πολιτικών δυνάμεων που αντιτίθενται στον εθνολαϊκισμό από τη μια μεριά και στον νεοφιλελευθερισμό από την άλλη. Αποτελεί το μόνο ανάχωμα που μπορεί να αμβλύνει τις δυο παραπάνω βαρβαρότητες. Πολιτικών δυνάμεων όπως είναι τα ριζοσπαστικά αριστερά κόμματα τύπου ΣΥΡΙΖΑ/Podemos/Bloco, τα πολιτικά φιλελεύθερα και τα ραγδαία ανερχόμενα πράσινα κόμματα στην Ευρώπη. Σε αυτή την κατηγορία θα μπορούσε κανείς να εντάξει το πορτογαλικό κομμουνιστικό κόμμα που στηρίζει τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Κόστα. Τελειώνω με δύο λόγια για το τι πρέπει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα. Χρειάζεται λιγότερο αντιθέσεις για τον χαρακτήρα του κόμματος και περισσότερο αυτογνωσία, σοβαρή αυτοκριτική (χωρίς μισόλογα και υπεκφυγές). Χρειάζεται επίσης συνοχή γύρω από τον Πρόεδρο και στήριξη της τωρινής στρατηγικής που στοχεύει σε προοδευτικές πολιτικές, πολιτικές που θα ωφελήσουν τους περιθωριοποιημένους πιστούς οπαδούς του. Κατά την γνώμη μου, από το φθινόπωρο τα οικονομικά προβλήματα (όπως η ανεργία και οι ανισότητες) θα ενταθούν. Η δημοσκοπική διαφορά μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης θα μειωθεί σημαντικά. Βέβαια δεν μπορεί κανείς να προβλέψει τις πολιτικές εξελίξεις μακροχρόνια. Αυτό όμως που μπορεί να προβλεφθεί είναι πως οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζουν και θα εξακολουθούν να στηρίζουν το κόμμα στην τωρινή μορφή του.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (1/8/2020).
Όταν έσβησαν οι προβολείς της Κορυφής για το Ταμείο Ανάκαμψης, ολοκληρώθηκε και η επικοινωνιακή αξιοποίηση, παρελήφθη και το προσχέδιο της Επιτροπής Πισσαρίδη για την προετοιμασία Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης («τα Κράτη-μέλη θα ετοιμάσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τα έτη 2021-23 [...] τα οποία θα αναθεωρούνται και προσαρμόζονται μέχρι το 2022 για την τελική κατανομή πόρων του 2023»,λέει το σημείο 18 των Συμπερασμάτων της Κορυφής), οι αρμόδιοι για την διαχείριση συνειδητοποίησαν κάτι που ήταν εξαρχής γνωστό: ο χρόνος τρέχει. Γρήγορα.
Ο Αύγουστος – ως τεχνικά διαθέσιμος αλλά και ως πολιτικά ωφέλιμος χρόνος – αρχίζει και τελειώνει προτού καλά-καλά το καταλάβει κανείς. Με την ιεροτελεστία της ΔΕΘ, με οποιαδήποτε συναρμογή ανασχηματισμού/Κυβερνητικού ανασχεδιασμού, ο χρόνος κατατρώγεται ακόμη περισσότερο [Δεν αγγίζουμε καν την διαταρακτική λειτουργία των Ελληνοτουρκικών].
Οι κατευθυντήριες γραμμές για το τι θα χρειαστεί να περιλάβουν τα Εθνικά Σχέδια «που θα καταγράφουν τους στόχους μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων» δίνονται ήδη στο σημείο 19 των Συμπερασμάτων. Όμως στο ίδιο σημείο περιγράφεται και η διαδικασία έγκρισης, ενώ δίνεται και ο ρυθμός, ο οποίος οφείλει να είναι ταχύτατος, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης τελικά αποφασίστηκε να είναι βραχείας διάρκειας (3ετία 2021-23, με ουσιαστικό πυρήνα την πρώτη 2ετία). Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογεί τα Εθνικά Σχέδια εντός 2μήνου από τα μέσα Οκτωβρίου που θα υποβληθούν. Πώς θα γίνεται όμως η αξιολόγηση;
Ανάλογα με την συμβατότητά της/consistency με τις συστάσεις πολιτικής ανά χώρες, «παράλληλα με την ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, την δημιουργία απασχόλησης και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα». Ως πρόσθετος αλλά σημαντικός παράγοντας τίθεται η συνεισφορά στην «πράσινη και ψηφιακή μετάβαση». Ακόμη πιο συγκεκριμένα, ορίζεται ότι στην συνολική δαπάνη που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και από τον Προϋπολογισμό της ΕΕ (το πρώτο σε 3ετή ορίζοντα, ο δεύτερος σε 7ετή/MFF) θα χρειαστεί ένα 30% να κατευθυνθεί σε στόχους που να «κοιτάζουν» την κλιματική αλλαγή: δηλαδή να είναι δράσεις συμβατές με την κλιματική ουδετερότητα το 2050, συν να πιάνουν τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030.
Προσοχή, τώρα! Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – π.χ. της Ελλάδας – δεν θα αρκεί να αξιολογηθεί θετικά με βάση (α) τις υποδείξεις διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και (β) την στόχευση ρυθμού ανάπτυξης (εύκολο...), την δημιουργία θέσεων εργασίας (πολύτιμος στόχος για μια Ελλάδα που αγγίζει το 20% σε ανεργία) και την κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα, από μέρους της Επιτροπής. Θα πρέπει να εγκριθεί και από το Συμβούλιο, στα πλαίσια πράξης εφαρμογής, και τούτο μέσα σε 4 εβδομάδες. Από εκεί και πέρα, κάθε αίτημα πληρωμών (το όνειρο της απορρόφησης πόρων...) θα έχει ως προαπαιτούμενο «την ικανοποιητική εκπλήρωση των αντίστοιχων χρονικών οροσήμων και στόχων». Εδώ, θα ζητείται η γνώμη της Οικονομικής Επιτροπής/EFC (στα πλαίσια του Συμβουλίου), λαμβανόμενη – προσοχή! – με ομοφωνία.
Εάν και εφόσον – «κατ' εξαίρεσιν»/exceptionally – ένα ή περισσότερα Κράτη μέλη θεωρούν ότι υπάρχει «σημαντική απόκλιση» απ' αυτούς τους στόχους ή τα ορόσημα, τότε το πράγμα θα πηγαίνει στην Κορυφή. Οι σχετικές πληρωμές θα παγώνουν. Δεν πρόκειται, όντως, για αιρεσιμότητα/conditionality τύπου Μνημονίων, όμως η συζήτηση σε επίπεδο Οικονομικής Επιτροπής (με ομοφωνία στο τραπέζι, σωστά;...) δεν θα είναι αυτονόητα απλή υπόθεση.
Αυτή η – λίγο πιο συγκεκριμένη – περιδιάβαση στα πώς και τα πότε της διαδικασίας συγκεκριμενοποίησης των Εθνικών Σχεδίων ενόψει του Ταμείου Ανάκαμψης, δείχνει πόση σημασία έχει η ΕΓΚΑΙΡΗ εξειδίκευση των γενικών προτάσεων, οριζοντίου μόνον χαρακτήρα (με άρνηση κλαδικών αναφορών) της Επιτροπής Πισσαρίδη. Ακόμη και οι προτάσεις/συστάσεις της Έκθεσης του ΟΟΣΑ είναι πιο συγκεκριμένες. Και ο συνδυασμός με συγκεκριμένες επιδιώξεις/προθέσεις επενδυτικών σχεδίων και χρηματοδότησης διαρθρωτικών προσαρμογών.
Η Ελλάδα πέτυχε – όχι μόνη της, αλλά με σημαντικό ρόλο: της τοποθέτησης του ΑΝΥΠΕΞ Μιλτ. Βαρβιτσιώτη, με στήριξη και από στελέχη, ακόμη, της εποχής Βάρφη ... - κάτι εξαιρετικά σημαντικό: δαπάνες του 2020 να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης, που θα αρχίσει (παρά τους ενθουσιασμούς) να πληρώνει από το 2021 όχι δε, το πιθανότερο, τους πρώτους μήνες. Τώρα οι προτεινόμενες παρεμβάσεις – Κωστή Χατζηδάκη για τα ενεργειακά/το πρασίνισμα (με αναπτυξιακή όμως διάσταση, ενδογενούς δυναμικού) Κυριάκου Πιερρακάκη για την συνέχιση της ψηφιακής μετάβασης (όχι, δε μόνον στο Δημόσιο ελπίζει κανείς), Κώστα Καραμανλή (για τα έργα επόμενης γενιάς: Μετρό Αθήνας – επεκτάσεις, Fly-over Θεσσαλονίκης, ΒΟΑΚ Κρήτης, ολοκλήρωση δικτύου εθνικών οδών, βιολογικοί καθαρισμοί, ανακύκλωση ) – χρειάζεται να ενσωματωθούν. Πειστικά. Επιλέξιμα. Μαζί και με τις επιλογές που αφορούν τα διαρθρωτικά φορολογίας και ασφαλιστικά και ανθρώπινου δυναμικού.
Ο χρόνος τρέχει, είπαμε.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (1/8/2020).
Δυο κεντρικά κεκτημένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι απαραίτητο να μην ξεχνιούνται προκειμένου να αξιολογήσει κανείς ψύχραιμα την (προγραμματισμένη 2ήμερη, τελικά κατέληξε 5ήμερη με λήξη στις 5.30΄το πρωί της 21ης Ιουλίου) Κορυφή των «27» για το Ταμείο Ανάκαμψης ή « Next Generation EU Summit» όπως με τον συνηθισμένο Ευρωενθουσιασμό τιτλοφορούνται παρόμοιες πρωτοβουλίες αναζήτησης Ευρωμέλλοντος.
Το πρώτο έγκειται στο πελώριο πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στην δημιουργία και διατήρηση της ΕΕ. Αυτό είναι που αποτρέπει την προσάραξή της, όσες αποδιαρθρωτικές δυνάμεις κι αν αναπτύσσονται: αυτό π.χ. απέτρεψε την προς στιγμήν αποδοχή – ημέρες Σώϋμπλε... – του Grexit, αυτό και τώρα την «εύκολη» περιθωριοποίηση της Ιταλίας (Βέβαια, το Brexit ήρθε και είναι εδώ). Το δεύτερο θα το αποκαλούσαμε Ευρωπαϊκή εκδοχή checks-and-balances. Δεν αναφερόμαστε, εδώ, στου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου την συχνά βαριά συνδρομή, όσο στης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον ρόλο, όπως και αυτή την φορά καταδείχθηκε.
Τι εννοούμε; Ότι ενώ γινόταν φανερό ότι η Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης/ Next Generation EU, μαζί και για τον μεσοπρόθεσμο Προϋπολογισμό/ MFF 2021-27 (άθροισμα δημοσιονομικών πόρων γύρω στο 1,8 τρις ευρώ, που αμφισβητούσαν εκ θεμελίων οι frugal της λέσχης) θα λειτουργούσε ως υπέρβαση πολλών ταμπού, η ΕΚΤ δια της Προέδρου της Κριστίν Λαγκάρντ καθιστούσε σαφές ότι ΔΕΝ εξέταζε ενδεχόμενο να περιορίσει το αποφασισμένο πακέτο/ PEPP 1,35 τρις ευρώ (750 αρχικά +600 επέκταση τον Ιούνιο) για «κράτημα» της ρευστότητας στην Ευρώπη, παρά τις έντονες πιέσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Ασφαλώς μια τέτοια σύγκριση είναι σύγκριση μήλων με πορτοκάλια, όμως η υπορρέουσα προσπάθεια φρεναρίσματος του ρόλου της «Ευρώπης» στην αντιμετώπιση της κρίσης έχει κοινά στοιχεία στο δημοσιονομικό και το νομισματικό σκέλος.
Ας προστεθεί εδώ κάτι που λίγο προσέχθηκε: όταν στην Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης επιδιώχθηκε – από τους frugal του Βορρά – να πιεσθεί ο Νότος, ιδίως η Ιταλία, με παρέλκυση των διαπραγματεύσεων μέχρι το άνοιγμα των αγορών την Δευτέρα (ώστε να πιεσθούν τα Ιταλικά ομόλογα...), η παρέμβαση της ΕΚΤ στα πλαίσια PEPP – και η αντίστοιχη διαρροή ότι η διαπραγμάτευση στην Κορυφή θα ευδοκιμούσε τελικά – οδήγησε σε ενίσχυση της θέσης των ομολόγων του Νότου. Και των δικών μας , άλλωστε.
Επιστρέφοντας όμως στην Κορυφή, ήταν πολύτιμος, δηλαδή πολιτικά αποκαλυπτικός/διαφωτιστικός ο τρόπος με τον οποίο πήγε να μπλοκάρει στο ξεκίνημά της. Τι θα πει «μπλόκαρε»; Θα πει ότι η συζήτηση ουσίας, για μια υψηλών στόχων δημοσιονομική στήριξη (α) των οικονομιών των χωρών-μελών της ΕΕ για απορρόφηση του εξωγενούς σοκ του Covid-19 και των lock-down «του» και (β) της ενότητας/μη-διάσπασης της ενιαίας αγοράς υπό την πίεση της διαφοροποιημένης ύφεσης, ανέδειξε τις βαθύτερες διαφορές. Όχι Βορρά-Νότου, ούτε δημοσιονομικά ισχυρών/εύθραυστων οικονομιών, ούτε frugal/lax. Αλλά... τι;
Από την μια πλευρά βρέθηκαν οι χώρες που είχαν/έχουν απόλυτη ανάγκη την δημοσιονομική στήριξη ΜΑΖΙ με εκείνες που θεώρησαν αυτήν την μοναδική κρίση αντίστοιχα μοναδική ευκαιρία προκειμένου να προωθηθεί η λογική αν όχι της ομοσπονδίωσης, πάντως της στενότερης οικονομικής (πέραν της μονοδιάστατης νομισματικής) Ένωσης. Δηλαδή η Ιταλία-Ισπανία-Ελλάδα-Γαλλία, μαζί και με κάποιες Ανατολικές και Βαλτικές στην μια λογική, παράλληλα με Γαλλία (διπλός ρόλος!)-Γερμανία στην δεύτερη, με ας πούμε Βέλγιο και Λουξεμβούργο να προσέρχονται.
Από την άλλη πλευρά, ξεκαθάρισαν οι χώρες που είτε δεν δέχονταν να είναι κάτι το μονιμότερο αυτή η παρέμβαση για αντιμετώπιση του σοκ από τον Covid-19: το εξέφρασε απόλυτα η Αυστρία, αρνούμενη ευθέως την ολίσθηση προς μια Schulden-Union εκεί που έως τώρα το «κακόν» ήταν η Transfer-Union (όχι στην Ένωση χρέους - δηλαδή στην διαβόητη πλέον αμοιβαιοποίηση - πέραν του όχι στην Ένωση Μεταβιβαστικών Πληρωμών) καθώς και εκείνες που δεν διανοούνται να υπάρχουν χρηματοδοτήσεις χωρίς βέτο (ή, πάντως, χωρίς βαρύ λόγο...) από τους πληρωτές στα Σχέδια Ανάκαμψης και Μεταρρυθμίσεων εκείνων των χωρών που θα λαμβάνουν τις (καθαρές) χρηματοδοτήσεις. Αυτή ήταν η βασική στάση της Ολλανδίας, αλλά εν τέλει όλων των frugal.
Ίσως απορήσει ο αναγνώστης που δεν διαβάζει εδώ αριθμούς. Τα 19 δις σε grants και 12,5 δις σε δάνεια για την Ελλάδα – από το Ταμείο Ανάκαμψης, εδώ προστίθενται τα κονδύλια από τον Προϋπολογισμό 2021-27/MFF – με την ψήφιση των ρυθμίσεων να χρειάζεται ένα ακόμη 6μηνο (αλλά με όλες τις δαπάνες μετά τον Φεβρουάριο 2020 επιλέξιμες...) αποτελούν σημαντική ευκαιρία. Σημαντικότατη. Θα περάσουν από διαχείριση Προγραμμάτων και με κανόνες Βρυξελλών, με βραχύτερες απ' ότι στο παρελθόν προθεσμίες. Όμως... όποιος δεν θυμηθεί, στην περίοδο εφαρμογής, το ΠΩΣ προέκυψε το αποτέλεσμα της Κορυφής, θα βρεθεί προ εκπλήξεων: οι μηχανισμοί απορρόφησης κονδυλίων απ' εκεί πηγάζουν.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/7/2020.
Με ώρες, πλέον, να μας χωρίζουν από την Κορυφή όπου – υποτίθεται – θα αποφασισθεί κατ' αρχήν η θέσπιση και χρηματοδοτική λειτουργία Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ, με αντίστοιχα λίγη απόσταση από τον λειτουργικό – υποτίθεται, επίσης – ανασχηματισμό που θα φέρει πλησιέστερα αποτελεσματικότητα στην επενδυτική/μεταρρυθμιστική επανεκκίνηση της Ελληνικής οικονομίας, ένα κεντρικό κομμάτι του πάζλ μπήκε στην θέση του:
Σε τηλεδιάσκεψη – πώς αλλιώς; - μετείχαν τα περισσότερα από τα μέλη της Επιτροπής Πισσαρίδη, με τους κοινωνικούς εταίρους σε υπεσχημένη δεύτερη γραμμή, προκειμένου να συζητηθεί με βάση το αρχικό πόρισμα της Επιτροπής η κατεύθυνση και οι επιμέρους επιλογές που επιδιώκεται να απαρτίσουν το Εθνικό Σχέδιο. Με το οποίο – μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου – θα προσέλθει η Ελλάδα να συμμετάσχει στο Ταμείο Ανάκαμψης /Next Generation EU, δηλαδή στην υπόσχεση επανεκκίνησης των οικονομιών με χρηματοδοτική στήριξη ΕΕ μετά την πανδημία του κορωνοϊού.
Η επιδίωξη του Μεγάρου Μαξίμου – το ακούσαμε ήδη σε όλους τους τόνους, θα το παρακολουθήσουμε εν συνεχεία να εξελίσσεται ως πολιτικό εργαλείο – είναι να διαμορφωθεί γύρω από αυτήν την υπόθεση μια ευρύτερη («η μέγιστη δυνατή») συναίνεση. Που να ξεκινάει μεν από μιαν «ικανή τεχνοκρατία», αλλά και να ενσωματώνει «την διαφάνεια και την λογοδοσία» στην διαμόρφωση κεντρικών επιλογών. Στην τωρινή φάση, δίνεται στο αρχικό πόρισμα μια αίσθηση κατασταλαγμένης δουλειάς. Βέβαια δεν είναι ακριβώς αρχική η φάση: η ίδια η σύνθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη έρχεται να επικαιροποιήσει δουλειά που έχει γίνει ήδη στο Beyond Austerity/MIT Press, Πέρα από την λιτότητα/Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2017) , έργο συλλογικό, με συντονιστές Πισσαρίδη-Βέττα-Μεγήρ-Βαγιανό. [Συνιστούμε εγκάρδια σε όσους συσσωρεύουν – δικαίως! – καλά λόγια για τα επιμέρους μέλη και για την συνολική δομή τής Επιτροπής Πισσαρίδη να αποφύγουν την διδακτική αυτοπαγίδευση της λαμπρής και τότε, μέσα δεκαετίας του ΄80, Επιτροπής Σπράου. όπου η διατύπωση ότι απαρτιζόταν από «τα καλύτερα μυαλά της Ελλάδος» βοήθησε να υπονομευθεί η ίδια η αποδοχή του έργου της]. Προπαντός, όμως έρχονται στο προσκήνιο οι κοινωνικοί εταίροι ως επιδίωξη/πηγή συναίνεσης. Από κυβερνητικής πλευράς, αναφέρεται ως επιθυμητή και η προσέλευση – στην συζήτηση , επί της ουσίας, υποθέτει κανείς... - των πολιτικών δυνάμεων: έτσι, όντως, χτίζονται οι συναινέσεις.
Καθώς βρισκόμαστε στο ξεκίνημα, ένα πρώτο ερώτημα: ΠΟΙΟΙ κοινωνικοί εταίροι; Από την πλευρά του εργοδοτικού συνδικαλισμού, στο μέτρο που κεντρικό ρόλο διεκδικεί ο ΣΕΒ , πολλές από τις επιλογές του Σχεδίου Πισσαρίδη – στροφή στα διεθνώς ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες, μείωση της φορολογίας, ελάφρυνση στις ασφαλιστικές εισφορές σε προοπτική νέου Ασφαλιστικού, ενεργειακό κόστος, αλλά και πιο διαρθρωτικά όπως ψηφιακή μετάβαση, παρεμβάσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και την κατάρτιση, ακόμη και επιτάχυνση στην απονομή δικαιοσύνης – έχουν με κουραστική επαναληπτικότητα περιληφθεί σε διαδοχικές μελέτες. Πάντως σταθερά επανέρχονται σε διοργανώσεις του Συνδέσμου αλλά και κωδικοποιούνται διδακτικά στις παρουσιάσεις του ΙΟΒΕ: το έδαφος έχει καλυφθεί διεξοδικά, θα έτεινε να πει κανείς «εξαντλητικά».
Πάντως, επειδή ο λόγος περί κοινωνικών εταίρων στον πληθυντικό, πού θα βρει κανείς – σε τέτοια συζήτηση – την ΓΣΕΕ (ή και την ΑΔΕΔΥ, π.χ. για την ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου , για την πάντα αναμενόμενη «καλή νομοθέτηση», για την ακόμη πιο αναμενόμενη (από εποχής Θόδωρου Παπαλεξόπουλου/Στέφανου Ματθία) γνήσια κωδικοποίηση ή για την ψηφιακή μετάβαση στο Δημόσιο εις βάθος όχι μόνο στην «καλή εκκίνηση» Πιερρακάκη); Είχαμε κάποια ενδιαφέροντα δείγματα δραστηριοποίησης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ – όπως π.χ. στο Πρόσφατο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων: Τρέχουσα Κατάσταση και Προοπτικές της Εργασίας, όμως προσέλευση των εργατικών συνδικάτων στην κεντρική συζήτηση για το «πού πάμε;» δεν έχουμε εδώ και χρόνια.
Αλλά και η πλευρά των μικρομεσαίων, καθώς και των επιτηδευματιών/ελεύθερων επαγγελματιών, πόσο έχει προσέλθει οργανωμένα στον δημόσιο διάλογο; Όταν π.χ. ακούμε τα καθιερωμένα για ενίσχυση της μισθωτής εργασίας, ως μέσου καταπολέμησης της παραοικονομίας, πόσο έτοιμος είναι ένας ολόκληρος κόσμος επαγγελματιών που βούλιαξε τα χρόνια των Μνημονίων στις εισφορές και επιβαρύνσεις να προσέλθει στην συζήτηση που τον αφορά; De te fabula narratur!
Ασφαλώς, δε, η αληθινή πρόκληση είναι να ανοίξει η συζήτηση γύρω από το Σχέδιο Πισσαρίδη στις πολιτικές δυνάμεις – πάντως στα πολιτικά κόμματα, αν είμασταν «Ευρώπη» θα λέγαμε και στην κοινωνία των πολιτών. «Να ανοίξει η συζήτηση» όχι με την παραδοσιακή λογική του σκυλοκαυγά, της προσπάθειας παγίδευσης σε αντιπαράθεση ή αντιστρόφως της επιθετικής διαφωνίας. Αλλά με εκείνο που άκομψα μεταφράζεται ως συμπεριληπτικότητα, με inclusiveness απόψεων και προσεγγίσεων.
Δεν είναι δουλειά της ίδιας της Επιτροπής Πισσαρίδη, αυτή. Όμως χωρίς συζήτηση, χωρίς moderator της συζήτησης και υποδοχή/αποδοχή της, σχεδιασμοί επί χάρτου!
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 18/7/2020.
Οι κωδικές εκφράσεις έχουν στην πολιτική μεγάλη σημασία. Δείτε μια μικρή συγκομιδή:
Με ψήφισμα της Γερμανικής Βουλής, που στήριζε ο κυβερνών συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών/Σοσιαλδημοκρατών, μαζί με Πράσινους και Φιλελεύθερους, έγινε δεκτό ότι το Πρόγραμμα PSPP της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για αγορά ομολόγων/νομισματική στήριξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών, πληροί «το κριτήριο της αναλογικότητας». Η δε σχετική δήλωση/αυτοαξιολόγηση του PSPP από μέρους της ΕΚΤ είναι «ολοκληρωμένη».
Σύμφωνα με – προηγηθείσα – δήλωση του Προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ «η Τράπεζα σταθερά αξιολογεί την εφαρμοζόμενη πολιτική και τα μέτρα της ως προς την αναλογικότητα».
Κατεβαίνοντας κατά κάποια σκαλοπάτια την κλίμακα, συναντά κανείς τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις να απευθύνει δια της «Corriere della Sera» έκκληση στις Κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών χωρών – που, τώρα, αυξάνουν τα ελλείμματά τους κατά την διάρκεια της κρίσης – «να λάβουν υπόψη την βιωσιμότητα των δημοσιονομικών [τους] πολιτικών». Διευκρινίζοντας ότι ναι μεν έχει ενεργοποιηθεί ρήτρα διαφυγής που αναστέλλει τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας [για τον περιορισμό/αποκλεισμό ελλειμμάτων], όμως «το Σύμφωνο παραμένει σε ισχύ».
Προ καιρού, ίδιος ο Β. Ντομπρόβσκις μιλώντας στα «Νέα» , είχε αναφερθεί στις «δεσμεύσεις της ενισχυμένης εποπτείας» που θα πρέπει να «ληφθούν υπόψη από τις Ελληνικές αρχές κατά την κατάρτιση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας/Recovery and Resilience». Στην ίδια εκείνη φάση, έκανε λόγο και για «συγκεκριμένα ορόσημα» με τα οποία θα συνδέεται η εκταμίευση δόσεων από το πολυπόθητο – και υπό διαπραγμάτευση – Next Generation EU/Ταμείο Ανάκαμψης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, εντελώς πρόσφατα και στους «Financial Times» αυτός, εξηγούσε: «Δεν είμαι διατεθειμένος να αποδεχθώ καμιά πρόσθετη αυστηρή προϋπόθεση [για τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης] πέραν του φυσιολογικού πλαισίου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου [...]. Δεν θεωρώ πως είναι απαραίτητο όποιοι πρόσθετοι αυστηροί όροι».
Αν, τώρα, κατέβουμε ένα ακόμη σκαλοπάτι χαμηλότερα – πιο κοντά προς το συγκεκριμένο – δηλαδή στην κλίμακα των μεγεθών αλλά της πολιτικής βαρύτητας, συναντάμε π.χ. την σταθερά επανερχόμενη απαίτηση (ή, πάντως, το αίτημα) π.χ. της Fraport για διεκδίκηση 175 εκατ. ευρώ (ενδεχομένως μέχρι και άνω των 200 εκατ.) στα πλαίσια «κατανομής κινδύνων» από την κατάρρευση της κίνησης και την συνακόλουθη απώλεια τζίρου λόγω κρίσης κορωνοϊού στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια που η ίδια διαχειρίζεται στην Ελλάδα. Και ναι μεν υπάρχει διαδικασία για την αποτίμηση καταστάσεων ανωτέρας βίας στην σχετική σύμβαση, όμως μέχρι στιγμής η Fraport φέρεται να επιδιώκει να βρεθεί «αμοιβαία αποδεκτή λύση».
Οι κωδικές εκφράσεις έχουν μεγάλη σημασία – «αναλογική και ολοκληρωμένη», «βιωσιμότητα δημοσιονομικής πολιτικής», «συγκεκριμένα ορόσημα» (για χρηματοδοτήσεις ΕΕ), «καμιά πρόσθετη αυστηρή προϋπόθεση/πρόσθετα αυστηροί όροι», «κατανομή κινδύνων»/ «αμοιβαία αποδεκτή λύση». Όμως, ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει ποιος – κάθε φορά – εκφωνεί αυτές τις κωδικές εκφράσεις.
Στην πρώτη περίπτωση που αναφέραμε, όλη η συγχορδία αναφορών στην αναλογικότητα (και τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα) της στήριξης που δίνεται από την ΕΚΤ στην Ευρωπαϊκή οικονομία με την χρήση μέτρων νομισματικής υφής, την στιγμή που γίνεται και επανεκκίνηση του δημοσιονομικού μοχλού/των συνειδητών ελλειμμάτων προκειμένου να αντιμετωπισθεί το υφεσιακό τσουνάμι, δεν είναι παρά απάντηση (ακριβέστερα: απόπειρα απάντησης...) στην διαβόητη απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου. Που διατύπωσε αμφιβολίες (ακριβέστερα: αρνητική προδιάθεση) τόσο για την αναλογικότητα των μέτρων ΕΚΤ/του Προγράμματα PSPP όσο και για τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα της επιχειρηματολογίας της. Έρχεται λοιπόν, τώρα, και η ΕΚΤ και – με σειρά εγγράφων, που μάλιστα κινητοποιούνται δια του Γενς Βάϊντμαν, μέλους του Συμβουλίου της ΕΚΤ αλλά πρωτίστως Διοικητή της Μπούντεσμπανκ ώστε να τηρούνται οι θεσμικές διαδικασίες και αποστάσεις, συν με τις διακηρυκτικές διαβεβαιώσεις Κριστίν Λαγκάρντ – διαδηλώνει ότι έχει συμπεριλάβει ήδη αυτές τις μέριμνες στην λογική της. Και έρχεται η Γερμανική Βουλή και δηλώνει ότι έχει πεισθεί...
Στην περίπτωση Ντομπρόβσκις, ένας εκφραστής της ορθοδοξίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (η οποία επιχειρεί να «περάσει» την πρότασή της για Ταμείο Ανάκαμψης από κάποιους ηγέτες των «27» που δυσανασχετούν με το ενδεχόμενο γενικής δημοσιονομικής χαλάρωσης) δίνει διαπιστευτήρια μελλοντικής αυστηρής/συντηρητικής διαχείρισης. Ενώ ο ημέτερος Κυριάκος Μητσοτάκης – ενώ την χρειάζεται όσο κανείς την χρηματοδοτική στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης που, για να υπάρξει, χρειάζεται να ψηφισθεί! – επειδή έχει και αυτός ψηφοφόρους, προσπαθεί να προκαταλάβει τις αποφάσεις, να μην παραείναι ασφυκτικές και με milestones.
Που κολλάει η Fraport; Είναι σχετικά απλό: όπως τόσοι και τόσοι άλλοι – ξενοδόχοι , εστιάτορες, εργαζόμενοι – υφίσταται την ακραία πίεση της κρίσης. Χωρίς δική τους ευθύνη. Όμως.... πόσο ευρεία θα είναι η «κατανομή κινδύνου»; Ποιους θα συμπεριλάβει; Με δεδομένη την Γερμανική διάσταση της Fraport, ψυχανεμιζόμαστε ότι η «αμοιβαία αποδεκτή λύση» θα βρεθεί.
*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 11/7/2020.
Το φαινόμενο της μικροκομματικής/ψηφοθηρικής λογικής συνέβαινε και εξακολουθεί να συμβαίνει σε όλα τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ. Αλλά όπως θα δείξω, η Νέα Δημοκρατία έχει τα πρωτεία. Σε τρεις τομείς: στις Πρέσπες, στο προσφυγικό και στο θέμα της Χάγης.
Πρέσπες
Σίγουρα ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήξερε πολύ καλά πως με την Συμφωνία των Πρεσπών λύθηκε ένα πρόβλημα που για χρόνια ταλάνιζε τη χώρα μας. Επρόκειτο για μια συμφωνία που έκανε την Ελλάδα να πάψει να είναι το «μαύρο πρόβατο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιτυχία ήταν τόσο μεγάλη που ο Τσίπρας και ο Ζάεφ προτάθηκαν για το Νόμπελ Ειρήνης. Αν όμως η ΝΔ έλεγε την αλήθεια, δηλαδή πως η συμφωνία ήταν η καλύτερη που θα μπορούσαμε να πετύχουμε, θα έχανε ψήφους. Θα έπρεπε να αντιμετωπίσει τους χιλιάδες «υπερπατριώτεες» που θα κατηγορούσαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι πρόδωσε τα «ιερά και όσια της πατρίδας».
Το προσφυγικό
Δεν θα αναφερθώ εδώ στα σοβαρά λάθη της νεοδημοκρατικής κυβέρνησης, λάθη που σε έναν βαθμό τα παραδέχτηκε. Θα αναφερθώ σε ένα διαφορετικό θέμα. Στο ότι παρά την άθλια κατάσταση των προσφύγων στα νησιά και την εντεινόμενη δυσαρέσκεια των κατοίκων, η κυβέρνηση απέφυγε και εξακολουθεί να αποφεύγει τη μεταφορά της πλειοψηφίας των προσφύγων στην ενδοχώρα. Με υπερφίαλες δικαιολογίες: πως κάτι τέτοιο θα αγνοούσε τα ήδη συμφωνηθέντα με τους ευρωπαίους για την Τουρκία, πως δεν υπάρχουν κατάλληλες υποδομές για να στεγαστούν οι μετανάστες στην ενδοχώρα κτλ. Ο πραγματικός λόγος όμως για την κυβερνητική άρνηση να βοηθήσει και τους πρόσφυγες και τους κατοίκους των νησιών ήταν και σε αυτή την περίπτωση η απώλεια ψήφων. Οι δήμαρχοι που στην πλειοψηφία τους είναι νεοδημοκράτες δεν ήθελαν επ' ουδενί λόγω τους πρόσφυγες στους δήμους τους. Το ίδιο βέβαια και οι κάτοικοι της κάθε περιοχής που δεν θέλουν «μπελάδες» σε σχέση με τους πρόσφυγες/μετανάστες. Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη λύση στο πρόβλημα αγνοήθηκε και εδώ για ψηφοθηρικούς λόγους.
Η Χάγη
Όπως έχω τονίσει πολλές φορές, ο μόνος τρόπος να αμβλύνουμε τις διαφορές μας με την Τουρκία είναι η προσφυγή μας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Βέβαια, η κυβέρνηση υποστηρίζει πως δεν απορρίπτει αυτή τη λύση. Αλλά με την προϋπόθεση πως η προσφυγή μας στην Χάγη θα περιορίζεται στα θέματα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Αφού δεν υπάρχουν άλλες διαφορές. Το πρόβλημα όμως είναι πως υπάρχουν. Και επειδή υπάρχουν, η ιδέα της προσφυγής που προτείνει η κυβέρνηση θα απορριφθεί από την Τουρκία. Έτσι η στρατηγική της κυβέρνησης είναι «βλέποντας και κάνοντας». Ελπίζει στην στήριξη που θα έχουμε από τους συμμάχους μας. Αλλά σίγουρα ο πρωθυπουργός ξέρει πολύ καλά πως σε περίπτωση μιας στρατιωτικής σύρραξης, ούτε η στήριξη της Ευρώπης ούτε των ΗΠΑ θα περάσει από τα λόγια στην πράξη. Η άλλη δικαιολογία για την αποφυγή της Χάγης είναι πως ο στρατός μας είναι ετοιμοπόλεμος και η ηρωική αντίστασή του σε περίπτωση επεισοδίου δεδομένη. Ο εφησυχασμός όμως είναι μια λανθασμένη στάση. Σε περίπτωση ενός θερμού επεισοδίου, η τουρκική κυβέρνηση σίγουρα θα προσφύγει στη βία. Για παράδειγμα, θα καταλάβει μία η περισσότερες μη κατοικημένες νησίδες που δεν δέχεται ότι είναι μέρος της ελληνικής επικράτειας. Τι θα κάνει σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα; Θα αναγκαστεί να εμπλακεί σε μια στρατιωτική σύρραξη που, με δεδομένη τη συντριπτική ανισορροπία δύναμης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, η γείτονα χώρα θα κερδίσει. Πρόκειται για μια πιθανή καταστροφική εξέλιξη για τη χώρα μας. Με δύο λόγια, η ΝΔ ξέρει πολύ καλά πως μια ουσιαστική προσφυγή μας στην Χάγη, δηλαδή χωρίς τις απίθανες προϋποθέσεις που θέτει, θα έχει ως αποτέλεσμα να πάρουμε, αλλά και να δώσουμε. Κάτι τέτοιο όμως χιλιάδες ψηφοφόροι θα θεωρήσουν ως προδοσία. Είναι ακριβώς αυτό που θέλει να αποφύγει η κυβέρνηση. Αλλά σε αυτή την περίπτωση μπορεί να οδηγηθούμε σε μια εθνική τραγωδία. Πώς είναι δυνατόν η κυβέρνηση να ακολουθεί μια τόσο μυωπική πολιτική;
Συμπέρασμα
Και στις Πρέσπες και στο προσφυγικό, αλλά και στο θέμα της Χάγης η κυβέρνηση ακολουθεί μια μικροκομματική, ψηφοθηρική πολιτική που υποσκάπτει συνειδητά τα εθνικά συμφέροντα.
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα" στις 28/6/2020.
