Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Απλά μαθήματα για την Ευρώπη

Τα τελευταία χρόνια συζητιέται μετ' επιτάσεως η ανικανότητα και η δραματική αποτυχία των ελίτ να διαχειριστούν την κρίση: και των ευρωπαϊκών και των εγχώριων. Ολοι, στο εσωτερικό και έξω από την Ελλάδα αναγνωρίζουν (;) το δυσανάλογο μερίδιο που πληρώνουν οι αδύνατοι σε σχέση με το ποσοστό της ευθύνης τους. Αυτό, όμως, δεν δίνει ούτε μία ψίχα ελπίδας.

Στο μέτρο που μας αφορά, μερικά ερωτήματα είναι ανοιχτά. Το 2017 θα είναι μια καλή χρονιά; Ποιος ο βραχυπρόθεσμος ορίζοντας; Στις εκλογές της Ολλανδίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας, η εθνικιστική Ακροδεξιά διατυπώνει αιτήματα διάλυσης της Ευρώπης.

Η Ε.Ε. πρέπει να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας. Η Ευρώπη πρέπει να διερευνήσει τρόπους συνεννόησης με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο, ο οποίος πιστεύει ότι η διατλαντική συμμαχία είναι «άνευ αντικειμένου».

Η υπόθεση της Ελλάδας και του ελληνικού χρέους βρίσκεται σε εκκρεμότητα, με αποτέλεσμα η ελληνική κοινωνία και οικονομία να βρίσκονται στην εντατική και το Grexit στο τραπέζι κ.λπ.

Στην ουσία, η δογματική εμμονή σε μεταρρυθμίσεις λιτότητας είναι αυτή που δίνει πολιτική τροφή στις δυνάμεις που θέλουν να διαλύσουν την ευρωζώνη και να ακυρώσουν όλα τα πραγματικά και τα εξίσου σημαντικά συμβολικά πλεονεκτήματα της Ενωσης: δημοκρατία, συνεργασία, αλληλεγγύη και αδελφοσύνη λαών.

Η περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας απέδειξε την πλήρη παραβίαση των κανόνων της αποτελεσματικότητας των απλών μαθημάτων πολιτικής οικονομίας. Υποτίθεται, ότι η όποια ελεύθερη επιλογή θα βελτίωνε τη θέση ορισμένων, χωρίς να επιβαρύνει τη θέση των υπολοίπων. Στην πραγματικότητα, η επιλογή της αποχώρησης επιβάρυνε τόσο την ίδια τη Μεγάλη Βρετανία όσο και το σύνολο της Ε.Ε.

Οι περισσότερες μελέτες καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα. Παραδείγματος χάριν, το Ηνωμένο Βασίλειο θα κληθεί να πληρώσει τη μερίδα του λέοντος του κόστους του Brexit (http://cep.lse.ac.uk/pubs/download/brexit02_technical_paper.pdf).

Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. συμφωνήσουν τελικά σε νέες σχέσεις με βάση το πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), προβλέπεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα χάσει περίπου 110 δισ. ευρώ, ενώ η Ε.Ε. θα χάσει περίπου 50 δισ. ευρώ.

Δεδομένου ότι η οικονομία της Ε.Ε. είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου, αυτό σημαίνει ότι το κόστος για το Ηνωμένο Βασίλειο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα είναι περίπου δέκα φορές μεγαλύτερο. Τι δείχνει αυτό το παράδειγμα;

Ανεξάρτητα από κακές επιλογές και ανόητες ρητορικές «περί διαπραγματεύσεων κ.λπ.», δείχνει ότι μια «κακή συμφωνία» θα είναι στην πραγματικότητα καλύτερη για το Ηνωμένο Βασίλειο από μία «διαφωνία σε όλα». Το ίδιο ισχύει και για την Ε.Ε. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα.

Είναι αυτό το επιθυμητό αποτέλεσμα; Οχι. Το παραπάνω παράδειγμα αφήνει περιθώρια στις επιλογές της ελληνικής πολιτικής; Ελάχιστα έως κανένα. Υπάρχουν άλλοι τρόποι; Υπάρχουν.

Ομως, εάν στο ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής παράχθηκαν επιβραδύνσεις, αποπληθωρισμός, ανεργία, αβεβαιότητα, οργή και εθνικισμός, αυτό οφείλεται στο ότι η Ευρώπη απέτυχε στις κρίσιμες αποφάσεις που αφορούσαν την ενίσχυση της ανάπτυξης και της συλλογικής ευημερίας. Ομοίως, στην Ελλάδα, η ανικανότητα προκάλεσε τα αισθήματα οικονομικής δυσπραγίας που μόλυναν τα όνειρα της επόμενης γενιάς.

Αυτά περίπου λέει ο Ιταλός οικονομολόγος του Χάρβαρντ, Μάρκο Μανιάνι, στο βιβλίο του «Creating Economic Growth: Lessons for Europe», 2014 (Δημιουργώντας ανάπτυξη: Μαθήματα για την Ευρώπη). Μιλώντας περίπου για την Ιταλία, υποστηρίζει ότι οι ηγέτες των χωρών μπορούν –εάν θελήσουν– να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να εφαρμόσουν μια σειρά μεταρρυθμίσεων και δράσεων χαμηλού κόστους για την ενίσχυση της ανάπτυξης.

Ο Μανιάνι προτείνει μια στρατηγική έξι σημείων με καταλύτες τους πολίτες, τις κυβερνήσεις, την εκλεγμένη αυτοδιοίκηση σε πόλεις και περιφέρειες και τους επικεφαλής των επιχειρήσεων: την οικοδόμηση ανθρώπινου και δημοκρατικού πολιτικού κεφαλαίου∙ την απελευθέρωση της δίκαιης επιχειρηματικής δημιουργικότητας∙ την καινοτομία∙ την ενίσχυση της πολιτιστικής δημιουργίας∙ την αξιοποίηση της πολιτισμικής πολυμορφίας∙ και την προώθηση της κοινωνικής κινητικότητας.

Βέβαια, μιλάμε για ιδέες, τελείως αντίθετες με τους εκβιασμούς του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μιλάμε για διαφορετικά υποδείγματα. Και τα υποδείγματα αυτά λένε ότι, εάν δεν υπάρχει μαγικός τρόπος εξάλειψης των δεινών της κοινωνίας, τουλάχιστον υπάρχει ακόμα δυνατότητα άμβλυνσης των προβλημάτων και βελτίωσης της ευημερίας.

Εφόσον παράγεται πολιτική. Οσο δεν παράγεται πολιτική, οι καλοί συλλέκτες γραμματοσήμων, οι μάγοι και λοιποί κληρονόμοι θα απομαγεύουν τα πάντα και οι τοκιστές θα αποστεώνουν τον βίο και τους κόπους του. Στην Ελλάδα οι κυβερνήσεις λάτρεψαν το χρέος: αυτοί που εμφανίζονται ως ειδικοί ή ως θεραπευτές της νόσου είναι οι μόνιμοι φορείς και οι μοναδικοί αίτιοι της μετάδοσής της.

Υπάρχει ελπίδα στη συλλογική απελπισία; Κάθε φορά που φτάνω στα δύσκολα, θυμάμαι τον Μαρκούζε, όπως έκλεινε τον «Μονοδιάστατο άνθρωπο», με αυτό που είχε πει ο Μπένγιαμιν: «Αν έχουμε ακόμη μιαν ελπίδα, τη χρωστάμε σε αυτούς που δεν έχουν απολύτως καμιά».

Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 23/2/2017.

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση