Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Ελλάς - Γαλλία: συμμαχία από την αρχή

Το σύνθημα «Ελλάς - Γαλλία, συμμαχία» ακούστηκε κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν η Γαλλία, με πρόεδρο τον Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εστέν, συνέδραμε αποφασιστικά την ελληνική κυβέρνηση (Ν.Δ.) ώστε να ενταχθεί η χώρα στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

Είχε μεσολαβήσει, με την κατάρρευση της χούντας, το 1974, η επιστροφή του Κ. Καραμανλή από το Παρίσι, με το προεδρικό σκάφος του Ντ' Εστέν. Η συμπάθεια για τη Γαλλία είχε τα πάνω της και τα κάτω της.

Στα χρόνια της προεδρίας του Φ. Μιτεράν οι κυβερνήσεις μας, ιδιαίτερα του ΠΑΣΟΚ, επένδυσαν στον γαλλικό παράγοντα, η παρούσα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. στηρίχτηκε από τον απερχόμενο πρόεδρο Φ. Ολάντ για να βγει από την ασφυκτική πίεση στις διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη αξιολόγηση.

Οι καλές σχέσεις με τη Γαλλία δεν χρονολογούνται από το 1974, ανέρχονται στις απαρχές του νεοελληνικού κράτους.

Ο θαυμασμός για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό από την πλευρά τους, η ισχυρή επίδραση του Διαφωτισμού στα χρόνια του δικού μας ξεσηκωμού, στον οποίο συμμετείχαν και πολλοί Γάλλοι, η δεσπόζουσα πολιτική θέση της Γαλλίας στην ευρωπαϊκή σκηνή στις αρχές του 19ου αιώνα δημιούργησαν ένα πλέγμα καλών ώς αγαστών σχέσεων.

Η σχέση περιορίστηκε όμως κυρίως σε δύο επίπεδα: το πολιτικό και το πολιτισμικό. Μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η γαλλική γλώσσα και ο πολιτισμός δέσποσαν στον ευρωπαϊκό χώρο, κυρίως τον μεσογειακό. Πέρα από τη γλώσσα, βαρύνοντα ρόλο διαδραμάτισαν και τα γαλλικά Πανεπιστήμια που για 30 χρόνια, από το 1900 ώς το 1930, αποτέλεσαν τον κυριότερο πόλο έλξης των αλλοδαπών φοιτητών.

Αυτό ισχύει και για την Ελλάδα. Η πλειονότητα των Ελλήνων φοιτητών εξωτερικού σπούδαζε τότε στη Γαλλία. Εκτοτε, με εξαίρεση τη δεκαετία του 1980, ο αριθμός των Ελλήνων φοιτητών στη Γαλλία παρέμεινε σχετικά μικρός. Αντίστοιχα πολλοί Ελληνες διανοητές έζησαν στη Γαλλία τον 19ο και τον 20ο αιώνα.

Θυμίζω, μεταξύ άλλων, το «Ματαρόα», τη μεταφορά και εγκατάσταση, το 1945, 200 νέων Ελλήνων στη Γαλλία οι οποίοι έμελλαν να διαπρέψουν στα γράμματα και τις τέχνες.

Τα παραπάνω βοήθησαν στη διάχυση του γαλλικού πολιτισμού, αλλά δεν μεταφράστηκαν ανάλογα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Παρά κάποιες συντονισμένες προσπάθειες από τη γαλλική πλευρά (ίδρυση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής το 1846, αξιόλογη δραστηριότητα του Γαλλικού Ινστιτούτου), η συνεργασία των δύο χωρών σε άλλα επίπεδα παρέμεινε σχετικά περιορισμένη.

Αυτό το αποδίδω σε δύο λόγους. Κατά πρώτον, στην εντονότερη οικονομική παρουσία ανταγωνιστών, όπως η Αγγλία αρχικά, η Γερμανία και οι ΗΠΑ στον Μεσοπόλεμο και μεταπολεμικά. Αυτό αποτυπώνεται και στις σπουδές των Ελλήνων επιχειρηματιών.

Μέχρι το 1940 σπούδαζαν κυρίως σε γερμανόφωνα (συχνά ελβετικά) Πανεπιστήμια και κατόπιν σε αγγλόφωνα. Κατά δεύτερον, ο ελληνικός κρατικός μηχανισμός (άμυνα, δικαιοσύνη, εκπαίδευση) στελεχωνόταν μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κυρίως από γερμανοσπουδαγμένους και μεταπολεμικά από αμερικανοσπουδαγμένους. Επιπρόσθετα η Γαλλία δεν αποτέλεσε ποτέ σημαίνοντα τόπο προορισμού για Ελληνες μετανάστες –πέραν λίγων Μικρασιατών.

Οχι πως η γαλλική παρουσία στην Ελλάδα ήταν αμελητέα. Γαλλικές εταιρείες ανέλαβαν μεγάλα δημόσια έργα. Από τον ισθμό της Κορίνθου ώς τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Αντίστοιχα αρκετοί θεσμοί, Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και κέντρα κατάρτισης είναι γαλλικής κοπής.

Από δω έλκουν την καταγωγή τους το σημερινό Πάντειο και τα Πανεπιστήμια Πειραιά και Μακεδονίας. Από δω και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΣΔΔΑ).

Τα περισσότερο όμως από αυτά είναι παράγωγα προσωπικών πρωτοβουλιών. Λίγα οφείλονται σε συντονισμένα εγχειρήματα της ελληνικής πολιτείας, όπως το ΕΚΚΕ και η ΕΣΔΔΑ. Η επισήμανση έχει νόημα γιατί η δημιουργία των περισσότερων από αυτούς τους θεσμούς, ιδιαίτερα των πρώτων, δεν μεταφράστηκε σε λειτουργία ανάλογη με αυτή των πρωτότυπων γαλλικών. Ούτε ανταλλαγές προσωπικού, ούτε σχετική επιμόρφωση. Γι' αυτό και στο διάβα του χρόνου απομακρύνθηκαν από τους αρχικούς σκοπούς τους.

Εμεινε βέβαια μια αμοιβαία μακρόχρονη συμπάθεια ανάμεσα στους δύο λαούς, η οποία οδήγησε σε εκδηλώσεις αλληλεγγύης, ένθεν και ένθεν, όπως ενδεικτικά η υποστήριξη των Γάλλων την περίοδο της δικτατορίας του 1967.

Να σημειώσω ακόμη ότι υψηλός, ίσως ο υψηλότερος από κάθε άλλη χώρα, είναι ο αριθμός των συμφωνιών συνεργασίας ανάμεσα στα ελληνικά Πανεπιστήμια με τα γαλλικά. Αξιόλογος, τέλος, παραμένει ο αριθμός των μεταφρασμένων γαλλικών βιβλίων στα ελληνικά και, αναλογικά, ελληνικών στα γαλλικά.

Ολα αυτά δεν ακυρώνουν ωστόσο την αρχική διαπίστωση ότι η συνεργασία των δύο χωρών είναι σχετικά περιορισμένη, ότι μπορεί να βελτιωθεί θεαματικά, να γίνει πιο επωφελής για τις δύο πλευρές.

Η επίσκεψη του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Ελλάδα αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία να ξαναϊδωθούν πράγματα, να γίνει μια νέα αρχή με στόχο να οικοδομηθούν σχέσεις και σχήματα που θα αντέξουν στον χρόνο.

Καταθέτω κάποιες γενικές σκέψεις. Η συνεργασία οφείλει να είναι αμοιβαία, μακριά από ξεπερασμένες πατερναλιστικές συμπεριφορές του παρελθόντος από τη γαλλική πλευρά, αλλά κι από εθελόδουλες πρακτικές τμημάτων των ελληνικών ελίτ που έβλεπαν για χρόνια κάποιες χώρες, και τη Γαλλία, περισσότερο σαν προστάτες και λιγότερο σαν συμμάχους.

Κατά δεύτερον, η συνεργασία προϋποθέτει στέρεες συμπράξεις σε βάθος χρόνου προς όφελος και των δύο με στόχο και την παραγωγική ανάταξη της Ελλάδας. Αυτές μπορεί να είναι πολυποίκιλες, να υπερβαίνουν την απλή εξαγορά επιχειρήσεων ή τραπεζών -όπως έγινε ανεπιτυχώς στο παρελθόν.

Θα μπορούν να είναι σε θέματα που οι Γάλλοι έχουν παράδοση, από την κατάρτιση στη δημόσια διοίκηση μέχρι συμπράξεις στα τρόφιμα, τον αγροτουρισμό, τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας αλλά και σε τομείς τεχνολογικής αιχμής.

Και οι δύο χώρες διαθέτουν εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό εντός και εκτός ΑΕΙ, που μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή με τη συγκρότηση κοινών ερευνητικών ομάδων σε στοχευμένους τομείς. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν συνέπεια και διάρκεια, στοιχεία που στο παρελθόν θαρρώ ότι έλειψαν και από τις δύο πλευρές.

Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 27/8/2017.

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση