Συμβαίνουν πράγματα στον κόσμο. Οι πάγοι στην Αρκτική λιώνουν ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν. Οι ακραίες κλιματικές μεταπτώσεις είναι ορατές ακόμα και σε κείνους που η ορατότητά τους σκιάζεται από το κόκκινο καπελάκι MAGA. Η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο βρίσκεται στο έλεος του πιο απρόβλεπτου προέδρου που έχει ποτέ κατοικήσει στον Λευκό Οίκο, ένας εμπορικός πόλεμος κλιμακώνεται, μια διεθνής ύφεση πιθανόν ελλοχεύει. Δεν πάμε πολύ καλά.
Σε αυτό το γεμάτο κινδύνους παγκόσμιο περιβάλλον, οι διεθνείς θεσμοί μπάζουν νερά, περισσότερα κι από όσα παράγουν τα τηκόμενα παγόβουνα της Γροιλανδίας. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο όχθες του Ατλαντικού εξακολουθεί να διευρύνεται, όταν τα παγκόσμια προβλήματα επιτάσσουν στενό συντονισμό και κοινές προσεγγίσεις. Τουλάχιστον η τελευταία διάσκεψη του G7 ανέδειξε έναν διεθνή ηγέτη στο πρόσωπο του φιλελεύθερου ευρωπαϊστή Μακρόν, που ακτινοβολεί αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση. Τουλάχιστον η επίμονη ευρωπαϊκή ενότητα (παρά τις πολλαπλές ρωγμές) αντέχει, τελευταία άμυνα μιας ιστορικής συνείδησης που επιτάσσει ορθολογική συνεργασία και κοινούς θεσμούς για τις προκλήσεις που υπερβαίνουν τα εθνικά μεγέθη.
Οι βασικές σταθερές του φιλελεύθερου διεθνούς συστήματος (κοινοβουλευτική δημοκρατία, διατλαντική συνεργασία, πολυμερείς θεσμοί, ανοικτό εμπόριο) σφυροκοπούνται από δημαγωγούς. Ο στενόμυαλος εθνικισμός δεν αποδυναμώνει μόνο τα συλλογικά διεθνή αγαθά, πλήττει πρώτα την ίδια την εθνική δημοκρατία, όπως δείχνει ο κατήφορος του Brexit.
Το Brexit ξεκίνησε από μια λογική αδυνατότητα: είναι αδύνατη η πλήρης έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. χωρίς τη δημιουργία ενός σκληρού εξωτερικού συνόρου είτε μεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας (άρα καταρρέει η ειρήνη στη Βόρεια Ιρλανδία) είτε μεταξύ Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας (άρα διασπάται το Ηνωμένο Βασίλειο). Πλέον, η πορεία προς τον παραλογισμό συναντά τον θεσμικό εκτροχιασμό.
Είναι διαπεραστική η ειρωνεία του Brexit, που ψηφίστηκε υποτίθεται για να αποκατασταθεί η κυριαρχία του βρετανικού Κοινοβουλίου έναντι των Βρυξελλών. Το δημοψήφισμα αποτέλεσε το πρώτο βήμα απομείωσης της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας. Το δράμα συνεχίζεται με έναν (μη εκλεγμένο) πρωθυπουργό που, για να μην καταπέσει η πολιτική του στο Κοινοβούλιο, προτιμά να κλείσει τη Βουλή των Κοινοτήτων για πέντε εβδομάδες.
Είθισται στη δημοκρατική Ευρώπη τα κοινοβούλια να καταργούν τον πρωθυπουργό κι όχι το αντίστροφο. Παρατηρούμε τον κατήφορο μιας ιστορικής δημοκρατίας υπό το βάρος μιας ιδεοληπτικής εμμονής. Η χρόνια δαιμονοποίηση της Ε.Ε. κατέληξε σε εθνική αυτοχειρία. Ενα μεγάλο έθνος οδηγείται σε παρακμή και διχασμό στα χέρια αλαζόνων δημαγωγών.
Είναι ευτύχημα ότι, στην παγκόσμια καταιγίδα, η χώρα μας έχει βρει το ασφαλέστερο δυνατό λιμάνι. Σε μια Ευρώπη που οι αξίες της συνεχίζουν να συγκινούν και τα συμφέροντά της να συμβαδίζουν με την αλληλεγγύη και τη συνοχή.
Η ελληνική δημοκρατία δοκιμάστηκε βάναυσα τα χρόνια της κρίσης, αλλά άντεξε. Κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν υπό την πίεση των οικονομικών συνθηκών να νομοθετούν χωρίς επαρκή χρόνο κοινοβουλευτικής διαβούλευσης. Ενα τυχοδιωκτικό, ψευδεπίγραφο δημοψήφισμα έφερε την κοινωνία στα πρόθυρα εμφύλιου διχασμού και τη χώρα σε προθανάτια εμπειρία. Ομως η χώρα άντεξε, κι οι δημοκρατικοί θεσμοί βγήκαν δυνατότεροι. Παρά την ακραία δοκιμασία, η κοινωνία παρήγαγε την ευρύτερη διακομματική συναίνεση στην ολοκλήρωση των μνημονίων. Τα κόμματα ωρίμασαν βίαια σε σχέση με το υπερφίαλο παρελθόν τους, καθώς αναγκάστηκαν (σε διαφορετικές στιγμές) να καταπιούν τα παχιά λόγια και να αναλάβουν οδυνηρές ευθύνες για να αποτρέψουν τα χειρότερα.
Οι εκλογές του Ιουλίου παρέδωσαν ένα από τα πιο φιλοευρωπαϊκά και μετριοπαθή κοινοβούλια στην Ε.Ε. Είναι θετική εξέλιξη για τη χώρα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αναζητεί τη νέα του ταυτότητα στη γειτονιά της ευρύτερης φιλοευρωπαϊκής Αριστεράς. Είναι ακόμα θετικότερο ότι η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε με υψηλό νομοθετικό δυναμισμό, μεταρρυθμιστική αποφασιστικότητα και (ως επί το πλείστον) αξιοκρατικές επιλογές, υπό έναν πρωθυπουργό που επικοινωνεί με τους ομολόγους του ως ίσος προς ίσον.
Η Ελλάδα δίνει το παράδειγμα μιας ευρωπαϊκής χώρας που πέρασε από τα χειρότερα και άντεξε. Μπήκε πρώτη στην κρίση, είχε την πρώτη γνήσια λαϊκιστική κυβέρνηση κι είναι η πρώτη που δείχνει ότι υπάρχει ζωή μετά την κρίση και μετά τον λαϊκισμό. Οι κίνδυνοι βέβαια δεν έχουν φύγει από τον ορίζοντα. Όμως η χώρα δικαιούται μια ανάσα ικανοποίησης και υπερηφάνειας. Δοκιμαστήκαμε και βγήκαμε με το μέτωπο ψηλά. Αυτό το βουνό δεν έλιωσε στις ακραίες θερμοκρασίες.
*Δημοσιεύτηκε στην "Καθημερινή" την 1/9/2019.